Trommelgeesten (8)
door Fred de Haas
Brazilië en de Umbanda
Alleen al vanwege de grote oppervlakte van Brazilië is het niet verwonderlijk dat er grote verschillen zijn ontstaan in de vorm en uitvoering van de uit Afrika meegenomen religies. We zullen ons vanwege de grote verscheidenheid van godsdiensten beperken tot een paar.
Er zijn in Brazilië Afrikaanse religies die weinig van hun oorspronkelijke karakteristieken hebben verloren. Dat is bijvoorbeeld het geval met de religie van de Fon uit Bénin/Dahomey die aanhangers heeft in São Luiz de Maranhão (Noord-Oost Brazilië) en de Candomblé uit Bahia (You Tube / SALVADOR DA BAHIA, Candomblé ceremonials). Andere godsdiensten, die losser zijn komen te staan van de Afrikaanse traditie zijn de Batuque en de Chango uit Recife. Het zou te ver voeren om bij de kenmerken van al die religies stil te staan. Bovendien is er een grote mate van overeenkomst in rituelen waarvan we er al vele hebben besproken. In plaats daarvan zullen we onze aandacht richten op een vorm van religie die uitermate populair is geworden en die talrijke elementen uit andere culturen in zich bergt: de Afro-achtige godsdienst die ‘Umbanda’ wordt genoemd.
Het woord komt uit het Kimbundu (taal uit Angola) waarin het ‘geneeskunst’ betekent. In Brazilië is de naam gebruikt om de godsdienst aan te duiden. De Braziliaanse Umbanda is een godsdienst die zich plooit naar de behoeften van de gelovigen die op zoek zijn naar zingeving en verklaring. Umbanda ‘priesters’ zijn op zijn minst uitstekende psychologen die hun gelovigen zo goed mogelijk van advies dienen. De Umbanda is kennelijk beter in staat om te voldoen aan de geestelijke en sociale behoeften van – vaak arme – mensen dan de katholieke kerk met haar wat stijve erediensten.
De Umbanda ‘priesters’ doen ook aan geneeskunst en houden er (zwart) magische praktijken op na. Er zijn ook talrijke Umbanda centra in Argentinië (You Tube/Sesion de Ogum llegada del Ogum da Lua) en Uruguay (You Tube/Ceremonia de Yemanyá. Montevideo Uruguay 02/2011). De Umbanda heeft ook veel blanke volgelingen, net als de Santería in Cuba.
Het is vrij ingewikkeld om na te gaan uit wat voor culturele elementen de Umbanda bestaat. Er zitten Afrikaanse, inheems Indiaanse, christelijke en spiritistische elementen in. De verbinding met het spiritisme kon makkelijk worden gelegd omdat de Bantu uit Angola en Congo een sterke voorouderverering hadden. Wat was er dus prettiger dan te geloven in het spiritisme dat beweerde (beweert) een verbinding te kunnen leggen met de overledenen? Ook voegde het spiritisme er nog wat magische dingen aan toe zoals astrologie, een scheutje Zen Boeddhisme, sjamanisme, enz. Vaak halen de halfgeletterde Umbanda priesters hun wijsheid uit pseudo-wetenschappelijke boeken die in grote hoeveelheden te koop zijn. Ze proberen zelfs aan te tonen dat de wortels van de Umbanda ook in de Bijbel zijn te vinden, hoewel het evident is dat die wortels liggen in de oude Yoruba en Bantu godsdiensten waarvan de kennis diep is weggezakt en daarom moet worden aangevuld met allerlei bruikbaars uit andere religies.
De Umbanda vereert zowel de Afrikaanse Orisha (goden) van de Yoruba als de ‘oude zwarte voorouders’ uit de religie van de Bantu en de geesten van de overledenen via het Spiritisme. In de Umbanda worden de geesten alleen maar verzocht om hun krachten aan te wenden voor een bepaald doel, bijvoorbeeld voor de genezing van een ziekte. Via de Umbanda mediums (meestal vrouwen) manifesteren zich ook Aziatische godheden.
Het is niet mogelijk om de Umbanda in zijn algemeenheid te beschrijven. Elke religieuze ‘afdeling’ heeft zijn eigen rituelen. Er zijn centra die meer naar de Afrikaanse traditie neigen en andere die sterk tegen het spiritisme aanleunen. Ook zijn er centra die zijn gespecialiseerd in magische rituelen. Alle Umbanda centra worden geleid door mannen. De mediums (‘filhas do santo’ = dochters van de heiligen) hebben helpsters die niet in trance vallen en ‘samba’ worden genoemd. De mediums dragen witte gewaden. De ‘priesters’ dragen ‘magische’ kettingen en veelkleurige gewaden.
Ook maakt men in de Umbanda gebruik van het IFA Orakel om voorspellingen te doen. We spraken al over dit orakel bij de behandeling van de Afro-Cubaanse godsdienst van de Santería.
[vervolg, afl. 9, klik
hier]
RSS
Facebook
Twitter
