Posts tagged with: poëzie

Kenneth Rellum – De Laatste Koloniaal

Vandaag onverwachts

Gaf de laatste koloniaal
De pijp aan Maarten
Als een brullende muis
In het hol van de leeuw
Was zijn vaste overtuiging
Dat “Neks no fout”
“Alles is fout” moet zijn
Dus haalde hij pen en karwats
Over onrecht en nationalisme
Dan plots die leegte
En nu?
Wie zijn stokje is dit?

[Bij het overlijden van Rolf van der Marck]

De eenvoud van het gecompliceerde bestaan

Over Shrinivási – Hecht en sterk

door Levity Peters

Het was een verademing voor me om na een lange tijd van moeilijk(er) te doorgronden poëzie de gedichten te lezen van de Surinaamse dichter Shrinivási. Het is niet zo dat meer autonome, hermetische poëzie je niet kan beroeren, maar je leest die meer op je hoede, bedacht op de onbetrouwbare bodems van de taal. Het is één van de genoegens die dat soort poëzie kan schenken.
Bij de gedichten van Shrinivási is het zo dat je ze gemakkelijk leest, maar regelmatig wordt verrast door een diepere betekenislaag:

Je kunt het niet overdenken.
Een lach verraadt
iets en zijn waarom.
Maar verder kom je niet.

uit: ‘Iets en zijn waarom’

Deze gedichten hebben het vanzelfsprekende van iets dat natuurlijk is opgeweld en in harmonie leeft met al het andere bestaande. Het is geaccepteerde werkelijkheid; een boven de complexiteit, en boven het conflictmatige uit gegroeid bestaan.
Bij Shrinivási krijg je nergens het gevoel dat de gedichten belangrijk moesten zijn. Er is een vanzelfsprekend vertrouwen in de taal om datgene uit te drukken waaruit zijn wereld, uiterlijk én innerlijk bestaat. En dat blijkt met het stijgen der jaren steeds minder te zijn. Zo begon datzelfde gedicht ‘Iets en zijn waarom’:

Zie je
alles ontvalt je
de details ben je vergeten.

De boom laat
elke dag
een blad los.

Rondom de stam
versteent de grond.

Er is een beroemd filmpje van Pablo Picasso waarop hij, al op leeftijd, moeiteloos een duif op papier tovert. Wat komt er ook in deze poëzie een vakmanschap tot uitdrukking! Alleen wie met poëzie leeft, kan zo dichten, nee; ik schrijf het verkeerd: Alleen wie poëzie leeft kan zo dichten.
Wat is het toch waardoor je bij deze verzen het gevoel krijgt dat zij de essentie raken? Al heeft hij het alleen maar over een blad, een boom, versteende aarde…

Interessant voor iedereen die geïnteresseerd is in taal, zijn een aantal tweetalige gedichten. Het gedicht: ‘Met blijde stem’ bevat woorden uit drie ‘donortalen’: het Sranan, het Sarnámi, en het Papiamentu. Sommige gedichten lijken verwant aan de traditionele Indiase volkspoëzie. Zoals het volgende gedichtje dat naast het Nederlands in het Hindi-Sarnámi te lezen is:

Loop niet
op het gazon
trap niet
op de schaduw
van een kind.

De eenvoud is schijn. Shrinivási heeft onbewust, met een door levenslange ervaring gevormd automatisme, de keuze gemaakt uit de woorden, die het gedicht zijn kracht en ritme geven, die het persoonlijkheid geven, een eigen leven. Je krijgt het gevoel dat het niet anders geschreven had kunnen zijn:

Karambhog, 14.00 uur.

Zigzagt
een
blad
de
middag
in
terwijl
een
donkere vogel
zonder wiekslag
de polderweg overvliegt

en ik
verbaasd
duidelijker dan ooit
mijn hartslag
en mijn adem hoor
tussen de zwijgzame koffiebomen
waar de wind
de altoos wakkere
thans ingedommeld

Op de volgende bladzijde:

Toen realiseerde hij zich
dat de rivier
toch maar één oever had
waarop hij stond
en naar de verte keek
waarin een beeld
uit vroegere dagen
langzaam maar zeker
was opgelost
zodat er toekomst
noch verleden was
verlangen niet
en eindelijk geen verdriet

Dit gedicht gaat over essentiële zaken, maar uiterst simpel verwoord. Er is geen zekerheid over de andere oever, je ziet niets, je hebt alleen de betrouwbare onzekerheid van nu. Maar hem is het genoeg. Hij weet van de andere oever die elke rivier heeft, maar dat hij hem niet kan zien, verontrust hem niet. Hij leeft in het nu. Verlangens uit vroeger dagen zijn opgelost, vragen over de toekomst zijn irrelevant, hij is vrij.
Het is heel simpel allemaal; maar uit dit korte gedichtje blijkt opnieuw wat voor een prachtige dichter Shrinivási is: het gedicht bevat geen woord teveel; het is filosofisch, maar er wordt niet gefilosofeerd; het is anekdotisch, maar overstijgt de anekdotiek; het is niet beeldend, maar wat roept het niet op!

Wanneer een bioloog een bepaald dier wil tonen, bijvoorbeeld een vlinder, dan zal hij daarvoor het mooiste exemplaar zoeken, dat waarin alle eigenschappen op hun best vertegenwoordigd zijn.
Natuurlijk staan er ook zwakkere gedichten in deze bundel, maar die mindere worden weggevaagd door het aantal bijzondere gedichten die hij bevat. Tot slot dus nog één schoonheid, een Shrinivási:

voor de scholieren van Nickerie

Een bruine zandweg
scholieren, twee
babbelen
fietsen
binnen de brasa
van de milde morgenzon

Verdwijnen
om de bocht…

De bruine zandweg
draagt hun jeugdig spoor
hun luide lach
hun taal en wensen
en toekomstig leven

Shrinivási is een dichter die het leven liefheeft, en dat weet over te brengen. Eenvoudig en groots.

***
Shrinivási is het pseudoniem van Martinus H. Lutchman (1926). Veel publiceerde hij in eigen beheer, maar in 1984 verscheen van hem bij In de Knipscheer onder de titel Een weinig van het Andere een bloemlezing uit zijn werk. In 1991 verscheen in Suriname de bundel Sangam, bekroond met de driejaarlijkse Literatuurprijs van Suriname 1989-1991.
Hecht en sterk wordt 11 t/m 20 februari 2013 in Suriname gepresenteerd.
De bundel werd van een uitgebreid nawoord voorzien door Geert Koefoed, die eind zestiger jaren Nederlands gaf aan de Kweekschool te Paramaribo, daarna tot 2000 docent Algemene Taalwetenschap was aan de UU en altijd nauw betrokken bleef bij de taalsituatie en de literatuur van Suriname.

Hecht en sterk
Uitgever: In de Knipscheer
Jaar: 2013
ISBN: 9789062658190
Prijs: € 18,50
88 blz.

Annemarie Estor – Gedicht

Warm

was hij en zacht en nat en grenzeloos en zijn kussen

werden een golfstroom met zwemmende herten

en wadende paarden en hij bracht me naar plaatsen

waar het rookte en stoomde. Waar hele harems baadden

in saffraan.

‘Maak geen raming en geen kaart.

Haal geen adem. Alles zal vanzelf gaan.’

Uit de grond kwam zijn stem.

Uit de stam, de bast, de opening. Waar een aardegrot begon,

een trap van wortels, daar onder, daar beneden,

waar het leven ooit begon, waar groei begon

en waar we heen gaan als we gaan. Daar ja, daar beneden

kwam zijn stem vandaan.

Shara McCallum – Machineel

We lived in the house of the slamming doors.

Wind blew into and through each room,

turning our home into a raft, billowing curtains
like sails, setting the four of us adrift.

Our youngest called the place a castle,
she and her sister competing to spy the turret

whenever we rounded the corner
that brought the roof back into view.

Walking the footpath to the sea,
the children collected rocks, picked weeds

they insisted were flowers, side-stepped the plague
of African snails, entrails splayed and crisping in the sun.

Whole days were spent with each of us lost
inside time’s matrices, repeating gestures:

scooping frogs that kept stranding themselves in the pool,
borrowing trinkets from the seabed’s floor.

Once, wandering the Flower Forest, the children
braceletted their arms and wrists with millipedes.

As if in a dream, my husband and I blindly saw
and smiled. Later when their fingertips flared,

we remembered we’d been given warnings to heed:
avoid the manchineel tree, with its poison apples,

its leaves weeping skin-blistering sap after rain.
Holding their hands, we smoothed ointment

on skin that glowed red for days,
marker of our narrow escape.

[from The Caribbean Review of Books, May 2010]

Shara McCallum is the author of three books of poems: The Water Between Us (1999), Song of Thieves (2003), and This Strange Land(forthcoming, 2011). Her New and Selected Poems will be published in 2011 by Peepal Tree Press. Originally from Jamaica, she lives with her family in central Pennsylvania, where she directs the Stadler Centre for Poetry and teaches creative writing and literature at Bucknell University.

Olga Orman – Heimwee

Lopend langs je wit satijnen randen
Liggend in je korrelige glazen handen
Voel ik mijn begraven navelstreng

Spartelend in je schoon schuimend bad
Deinend op je azuren zilte mat
Voel ik mijn gemiste vlot

Wandelend over je geel gloeiende glooiingen
Struinend door je groen getooide plooiingen
Voel ik mijn ontwortelde cactus

Klauterend op je grijs granieten ruggen
Turend naar je karmijnrode bruggen
Voel ik mijn groeiend verlangen

Nog eens ooit terug.

[Uit: Met de wil elkander bij te staan, 2004]

Natalie Wanga: Schrijven, toneel en debatteren (1)

door Quito Nicolaas

Natalie Wanga werd geboren op Bonaire, haar jeugdjaren bracht ze door op Bonaire en Aruba en eenmaal volwassen vertrok ze naar Nederland. Door deze tocht langs kleine en grote gemeenschappen, proefde ze de verschillen qua cultuur en ontwikkelde ze een aparte kijk op mensen. Niet altijd tevreden met het bereikte resultaat blijft ze op zoek gaan naar het nieuwe, onwaarschijnlijke en ongrijpbare in het leven. Als secretaris van het eerste bestuur van Stichting Simia Literario was Natalie slechts korte tijd actief en trok zich om privé redenen terug. Een drukke tante die geen kans voorbij laat gaan en in alles een uitdaging ziet. In haar vrije tijd reist ze naar virtuele oorden, is amateurtoneelspeelster en zoekt de natuur op.

Wat is je drijfveer om te schrijven?
Mijn moeder heeft ons van kleins af aan de liefde voor talen en literatuur bijgebracht. En daarvoor ben ik haar eeuwig dankbaar. Het allermooiste compliment als schrijfster kreeg ik van mijn (nu overleden) vader toen ik een jaar of negen, tien was. Voor de verjaardag van mijn moeder had ik een poëzie/proza boekje gemaakt met tekeningen. Toen mijn vader het las sprak hij me meteen streng toe dat ik niet mocht liegen dat ik de verhalen en poëzie zelf had geschreven. Hij gaf me ad hoc een spoedcursus over wat het woord plagiaat inhield en de consequenties hiervan. Hoe ik hem ook probeerde te overtuigen dat ik echt alles had geschreven uit eigen inspiratie, hij kon het maar niet geloven. Toen al beschouwde ik mijn intuïtie als drijfveer voor het schrijven. Vaak voel ik gewoon intuïtief aan, zoals veel schrijvers dat ook aangeven, dat iets op papier moet.

Richt je je meer op proza of poëzie en waarom?
De laatste jaren heb ik me zeker veel meer gericht op proza. Vooral korte verhalen en opinie artikelen genieten mijn voorkeur. De reden is heel simpel: ik ben een vrouw van veel woorden. Ik moet echt alles kwijt kunnen. Het klinkt misschien wat tegenstrijdig omdat ik ‘korte’ verhalen aangeef als preferentie, maar voor mij is dat juist de combinatie van veel ‘kwijt kunnen’ maar ook om relatief snel tot een voldaan einde te komen. Maar dit neemt niet weg dat ik af en toe toch een gedicht schrijf waarin ik vaak dezelfde stilistische middelen toepas als in mijn proza.

Hoe belangrijk is identiteit in je werk en hoe manifesteert deze?
Er is geen enkele persoon in de wereld die kan beweren dat al haar creatieve uitingen zoals bijvoorbeeld dansen, zingen en schilderen niet haar identiteit als grondslag heeft. En dit geldt dus ook voor het schrijverschap. We beseffen als Antillianen, Caraibische Nederlanders vaak niet hoe rijk we zijn wat onze identiteit betreft. Een van de clichés waar we toch telkens er niet omheen kunnen. Onze geografische ligging is al een poëtische uiting waard: we zijn de lombrishi (navel) van twee continenten rijk aan cultuur, diversiteit en invloeden. Komt er nog bij al de gedeelde Europese geschiedenis. Dus natuurlijk manifesteert dit zich ook in mijn werk. Ik ben bijvoorbeeld een grote fan van het Latijns-Amerikaanse Magische Realisme en de schrijver Rómulo Gallegos (Venezuela 1884-1969). Maar ik ben ook wel meer dan alleen maar een Bonairiaanse en Caraibisch Nederlandse vrouw. Identiteit is voor mij veel meer dan alleen het etnisch culturele erfgoed. En dit is ook terug te herkennen in mijn werk.

In het gedicht Den lus di Bo ausencia [In het licht van je afwezigheid] ga je een gesprek aan, waarin de ik-figuur spijt betuigt. Waarom?

Den Lus di Bo Ausencia

Mare bo yegada a hasi dolo
Pa asina mi stima bo mas cu por
Pa mi wak mi mes den bo.
Pa mi pasado, nos awe y bo futuro
Pa sernan stima, stima bo
Pa antepasadonan.
Miyones di number na mundo y abo
No tin ningun.
Pero bo ausencia ta marca mi
Tur dia, tur caminda, den bo lus.

In het Licht van je Afwezigheid

Had je komst mij maar pijn gedaan
Ik had dan onmogelijk veel van je gehouden
Om mijzelf in jou te zien,
Om mijn verleden, ons heden en jouw toekomst,
Omwille van dierbaren die van je houden,
Omwille van je voorouders.
Miljoenen namen in de wereld
En je hebt er geen een.
Maar het licht van je afwezigheid
Achtervolgt mij, onzichtbaar, elke dag, overal.

Dit gedicht heb ik geschreven voor het verzamelwerk van Simia Literario (Wie Ik Ben/Ta Ken MI Ta) over het thema identiteit. Ik heb gemerkt dat Caraibische Nederlanders (vooral boven de 40) vaak bij het woord identiteit meteen, en alleen, een koppeling maken met hun eigen etnische en culturele achtergrond en/of geschiedenis. Natuurlijk is dit ook zo maar we zijn nog veel meer dan dit. Ik ben inderdaad een trotse Bonairiaanse en Caraibische vrouw, maar ik ben zeker ook een vrouw, dochter, zus, partner, geliefde, stiefmoeder, vriendin, carrièrevrouw en (politiek)activiste. Het opvallende aan dit gedicht is dat personen die hetzelfde hebben meegemaakt zich meteen in herkenden. Terwijl anderen dachten dat het gericht was aan een ex-minnaar of zelfs aan Bonaire.

Wat is de ironie in dit gedicht?

Dit gedicht gaat over ongewenste kinderloosheid en is dus gericht aan het ongeboren kind. Zowel ik persoonlijk als verschillende Antilliaanse /Arubaanse vrouwen hebben hier negatieve ervaringen ondervonden in Caribisch Nederland. Het ironische is dat het meestal moeders zijn die zich minachtend, beledigend en vooroordelend hierover uiten. Men ‘veroordeelt’ minder snel een tienermoeder dan een volwassen vrouw die bewust of onbewust kinderloos is. Een zeer kwalijke zaak. Indien het voor een vrouw een ongewenste situatie is, is dit dan extra pijnlijk. Mijn ervaring is ironisch genoeg, dat met name Caraibisch Nederlandse vrouwen in mijn omgeving die (on)gewenst kinderloos zijn, juist veel meer moederlijker, zorgzamer en warmer ingesteld zijn. Kinderloosheid, bewust of onbewust is een deel van je identiteit maar beoeft naar mijn mening geen waardeoordeel aan verbonden te worden.

Ben je ook op andere terreinen van kunst en cultuur actief?
Ik ben sinds 2006 actief bij de Internationale Openbaar Spreken organisatie Toastmasters International en ben een van de medeoprichters in Leiden. En als redacteur bij het regionaal blad van de SP probeer ik zoveel mogelijk op te komen voor de bescherming van onder ander de cultuur en natuur van Bonaire.[wordt vervolgd]

[uit Caribe Magazine, 21 november 2012]

Sylvia Hubers – Van de eeuwigheid

Ik leen mijn vader
van de eeuwigheid.

Mag ik hem even houden?
vraag ik elke
dag.

Het leengeld
-ophijsen, neerlaten
aanspreken, instoppen
toedienen, afvoeren –
betalen wij graag.

Hoor de eeuwigheid lachten
om het pietepeuterige
dat kleine strookje tijd
waar die families toch allemaal
zo voor rondrennen

[Uit: Sylvia Hubers, God gaf ons apparaten, 2012.]

Janchi Beaujon – Twee haiku’s

Cold white winter day

frantic black birds fight for food

one dies at my feet

Kanta ku trupial

sera amistat ku tur

nan ta bula bai

[Eerder gepubliceerd in de Amigoe van 13.12.2012]

Michaël Slory – A nyunyupikin kon na grontapu/Het kindeke is geboren

Santa dei

fu meki mi klari

te a nyunyupikin sa kon.

Awinsi mi e kowru,

awinsi mi e sari.

Breiti

di no abi en pari.

A no fu den skapuman

mi e lon.

Awinsi a waktidagu e bari.

Gadotenpli,

dan a kisi yari?

Sani kon reti san ben kron?

Awinsi mi e kowru,

awinsi mi e sari,

mi firi:

Kristos na a nyun son!

Heilige dag

om mij voor te bereiden

op de komst van het kindeke.

Al heb ik het koud,

al ben ik bedroefd.

Blijdschap

die haars gelijke niet heeft.

Niet om de schaapherders

haast ik mij.

Ook al blaft de waakhond.

Gods tempel,

is de tijd dan gekomen?

Is wat krom was recht geworden?

Al heb ik het koud,

al ben ik bedroefd,

toch voel ik:

Christus is de nieuwe zon!

[uit Ik zal zingen om de zon te laten opkomen. Haarlem: In de Knipscheer, 1992]

Mieke de Haan – In de ring

Oog in oog

Verdoofd in trillende stilte
Tussen deze touwen
gelden de regels van het nu.
Hier schuurt huid op huid
van twee zielen
omringd door meedogenloze ogen
die schreeuwen
om drama en tranen
die hier niet en nu niet zullen vallen.

Het eelt van de vuisten
is liefdevol en strak verpakt
in vele meters oorlogsrekverband.

De geuren van de hetze zijn fris en opwekkend.
De kleur van het bloed altijd hetzelfde.
De rauwe wonden worden niet gevoeld.

De muziek pompt
als het razende hart van de strijders
de ruimte buiten deze touwen
vullend met adrenaline, champagne en grootse beloften.

[Geïnspireerd is op het vechten van Thomas Bridgewater die half Antilliaans is.]

Angracia Liefde – Gedicht

Ik heb mijzelf
stil moeten leggen
aangemeerd
bedrieglijk vredig
aan het rottend hout
van veiligheid
door strak getrokken trossen

Maar een verborgen slenk
schept opnieuw
de zucht van weemoed
in zachte golfslag
en ik weet
dat ik weer
op zoek
golf na golf
de eindeloze zee op ga

Walter Palm – De mazurka

Geboren en getogen

ben je in Polen.

Jouw ouders de volksdansen

mazur en kujawiak.

Op de Noordoostpassaat

ben je in de tropen

komen aanwaaien

helemaal vanuit Polen.

De driekwartsmaat

je kompas, metamorfose

je kompaan, je scheepsmaat

op je reis vanuit Polen.

In tussenstop Parijs

gaf Chopin je een nieuw gewaad

veranderde je als “My fair lady”

van volksdans in salonmuziek.

Aangekomen vanuit Polen

in de tropen, werd je betoverd

tot een chique “ Belle Créole”

versierd met syncopes.

Jacobo Palm en vele anderen

wist je te inspireren en te bekoren

met je interessante symbiose

van Polen, Chopin en tropen.

Bevlogen artiesten,

levende en dode,

brengen een ode

aan je bewogen en eeuwig leven.

[Dit gedicht werd voor ‘t eerst voorgedragen op 15 december jl. tijdens het Koninkrijksconcert dat gewijd was aan de mazurka.]

« Newer posts ∞ Older posts »

Kenneth Rellum – De Laatste Koloniaal

De eenvoud van het gecompliceerde bestaan

Annemarie Estor – Gedicht

Shara McCallum – Machineel

Olga Orman – Heimwee

Natalie Wanga: Schrijven, toneel en debatteren (1)

Sylvia Hubers – Van de eeuwigheid

Janchi Beaujon – Twee haiku’s

Michaël Slory – A nyunyupikin kon na grontapu/Het kindeke is geboren

Mieke de Haan – In de ring

Angracia Liefde – Gedicht

Walter Palm – De mazurka

Recente berichten

Reacties

Disclaimer

Evenementen van de werkgroep

Beeldende kunst

Categorieën

——————————–

Archief