Verhalen die ons verleden navertellen
door Quito Nicolaas
Zondag 4 september is het zover en viert schrijversorganisatie St. Simia Literario haar 2e lustrum met een gevarieerd programma. In het Theater aan het Woord zal het allemaal gebeuren, waar behalve voordrachten, o.a. ook een optreden van zangeres Izaline Calster en van ‘Pro Guitara’. Op deze zondagmiddag zal de presentatie van een tweetal boeken plaatsvinden: Wie ik ben – Ta ken mi ta met werken van leden van de Simia-schrijfgroep. Het tweede boek Compa Nanzi’s capriolen is een verhalenbundel van de Arubaanse auteur Joan Leslie. Het gehele programma dat het publiek terug in de tijd neemt wordt in samenwerking met Uitgeverij In de Knipscheer, Werkgroep Caraïbische Letteren, Amsterdams Fonds voor de Kunst, NiNsee, Openbare Bibliotheek van Amsterdam (OBA) en Cake du Fortin georganiseerd.
De ondertekening van de stichtingsakte
Stichting St. Simia Literario werd in juni 2001 opgericht als een schrijversgroep. Meteen na de uitnodiging voor de oprichtingsvergadering, stroomden de eerste aanmeldingen binnen. Bij de eerste bijeenkomst ging men van start met een groep van 22 leden. Tijdens deze samenkomst werden de doelen door de oprichters – Quito Nicolaas en Liberta Rosario – uitgelegd dat het in het bijzonder gaat om de leden het schrijverschap aan te leren. De schrijversorganisatie heeft de functie om als kweekvijver te dienen en toekomstige schrijvers en dichters op hun taak en rol voor te bereiden. De schrijversgroep was goed geëquipeerd en werd bijgestaan door een viertal linguïsten, vertalers, redacteur, I. van Putte-Florimon, J. Labadie, R. Martina en Ch. Bolivar.
Tijdens de maandelijkse bijeenkomsten werd het werk van de groepsleden – zowel proza als poëzie – besproken en van commentaar voorzien. Of er werden bekende auteurs als Denis Henriquez, Walter Palm en Henry Habibe uitgenodigd om een praatje te houden, zodat er een identificatie tussen auteur – aspirant schrijver/dichter kon plaatsvinden. Ook zij die voor korte tijd in Nederland vertoefden kwamen dan langs; zo waren o.a. Diana Lebacs, Manchi Hennep, Roy Colastica en Wim Rutgers te gast. Elk kwartaal stond in het programma een lezing of een spreekbeurt geprogrammeerd over b.v. grammatica, spelling van Papiamento(u). Deze werd dan afgewisseld met workshops over proza-schrijven en de dichtkunst. Het was een intensief jaarprogramma dat werd aangeboden, maar niet iedereen kon dat bijbenen. De eerste lichting Simia-schrijvers/dichters was over het algemeen een zeer gemotiveerde groep met het eigen belang vooropgesteld. Door sommigen werd flink gelobbyd om in een goed blaadje te staan bij de bestuursleden.
Richtingenstrijd
De organisatie werd op een bepaald moment geteisterd door een richtingenstrijd, een verhevigde taalstrijd en belangenverstrengeling. Pogingen om van Simia Literario een organisatie binnen een andere organisatie te maken werden heel diplomatiek afgewenteld. Veel van de bestaande Antilliaanse organisaties opereren op deze basis. De eerste groep leden die afhaakten waren zij die van veraf naar Amsterdam moesten reizen en vervolgens een nog grotere groep die financieel het niet kon opbrengen om maandelijks de bijeenkomsten bij te wonen. Het was het bestuur niet gelukt om met een regeling tegemoetkoming in de reiskosten te komen – dit wegens het ontbreken van voldoende financiële middelen op de langere termijn – om deze leden tegemoet te treden. Halverwege de zittingstermijn had de organisatie een literair café, diverse workshops en een schrijfwedstrijd georganiseerd.
Korte tijd nadat het bestuur, bestaande uit Q. Nicolaas, N. Wanga en R. de Veer, de statuten bij de notaris had gepasseerd en bij de Kamer van Koophandel ingeschreven, remigreerde een van de bestuursleden en trad een tweede bestuurslid vanwege zijn leeftijd terug. Tal van projecten en activiteiten die daarna in gang werden gezet, zoals o.a. het CD-project, uitgave van de bloemlezing Bentana Habri, samenwerkingsverband met In de Knipscheer om hun boeken te verkopen, is het resultaat van het stichtingsbestuur van het eerste uur met de vervangende leden J. Fortin, J. Herry en M. Koek. Als de organisatie tijdens de eerste zittingsperiode in een crisissituatie was beland of ergens de brui aan werd gegeven, was een doorstart van de organisatie uitgebleven en bestond er vandaag geen literaire organisatie.
Nadat in 2004 een paar leden remigreerden, waren nog zo’n vijftien leden binnen de schrijversgroep actief. Na een eerste periode van allerlei kinderziektes, was de rust teruggekeerd en werd een basis gelegd voor een no-nonsense beleid dat in het heden nog steeds als een stevig fundament geldt. De organisatie wist ondanks alles heel wat projecten te realiseren, om in Nederland meer bekendheid te geven aan de Arubaans-Antilliaanse literatuur.
Literair café
In mei van 2002 werd een eerste Literair café in het Amsterdamse café El Diferente gehouden. In een volle zaal, traden de verschillende dichters op. Elke dichter met zijn eigen stijl, variërend van lees- tot voordrachtpoëzie. Het publiek kon van ritmische en in het Papiamento of Engelstalige gedichten genieten. Daar bij het voordragen van een gedicht het voornamelijk gaat om je performance, werd in najaar van 2002 een workshop performance gegeven. In 2003 werd het grootser aangepakt en was Cosmictheater het podium waarop de Simia-dichters optraden. Onder de charmante begeleiding van Jeanine Eddine werd het aanwezige publiek verrast met optredens van tot dan toe onbekende dichters. Tania Pietersz verscheen op de bühne en had het publiek meteen in haar greep. De climax van deze middag werd gevormd door dichter Brigida Meyer-Cratz (1936 – 2005) die onder begeleiding van fluitist Runny Margareta het gedicht ‘Chuchubi’ voordroeg.
Een tweede literaire middag die het bestuur (2001-2005) organiseerde, vond plaats in het Rotterdamse Theater Zuidplein. De Simia Literario-prijs werd toen voor de tweede maal uitgereikt. Hier waren de Simia-dichters door de opgedane ervaring in topconditie. De muzikale omlijsting was in handen van Alwin Toppenberg die met de onvergetelijke liedjes van Padu Lampe en Rufo Wever het publiek meesleepte. Opnieuw waren er nieuwe gezichten op af gekomen en onder de aanwezigen was een groot deel landgenoten uit het zuiden des land, studenten en tweeverdieners.
Schrijfwedstrijd
Het jaar 2003 werd gemarkeerd dat voor het eerst een schrijfwedstrijd gehouden werd met de mogelijkheid dat iedereen binnen het Koninkrijk kon deelnemen. Hiermee werd de kans geboden dat ook aspirant-schrijvers en dichters op Aruba en de Nederlandse Antillen aan de schrijfwedstrijd konden deelnemen. De reacties waren overweldigend en er kwamen veel inzendingen van met name Aruba en Curaçao binnen. Het bestuur was met Uitgeverij In de Knipscheer overeengekomen dat de winnaars in de categorie proza en poëzie een contract zouden krijgen om hun werk uit te geven. Een jury, bestaande uit Henry Habibe, Paulette Smit en Walter Palm, koos voor Munye Oduber-Winklaar en Joan Leslie als winnaars in de categorie proza en poëzie. Zodoende verscheen in 2007 de dichtbundel Zo reken ik nu met je af van M. Oduber-Winklaar met financiële steun van UNOCA en later in dat jaar de verhalenbundel De Bloeiende flamboyant van Joan Leslie.
Met de ervaringen die werden opgedaan en de grote belangstelling op de eilanden die hiervoor bestond, werd in 2004 opnieuw een schrijfwedstrijd georganiseerd. Bij het bestuur leefde het idee dat er nieuwe gezichten moesten komen in de Arubaans- Antilliaanse literatuur. Het imago van de Grote Drie – Boeli van Leeuwen, Tip Marugg en F.M. Arion – was enigszins verbleekt en er werden amper nog boeken van voornoemde schrijvers uitgegeven. Dit gold voor zowel de Papiaments- als Nederlandstalige literatuur, waarbij vanuit Simia Literario een extra impuls werd gegeven tot herleving van de Papiamentstalige literatuur op de eilanden. Bij de tweede prijsvraag werden de mail van Simia overbelast met allerlei gedichten en korte verhalen van deelnemers. Uit de inzendingen bleek hoeveel talenten nog rondlopen en je kon meteen zien wie van hen met een goede begeleiding het ver zou schoppen. Onder de deelnemers waren een groot aantal onbekende namen, naast een enkel die al gepubliceerd had en thans meer op zoek was naar een bevestiging van zijn schrijverscapaciteit. De bekendmaking van de winnaars, de uitreiking van de Simia Literario-prijs en certificaten aan de deelnemers van de schrijfwedstrijd vonden in Theater Zuidplein plaats.
Bentana Habri
Nadat de anthologieën Pa saka kara(1999) en Isla di mi(2000) respectievelijk op Curaçao en Aruba verschenen, was de tijd rijp om met een bloemlezing van de in Nederland gevestigde auteurs voor de dag te komen. Temeer daar in de jaren ´90 in Nederland voor het eerst een roman verscheen van een Arubaanse auteur c.q. van Denis Henriquez en Jacques Thönissen, was het verder stil aan de literaire horizon. Pas in 2003 verscheen weer een eerste roman – De Engelenbron – van Erich Zielinski. Op basis van o.a. die overwegingen werd besloten om een bloemlezing op de markt te brengen. In Bentana Habri (2004) werd het werk van tien Arubaanse en Curaçaose schrijvers /dichters opgenomen, waarin ze hun schrijverschap tonen. Eerder verscheen in 2003 een bescheiden bloemlezing Waves of words met gedichten en verhalen van Simia-auteurs. In beide publicaties kregen we te maken met een nieuwe lichting dichters die duidelijk afstand namen van hun voorgangers Pierre Lauffer en Elis Juliana. Op het gebied van proza zagen we eveneens een verschuiving in het Papiamentstalig proza, waar niet langer werd vastgehouden aan de concepten van E. Rozenstand en L. Booi. Er werd alom geëxperimenteerd met nieuwe technieken en schrijfstijlen.
Van de inzendingen van de eerste en tweede schrijfwedstrijd zou eveneens een bloemlezing verschijnen, die jammer genoeg niet door het opvolgend bestuur (2005-2010) werd opgepakt. Met de viering van het 50-jarige bestaan van het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden werd door het bestuur gezorgd dat de gedichten van talrijke Simia-dichters in de bloemlezing Met de wil elkander bij te staan (2004) werd opgenomen. Een ander verschijnsel wat zich voordeed is dat steeds meer Simia-leden gingen publiceren. Gedurende de afgelopen jaren werden er van de Simia-leden maar liefst drieëntwintig boeken gepubliceerd. Zowel in het genre van de kinderliteratuur als van poëzie en proza is er sprake van een redelijke spreiding en zijn de meeste boeken meertalig uitgegeven. Alleen al uit de boektitels ademt een sfeer van nieuwe geluiden, het bewandelen van een andere route en op zoek gaan naar nieuwe grenzen. Met hun publicaties hebben de Simia-leden een substantiële bijdrage geleverd aan de Papiaments- alsook Arubaans/Curaçaose Nederlandstalige literatuur.
Nieuwe wegen
Het nieuwe bestuur dat in september 2005 geïnstalleerd werd, bestond uit Gerarda Lauf, Olga Orman, Corry Paesh en Joan Leslie. In de periode 2005 – 2010 is er een koerswijziging gekomen en richtte het bestuur zich meer op de kleine podia – met name in Amsterdam – en kleinschalige activiteiten. Daarmee is duidelijk geopteerd voor een verdere versteviging van de basisactiviteiten, met een knipoog naar de Nederlandse samenleving. Bij elke culturele manifestatie staat de organisatie met een boekenkraam om hun boeken – waaronder die van In de Knipscheer – aan de man te brengen en zodoende meer bekendheid aan de Caribische literatuur te geven.
Er is bewust geopteerd om op kleinere schaal te opereren, en in die zin dat de Arubaanse- en Antilliaanse literatuur op buurt- en wijkniveau meer onder de aandacht wordt gebracht. Een noodzaak die werd geboren nadat was geconstateerd dat ook de activiteiten van Simia onder de negatieve beeldvorming van Antilliaanse jongeren te lijden had en om het imago van Antillianen een beetje op te poetsen. Een zware opgave als men het feit meetelt dat sinds de jaren tachtig de belangstelling voor de Nederlandstalige Antilliaanse literatuur afneemt. Door de verrechtsing in Nederland zie je een tendens dat migrantenliteratuur steeds minder wordt gelezen en dat geldt eveneens voor de Surinaamse, Turkse en Marokkaanse literatuur.
Niettemin heeft Simia deze stap aangedurfd en een belangrijke brugfunctie vervuld die later z’n vruchten zal afwerpen. Qua doelstelling, activiteiten en projecten zette men het beleid van het vorige bestuur voor een groot deel voort. Het gaat nog steeds om o.a. het schrijverschap te bevorderen, het creëren van een nieuwe generatie schrijvers en dichters, jongeren stimuleren hun schrijftalent te gebruiken, immateriële steun verlenen aan schrijvers, het publiceren van literair werk, het deelnemen aan literaire activiteiten en het vergroten van de belangstelling voor Caribische literatuur in Nederland. Een interessant detail is dat men de uitwisseling met schrijvers uit andere culturen nastreeft. Hiermee wordt niet alleen kennis gemaakt met andere literaturen, maar worden tevens dwarsverbindingen gelegd.
Het Stichtingsbestuur heeft zich gedurende haar zittingstermijn toegespitst op het succesvol lanceren van nieuwe producten. Zo heeft men het CD-project Cosecha / Kosecha/ Oogst (2006) met gedichten afgerond en zijn achtereenvolgens de publicaties Fruta Hecho / Rijpe Vruchten(2006), Symbiose tussen pen en penseel (2008) en Nostalgia na fin di Aña/ Nostalgie aan het eind van het jaar (2009) uitgegeven. Allemaal uitgaves die terugblikken op een tijdperk Caribische literatuur, maar die tot verwaarlozing van andere aandachtsgebieden – zoals een schrijfwedstrijd – leidden. Gedurende deze periode zag je steeds meer Simia-leden op enkele Nederlands podia optreden. Het recept dat Nicolaas als voorzitter in zijn afscheidstoespraak meegaf had gewerkt: schrijven-publiceren-optreden.
Balans 2011
Na tien jaar heeft het merendeel van de gewezen Simia-leden een of meerdere publicaties op hun naam staan, en een drietal ex-leden treedt als uitgever op. De in Nederland uitgegeven boeken hebben – zonder enigerlei financiering vanuit Aruba en Curaçao – een wezenlijke bijdrage geleverd aan de Papiamentstalige literatuur. Simia Literario is nooit bedoeld om net zoals in de beginfase een schrijfgroep van zo’n vijfentwintig man te opereren. De opzet is altijd geweest om de aspirant-dichters/schrijvers gedurende een aantal jaren de nodige begeleiding te geven, zodat ze op een door hen zelf te bepalen tijdstip het nest verlaten.
Vast staat dat Simia Literario sinds haar oprichting een katalyserende rol heeft gespeeld naar de activiteiten op Aruba, Curaçao en sinds kort ook Bonaire. De dynamiek in deze samenlevingen als het om literaire activiteiten gaat is groeiende. In het verleden waren vergelijkbare initiatieven om een schrijversclub of literare organisatie op te richten geen lang leven beschoren. De eilandelijke cultuur, botsende persoonlijkheden, het gebrek aan eensgezindheid en onverenigbare ideeën waren daarvan de oorzaak geweest. Hoe dan ook is Simia Literario een van de weinige organisaties zo niet de enige die het zo lang wist vol te houden en met alle fanfare haar 2e lustrum viert. Een gemeenschap in het buitenland dient zich op verschillende terreinen te kunnen manifesteren en een daarvan is die van de literatuur. Schrijvers en dichters in den vreemde moeten een rol spelen, hoe gering ook qua mogelijkheden, om te laten zien dat ook zij in die maatschappij een eigen stem hebben. Het uitgeven in eigen beheer is in dat opzicht een instrument dat men steeds meer is gaan hanteren als blijk dat het vooralsnog onmogelijk is om Papiamentstalig werk bij een Nederlandse uitgeverij gepubliceerd te krijgen. Het is te hopen dat het uitgeven van Changá, de vertaling van de roman Dubbelspel van F.M. Arion, geen uitzondering is.
Het nieuwe bestuur onder leiding van Sandra Sue zal de uitdagingen uit deze tijd moeten aangaan. In een tijdperk dat er haast geen subsidie meer wordt verstrekt aan culturele organisaties, ontstaat de verplichting tot nauwere samenwerkingsverbanden, andere benaderingen en het ontwikkelen van een toekomstvisie. Maar ook hoe efficiënter om te gaan met het Internet en de sociale netwerken als Facebook, Hyves en Twitter. Dit vereist een nadere structurering van het stichtingsbeleid en inspelen op de marktontwikkelingen. Wellicht dat de stichting in de komende tijd zich moet buigen over het feit om naast het geven van masterclasses, met andere alternatieven van commerciële aard op tafel te komen. Evenals de vraag of men zich moet beperken tot het Papiamento (u) en het Nederlands als publicatietaal of deze juist moet uitbreiden met het Engels, om de aansluiting in de regio te herstellen.
Cruciaal in het geheel is hoe zich te positioneren in een klimaat, waarin de eigen literatuur, geschiedenis en werkelijkheid ondergeschikt wordt gevonden. Simia Literario heeft nu eenmaal haar bestaansrecht bewezen.
RSS
Facebook
Twitter
