Wanneer mag seks? Grenzen van jeugdliteratuur (V en slot)
[Tekst voor het openingscollege van de Masters opleiding Nederlands aan de Anton de Kom-universiteit, Subfaculteit Humaniora, 30 januari 2012 – deel V en slot]
door Ismene Krishnadath
Volgens de ontwikkelingspsychologie zou je er in ieder geval geen punt van moeten maken als er over seks wordt geschreven in boeken voor adolescenten, dus kinderen vanaf ongeveer 12 jaar. Leerlingen van het voortgezet onderwijs junioren en hoger dus.
Toch schijnt het wel een rol te spelen bij de beoordeling.
In twee voorbeelden wil ik aangeven hoe ik er zelf mee geworsteld heb.
In 2001 heb ik een jeugdroman gepubliceerd: De opdracht van Fodewroko. Het is een avonturenroman waarbij twee families op vakantie gaan naar het binnenland. De hoofdrolspelers zijn rond de dertien, veertien jaar. Op Atjoni is de laatste winkel waar ze wat kunnen kopen. Een van de jongens koopt dan vijf condooms. Trouwens, dit komt overeen met de werkelijkheid omdat in het binnenland het gebruik van condooms word gepromoot tegen hiv aids en je de condooms heel makkelijk kan krijgen. Een van de meisjes in het gezelschap plaagt hem dat hij daarmee meisjes wil versieren in het binnenland.
In 2002 is het boek in Nederland uitgegeven (KIT publishers) en tot mijn verbazing struikelden de Nederlanders over deze passage. Ze vonden dat kinderen op deze leeftijd niet aan seks denken. Maar nog vreemder werd het toen ze een alternatief aangaven. In plaats van condooms moest ik de jongen een biertje laten kopen. Zo is het ook opgenomen in de Hollandse versie. In 2007 heb ik de Surinaamse versie herdrukt en de jongen gewoon weer condooms laten kopen.
Een tweede voorbeeld is dat waarbij ik aan zelfcensuur heb gedaan. Het gaat om het boek Veren voor de piai. Ik heb dat boek jarenlang in de leeftijdscategorie 12 jaar en ouder ondergebracht. Maar het afgelopen jaar heb ik de leeftijdscategorie geupgrade naar 14 jaar. Het boek begint namelijk met een bevalling. Nu weet ik dat kinderen van 12 jaar allang weten dat kinderen niet met de ooievaar komen en had het daarom al die tijd in de categorie 12+ jaar geplaatst. Vorig jaar bedacht ik dat woorden als nageboorte en een man die meeperst met zijn vrouw misschien toch nog niet in de belevingswereld van een kind van 12 jaar past en verhoogde ik de categorie naar 14+.
Voor mij persoonlijk mag seks zeker vanaf 14+. Ik heb dan ook seks en/of verwijzingen naar seks verwerkt in de volgende boeken: De vangst van Moen Djasidin, Lijnen van liefde, Satyem, Een handvol liefdesverhalen. Zelf vind ik de seks die in deze boeken voorkomt nogal beschaafd beschreven. Misschien dat ik daarom 14+ heb gehanteerd. Het boek De legende van Cakuntela van het Groene Continent, bevat nogal wilde sekspassages. Om die reden heb ik het in de categorie 16+ geplaatst. De categorie 16+ is eigenlijk hetzelfde als de categorie voor volwassenen.
Ik moet wel zeggen dat ik hierbij niet consequent ben geweest, want dezelfde passages komen voor in een verhaal in het boek Een handvol liefdesverhalen, dat ik in de categorie 14+ heb geplaatst.
Om een lang verhaal kort te maken wil ik nu komen tot mijn samenvatting en conclusie:
Samenvatting
– In Suriname worden boekadviezen vooral van bovenaf gegeven
– Inzichten vanuit de ontwikkelingspsychologie kunnen een indicatie geven om de geschiktheid van boeken per leeftijdscategorie te bepalen
– Volgens psychologische inzichten is de ontwikkelende seksualiteit een belangrijk kenmerk van de adolescentiefase en is seksualiteit zeker een onderwerp dat in de interessesfeer van adolescenten ligt.
– Bij de adolescentengroep bemerken we een terugval in interesse voor boeken en lezen. Inhoudelijk zouden verhalen van adolescenten moeten aansluiten bij hun interessesfeer, en seks in verhalen zou hierbij passend zijn.
– Verwijzingen naar seks zouden volgens de ontwikkelingspychologie al vanaf 12 jaar kunnen, maar het is onduidelijk wat boekadviseurs en de schrijvers in Suriname hier zelf over zeggen?
Conclusies
– Het is tijd dat de discussie over ‘het geschikte boek’ en daarbij ook de vraag ‘ wanneer mag seks’ in alle hevigheid losbrandt. Ik zou ook zeggen dat we de vraag ‘Wanneer mag seks’ ruimer moeten interpreteren en moeten denken aan ‘Wanneer mogen taboe-onderwerpen?’
– Daarbij moeten we zeker de lezers zelf niet uit het oog verliezen en er werk van maken dat we hen op een gestructureerde manier betrekken bij het uitkiezen van boeken en de discussie over het goede boek.
Dank u voor uw aandacht.
Bronnen:
Boekenfolder PUBSES, 2011-2012.
Donner, Walther, Swietie Sranang kan mij nog meer vertellen. Herinneringen aan een rotjeugd. Laetitia Books. 1993. Zie ook www.dbnl.org.
Krishnadath, Ismene, De opdracht van Fodewroko. Publishing Services Suriname. 1e druk 2001.
Krishnadath, Ismene, De opdracht van Fodewroko.Kit Publishers. Gewijzigd druk, Amsterdam 2002.
Krishnadath, Ismene, De opdracht van Fodewroko. Publishing Services Suriname. 2e druk 2007.
Krishnadath, Ismene, Veren voor de piai. Publishing Services Suriname. 5e druk 2011.
Krishnadath, Ismene, Lijnen van liefde. Publishing Services Suriname. 5e herziene druk 2011.
Krishnadath, Ismene, Satyem. Publishing Services Suriname. 2e druk 2005.
Krishnadath, Ismene, De vangst van Moen Djasidin. Publishing Services Suriname. Verschillende on demand drukken, 2011-2012.
Krishnadath, Ismene, Een handvol liefdesverhalen. Publishing Services Suriname. 1e druk 2011.
Krishnadath, Ismene, De legende van Çakuntela van het Groene Continent. Publishing Services Suriname. Verschillende on demand drukken, 2004-2012.
Psychologie van de adolescentie. Reader bij Beroepsvorming. Instituut voor de Opleiding van Leraren. 2011-2012.
Schmitt, Eric-Emmanuel, Meneer Ibrahim en de bloemen van de Koran. 10e druk, 2009, 96 pagina’s A6 formaat)
Sjama, Het gouden lepeltje, 9e druk 2011. (76 pagina’s A5 formaat)
Wooding, Charles, Winti: Een afroamerikaanse godsdienst in Suriname. Een cultureel-historische analyse van de religieuze verschijnselen in de Para. Meppel. 3e druk 1978.
[Voor deel I, klik hier]
RSS
Facebook
Twitter
” – Het is tijd dat de discussie over ‘het geschikte boek’ en daarbij ook de vraag ‘ wanneer mag seks’ in alle hevigheid losbrandt. / Zo schrijft Ismene. Welnu na aandachtig haar heldere en gowed doorwrochte betoog te hebben gelezen kom ik tot een heel andere conclusie. Maak van dit ondererp juist geen openbare trutdiscussie maar laat het in de handen van ervaringsdeskundigen zoals Ismene . Schrijfers moeten zelf hun verantwoordeklijkheid nemen in deze en ik , for sure, weet dat die verantwoordelijkheid bij haar in ieder geval in goede handen is ! Schrijfers zijn mensen die ons de weg wijzen ,niet mensen die de weg vragen!
Mijn complimenten voor haar betoog en de onderbouwing maar komop Ismene: jij WEET gewoon hoe het moet . Doe het dan ook en stel je niet zo afhankelijk op van moraalridders, zedepredikers en ander gespuis.
Hoezo: doorwrocht onderbouwd? Van de 11 elf titels in de bronnenlijst zijn er 11 van haarzelf, en op het gebied van de ontwikkelingspsychologie staat er welgeteld 1 titeltje dat volstrekt oncontroleerbaar is, behalve als je toevallig student bent aan het Instituut voor de Opleiding v. Leraren. En dan beginnen met geslijm aan het adres van de bouwdecaan die Ismene uitnodigde, en aan wie Ismene zelfs eerder een boek heeft opgedragen. Veelzeggend voor het zogenaamde intellectuele niveau en het nepotisme in Suriname!
Robbie G.