De Surinaamse taalproblematiek (4)
door mr dr W.R.W.Donner
In de vorige aflevering begon ik mijn uiteenzetting over de Surinaamse taalsituatie met vermelding van de feiten. We zagen, dat de taal van het voormalige moederland (Engeland, Frankrijk, Spanje of Portugal) door vrijwel alle gekoloniseerde volkeren bij hun onafhankelijkheid werd overgenomen en uiteindelijk als onderdeel van het eigen culturele erfgoed werd en wordt beschouwd. In de door Nederland of door Nederlanders gekoloniseerde landen: De Nederlandse Antillen, Guyana, Ceylon, Zuid Afrika, Indonesië, vond dat niet plaats. Ook in Namibië, Rwanda Burundi en Kongo werd het Nederlands (Vlaams, Afrikaans) na de onafhankelijkheid onmiddellijk afgeschaft of naar het tweede plan verwezen. Suriname vormde hierop een grote uitzondering. In onze grondwet van 1987 wordt nergens melding gemaakt van een officiële taal. Men nam automatisch aan dat deze het Nederlands zou zijn.
Officiële taal
In 1876 werd de Algemene leerplichtwet in ons land ingevoerd met daarin de bepaling dat het Nederlands de officiële taal zou zijn. Ik wil aannemen dat daarmede de beste bedoelingen werden nagestreefd. Mogelijke oogmerken waren in de eerste plaats de maatschappelijke voorsprong van de lichtgekleurde bovenlaag teniet te doen. In de tweede plaats de Surinamers om te vormen tot gekleurde Hollanders door hen de Nederlandse cultuur bij te brengen. De leerplicht werd niet ingevoerd op de Antillen en ook niet in Nederland. Daar heerste verzet tegen. De socialisten waren tegen maar ook de Christelijke partijen. Daardoor duurde het vijfentwintig jaar (tot 1901) voordat de voorstanders erin slaagden het wetsontwerp door de Tweede Kamer te krijgen. De Christelijke tegenstanders eisten als tegenprestatie dat de kerken – uitgaande van het beginsel van de soevereiniteit in eigen kring – het recht zouden krijgen hun eigen scholen op te richten geheel gefinancierd door de overheid. Dit recht werd inderdaad in 1917 verankerd in de Nederlandse grondwet en voor ons land van toepassing verklaard. Vandaar de juridische grondslag voor de bijzondere scholen in ons land.
Vermoedelijk vormden wij het eerste land in de wereld met een algemene leerplichtwet. Landen als Frankrijk kwamen veel later (1884), België 1914, Nederland als gezegd 1901. Dat heb ik niet verder onderzocht. Wat mij interesseerde was in hoeverre deze wet die ons verplichtte het Nederlands tot het eigene te maken een zegen werd voor ons. Zijn wij daar wijzer van geworden?
Maatschappelijke positie
Naar mijn oordeel is kennis van het Nederlands nauwelijks van positieve invloed geweest voor de maatschappelijke positie van de Surinamers. In mijn Swietie Sranang kan mij nog meer vertellen maakte ik daarover de volgende opmerking. “Het was in Suriname gebruikelijk in de jaren 1935-1945, dat tegen meisjes altijd en bijna uitsluitend Nederlands werd gesproken. Alleen in de lagere standen kon men moeders of vaders Negerengels tot hun dochters horen spreken. Waarom weet ik ook niet. Bij de jongens kon men twee categorieën onderscheiden. De eerste categorie bestond uit jongens waartegen de ouders altijd Nederlands spraken omdat het chique stond of omdat de ouders het beheersen van de Nederlandse taal nu eenmaal noodzakelijk achtten voor de toekomst van hun zonen. (Als je Negerengels sprak was je vernegerd en dat was zeer afkeurenswaardig). Het was soms wonderlijk om te zien in hoeveel bochten de ouders zich konden wringen om dat tot stand te brengen.
De tweede categorie bestond uit jongens die thuis gewoon in het Negerengels werden aangesproken. Zodoende kreeg je jongens die uitsluitend Nederlands spraken en zich nauwelijks in het Negerengels konden uitdrukken (zo zij dat al probeerden ging dat zeer onbeholpen) hoewel ze de taal natuurlijk prima verstonden en jongens zoals ik, die uitsluitend Negerengels spraken en zich slecht in het Nederlands konden uitdrukken. Ik heb op de middelbare school (in Nederland) nooit hoger dan een zes gescoord voor Nederlandse taal.”
[wordt vervolgd, klik hier]
RSS
Facebook
Twitter
