Zijn Zwarte Piet en Pippi Langkous racistisch? De enkeling bepaalt
Beleidsmakers zijn bang om voor conservatief te worden versleten. De dictatuur van de minderheid speelt daarin een belangrijke rol.
door Sebastien Valkenberg
Altijd weer die waarschuwingen voor de dictatuur van de meerderheid. Ze duiken ook op in de voortdurende discussie over Zwarte Piet. Moet het hulpje van Sinterklaas een facelift krijgen of niet? Recent onderzoek heeft uitgewezen dat 96 procent van de Nederlanders blij is met de status quo (Telegraaf, 28 augustus 2014). Maar naar hen hoef je niet te luisteren. Democratie, heet het dan, is immers iets anders dan de meeste stemmen gelden.
Deze uitspraak – of is het een bezweringsformule? – staat haaks op de werkwijze van het parlement. Een Kamerlid dat een wet indient, heeft tenminste 76 voorstemmers nodig. Het is waar dat sommige zaken zich onttrekken aan deze logica. De vrijheid van meningsuiting bijvoorbeeld, is zo wezenlijk dat zij tot grondrecht is verheven. Zelfs als de helft van de stemmers plus één haar wil afschaffen, gaat dat niet. Op die manier worden burgers beschermd tegen een grillige overheid. Maar zo lang er geen grondrechten in het geding zijn, geldt wel degelijk dat de meerderheid beslist.
Dat wil zeggen: in theorie. Verschillende voorbeelden laten zien dat die eerder genoemde 96 procent hun wil helemaal niet voorschrijven. Zo haalde speelgoedfabrikant Fisher-Price onlangs een ‘foute’ Sinterklaasset uit het assortiment. En herschreef Paul Passchier Sinterklaasliedjes, in samenwerking met het ministerie van Sociale Zaken en de burgemeester van Gouda, waar dit jaar de intocht plaatsvindt.Hoe ziet zo’n liedtekst er na goedkeuring van de censor uit? Fout was: ‘Zijn knecht staat te lachen en roept ons reeds toe, wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe.’ Goed is: ‘Kijk, Piet staat te lachen en roept naar de kant: „Ik heb genoeg lekkers voor heel Nederland!”’.
Is er al sprake van een dictatuur, dan is het de dictatuur van de minderheid. De gekuiste Zwarte Piet is namelijk geen incident, maar maakt deel uit van een bredere ontwikkeling. Een enkeling is tegenwoordig in staat culturele iconen op de knieën te dwingen – niet alleen hier, maar ook elders.
Neem de Britse schrijver Roald Dahl, geestelijk vader van klassiekers als Matilda en De GVR. Tot voor kort was zijn werk verkrijgbaar bij Aldi in Australië. Dat wil zeggen: totdat enkele militante feministen zich bij de supermarkt beklaagden. Die waren in één van zijn boeken het woordje ‘slet’ tegengekomen. Prompt verdween de titel in kwestie uit het assortiment.
Aanschouw de macht van de minderheid. Misleidend is dan ook de toelichting van een woordvoerder van de supermarkt (Guardian, 28 augustus 2014): ‘Aldi Australië wil al onze klanten graag duidelijk maken dat we de zorgen van de gemeenschap serieus nemen.’ Het is precies omgekeerd: de gemeenschap is hier de grote verliezer. Voor haar is Dahl niet meer verkrijgbaar. Vanwaar dan toch die knieval?
In het Aldi-voorbeeld wordt duidelijk hoe sterk is de hefboom van de gekrenkte enkeling. Van de macht van het getal kan geen sprake zijn. En de praktijk leert dat het is helemaal niet nodig om met velen te zijn. Maak gewoon handig gebruik van de vrees die leeft bij beleidsmakers om voor conservatief of reactionair te worden versleten. Het maakt overigens niet uit of ze bij een bedrijf of voor de overheid werken. Aldi zag de bui al hangen: de supermarktketen was bang te worden uitgemaakt voor vrouwenhater.
Een ander, Zweeds bedrijf haalde onlangs ‘racistische’ Pippi Langkous-gordijnen uit het assortiment. Pippi was weer een icoon dat zich niet gedroeg volgens de politiek correcte mores, want wat deed ze? Ze stond afgebeeld op de raambekleding terwijl ze zich koelte liet toewuiven door twee kinderen – twee donkere kinderen welteverstaan.
Ene Emmilie Abrahamsson kwam in actie. Op Facebook schreef ze: ‘Het is afschuwelijk. Het is ziek en onbegrijpelijk! Begrijpen jullie wat dit beeld illustreert? Als moeder van een afro-Zweeds kind vraag ik me af hoe jullie de moed hebben een gordijn te verkopen waar bruine kindjes als slavinnen van Pippi afgebeeld worden?’
De media doken er bovenop, waarna er voor de fabrikant geen houden meer aan was. De gordijnen gingen uit de verkoop en er volgden excuses.
Het is wachten op het volgende slachtoffer van de dictatuur van de minderheid. Er zijn zat gevallen die in aanmerking komen voor een lesje in fatsoen.
Wat te denken van Friedrich Nietzsche? Veel politiek incorrecter dan de filosoof met de hamer kom je het niet snel tegen. Misogyn, socialismehater, anti-religieus, protonazi. Voor wat is hij eigenlijk niet uitgemaakt? Wanneer gaat hij in de ban?
Maar wacht even, deze vraag hoeven we ons niet meer te stellen. Nietzsche is namelijk eerder dit jaar al onschadelijk gemaakt. Studenten aan het University College London hadden zich verenigd in de Nietzsche Club, een soort debatgroepje.
De Britse editie van de Huffington Post (3 juni 2014) reconstrueerde hoe dit het fascisme-alarm deed afgaan. Een student vond dat een club, waarvan de naamgever er zulke foute denkbeelden op nahield, van de campus moest worden verbannen. Met succes, want de studentenvakbond stemde in met het voorstel.
De hefboom van de verontruste enkeling had zijn werk weer gedaan.
Sebastien Valkenberg is filosoof en schrijver; ontleend aan Opinie & Debat, NRCHandelsblad, 27/28 september 2014
RSS
Facebook
Twitter
