Bon Siman!
door Sidney Joubert
In 1988 verscheen het boekje Ta asina? o ta asana? van de hand van mevrouw May Henriquez. May was toen al heel wat jaren een van de pilaren van de cultuur op Curaçao. Door haar contacten, niet joodse Papiamentusprekers, vielen haar en haar kennissen op dat de Portugese joden, de Sefardiem, een enigszins afwijkend Papiaments spraken. Woorden die voor May, als Sefardische jood, alledaags waren, bleken voor anderen soms abracadabra. Of zij hadden deze woorden wel eens gehoord maar wisten niet wat ze precies betekenden of ze gebruikten ze, hoewel de herkomst ervan voor hen onbekend was.
Zo had May onder meer korte verhalen in het Papiaments geschreven en verschillende toneelstukken in het Papiaments vertaald, die bij het publiek soms opvielen vanwege bepaalde woorden en zinswendingen in haar Papiaments. Met collega’s werd er dan over het een en ander gediscussieerd. Dat bracht de schrijfster ertoe om in genoemd boek woorden en uitdrukkingen die Sefardische joden op Curaçao in het Papiaments gebruiken op te tekenen. Van deze woorden waren of zijn sommige intussen ook bij andere Papiamentusprekers gemeengoed geworden. Ik noem maar een paar:
almendra (=amandel), avochi (voorouder), ayazgo (vondst), baké (expert), bar mitsvá, bat mitsvá, beshimantó, biba di gremesí, bònzjur (wegsturen), butishi, festa, rosa (aanraken).
Het zijn woorden die afkomstig zijn uit het Hebreeuws, Portugees, Spaans of Frans, talen die, met uitzondering van het Hebreeuws, door velen van de Sefardiem op Curaçao gesproken en/of gelezen werden. Drie jaar later, in 1991, verscheen Mays tweede boek over dit onderwerp, getiteld Loke a keda pa simia. Het was een welkome uitbreiding van het eerste boek, onder meer dankzij de input van lezers, die plotseling zin hadden gekregen in het zoeken naar woorden en uitdrukkingen die ze in het eerste boek misten.
Ik ben overtuigd dat er nog meer woorden en uitdrukkingen zullen zijn die over het hoofd zijn gezien. Voor zover ik weet, heeft niemand uit de Sefardische groep daarna de uitdaging op zich genomen om dat te onderzoeken. Eén interessante “omissie” wil ik in deze noemen. Het betreft een uitdrukking die niet meer weg te denken is uit het modern Papiaments, namelijk Bon siman!
Tegenwoordig vragen zoveel mensen zich af waar we de begroeting Bon siman! vandaan hebben en sinds wanneer het gemeengoed is geworden in de landstaal. Het betreft een begroeting aan het begin van de week en soms ook aan het eind van het weekeinde om een ander alvast een fijne week toe te wensen. Blijkbaar werd deze begroeting niet of slechts zeer sporadisch in het Papiaments gebruikt en de Sefardische herkomst ervan was bij Papiamentusprekers onbekend.
May Henriquez
May Henriquez overleed in 1999. Laat nu in het jaar 2000 een boekje verschijnen getiteld Het Portugees in de Esnoga van Amsterdam (A Língua Portuguesa na Esnoga de Amesterdão), van de hand van Herman Prins Salomon, Amsterdam, Bij Job-en-de-Monika’s, 2000.
Op bladzijde 53 onder hoofdstuk VIII. Saudações ao sair da esnoga [begroetingen bij het verlaten van de esnoga], vinden we de begroeting Boas semanas!
Of: Boa semana! Goede week!
Aangezien ik geen enkele andere taal ken waarin die begroeting gebruikt wordt, ga ik ervan uit dat onze Papiamentse Bon Siman! hierin zijn oorsprong vindt. Een raadsel is voor mij hoe het komt dat deze begroeting zo recent in het Papiaments op Curaçao wordt gebezigd en dat niet alleen door native-speakers, maar ook door anderstaligen die bedoelde lokale begroeting willen gebruiken.
Sidney Joubert bij een boekenpresentatie in Amsterdam, augustus 2013 / foto Aart G. Broek
Van twee personen, mijn schoonvader en Larry Salas, vernam ik kort na elkaar wat de oorspronkelijke taal is waar de begroeting Boa semana! of Bon siman! van is afgeleid. Een lacune bij mij is hiermee opgevuld. In het Hebreeuws zegt men namelijk Shavua Tov, met dezelfde letterlijke betekenis. Shavua is week en Tov is goed.
En weer later vernam ik, dat Shavua Tov de traditionele joodse begroeting is aan het eind van de sjabbes, de wekelijkse rustdag, namelijk zaterdag.
ontleend aan Antilliaans Dagblad, 15 en 16 september 2015.
RSS
Facebook
Twitter
