Splinter, boek en sari in Vervoering
door Hilde Neus
Vervoering is de zeer geslaagde debuutroman van Shantie Singh (eigenlijk Jagmohansingh, 1982). De titel is mooi gekozen, want ambigu. De emigranten worden over de zee vervoerd, de oversteek van de Kala Pani, het grote zwarte water, is een groot avontuur, van een bekende achtergrond en omgeving naar het onbekende land Suriname. Generaties later steekt de kleinzoon van de emigranten een ander groot water over, nu richting Nederland.
Shantie Singh
Van het laatste deel kunnen we vermoeden dat het autobiografisch is: de dochter van deze generatie komt uit Almelo, studeert economie in Rotterdam en schrijft al vanaf haar jeugd verhalen, precies zoals Shantie, de auteur. Maar vervoering betekent ook passie, je inleven in iets of iemand. Je wordt zo gegrepen door een emotie, dat het lijkt alsof je jezelf niet meer bent.
Deze familiekroniek omspant vier generaties en geeft daarmee een groot deel weer van de geschiedenis van de hindostanen in Suriname. Deze historie is mooi door het boek verweven, hoewel de auteur nergens echt diep op de gebeurtenissen ingaat vanwege de grote tijdspanne van een eeuw. Maar ze stipt zaken van importantie wel aan, zoals bijvoorbeeld de tijd rondom gouverneur Kielstra en de onafhankelijkheid in 1975. De stijging op de maatschappelijke ladder van de groep en de toename van hun zichtbaarheid binnen het economisch bestel komen geleidelijk aan bod in de roman. Een belangrijk element is, hoe de rol van hindostaanse vrouwen doorheen de tijd wezenlijk verandert. Hoewel de erflijn via de mannen loopt, zijn het toch de vrouwen die de rode draad van de fabel uitmaken.
Ramdew Raj is een man die zich in 1912 laat ronselen na de dood van zijn moeder. Bij de oversteek op het schip, die boeiend beschreven is, bekruipen hem de twijfels en probeert hij zich uit te hongeren. Kumari zorgt ervoor dat hij in leven blijft en uit plichtsbesef trouwt hij met haar. Op het schip heeft hij echter ook gevoelens opgevat voor Shakuntala, die zijn eerste kind, Yash, baart. Kumari neemt de jongen op in het gezin, maar accepteert de moeder niet. Omdat zij kinderloos blijft gaat Ray een tweede huwelijk aan met Piya Narain, een zestienjarig meisje uit Guyana. Dit is wel een vernieuwend gegeven, omdat in de vroege emigratieperiode er een groot overschot aan mannen was. Dat Ray drie vrouwen heeft is dan ook wel een teken van zijn status. Deze onafhankelijke geest neemt het als een van de weinigen op tegen de blanke machthebbers en zo verwerft hij een belangrijke plaats in de Nickeriaanse gemeenschap. Piya baart hem een hele stoet kinderen.
Als hij volwassen is vertrekt Yash, altijd een buitenbeentje gebleven, en gaat het leger in. Hij trouwt met het eenvoudige meisje Nirmala uit Paramaribo. Bij het overlijden van zijn vader krijgt hij niet de plaats die hem als oudste zoon toekomt, omdat Kumari anders beslist. Dit betekent een definitieve splitsing in de familie. Door de hoeveelheid aan personages is het logisch dat ze niet allemaal even goed uit de verf komen. In het lopende verhaal hebben de kinderen van Yash een plaats in het gezin, die niet overeenkomt met de stamboom aan het begin van het boek. Dit werkt verwarrend omdat je die toch af en toe opslaat om voor het verband in het verhaal de namen even terug te zoeken.
Hindostaans huwelijk
Singh schuwt taboes beslist niet. Door de opbouw van haar verhaal is ze in staat een mooie schildering te geven van de hindostaanse cultuur: het gearrangeerde huwelijk komt aan bod, liefde tussen jeugdigen die dan toch met een ander moeten trouwen, overspel, jaloezie tussen broers, de erfopvolging en allerlei rituelen. Zelfs homoseksualiteit, en de reacties daarop vanuit de kleine samenleving, krijgt een rol in de roman. Als het symbool voor cultuur zet Singh een prachtige goudkleurige sari neer, die uitgebreid bewerkt is met borduursels van Zardosi. Het is het huwelijkstenue van Seema, die trouwt met Mukesh Mohan, de meest intelligente zoon van Yash die uiteindelijk naar Nederland verkast. Maar cultuur is niet bestendig en ook de sari verandert uiteindelijk in een jas en een tas. Wat wel blijft is de splinter hout uit de migrantenboot, genaamd de Chenab. Ray heeft een stukje van het schip losgepeuterd en koestert dit zorgvuldig. Het komt steeds in de handen van degene die de familienaam luister bijzet door middel van verhalen. Een prachtig beeld van de hechting aan de herinneringen van vroeger en de hang daarnaar (en naar India) binnen de hindostaanse gemeenschap. Het is dan ook jammer dat de splinter uiteindelijk vergaat. Betekent dit dat de herinneringen zullen vergaan? Voorlopig worden ze nog ondersteund door een kitab (boek), dat ook wordt beschreven door deze lijn, de lijn van de verhalenvertellers (Ray, Yash, Mukesh en Sandra). Dit gebeurt niet gestaag, maar uiteindelijk is het wel een neerslag van gevoelens die bepalend zijn voor de beslissingen die de hoofdpersonen nemen. Heel verrassend dat Singh ook voorwerpen laat spreken, en zo vanuit hun eigen perspectief een deel van het verhaal doorgeven. Zij voegen toe aan de orale tradities die zo belangrijk zijn voor de identiteit van een groep.
De roman is niet chronologisch opgebouwd en ook het perspectief wisselt steeds. Dit maakt het lezen tot een uitdaging. Maar het geeft ook aan dat de schrijfster hier zeker niet kiest voor de gemakkelijkste weg. Het is een manier om de spanning op te bouwen en je wordt als lezer zeker uitgedaagd om te weten te komen hoe het afloopt. Het gevaar van de vele afwisselingen zou kunnen zijn dat het verhaal stremt en ingewikkeld wordt, maar dat is hier niet het geval. Singh zet de verschillende romanelementen heel strategisch in zodat de aandacht van de lezer geen moment verslapt. Daarnaast hebben de hoofdstukken een titel die verduidelijkt wie er aan het woord is, en soms door het jaartal erbij ook de tijd aangeeft. Deze roman is dik, 400 pagina’s, maar door het onderwerp en de vaart die er in zit uitermate geschikt voor de jongvolwassen lezers van Suriname. Zij zien hun verhaal afgebeeld, en andere etnische groepen kunnen veel meenemen van de geschiedenis en cultuur van de groep die Shanti Singh in Vervoering beschrijft. De auteur komt binnenkort naar Suriname, en dan zullen we haar zeker aan de tand voelen over hoe ze tot het schrijven van deze roman is gekomen.
Shantie Singh: Vervoering. Breda: De Geus/Oxfam Novib 2014. ISBN 978 90 445 3421 4
RSS
Facebook
Twitter
