Xu Xiaodong – Helanwen Sulinan Yueji Huaqiao Shiliao Bianyi
Xu Xiaodong. Helanwen Sulinan Yueji Huaqiao Shiliao Bianyi. Guangzhou, 2016. ISBN 978-7-218-10689-2;
[Vertaalbundel van nederlandstalig historisch materiaal inzake Kantonese migranten in Suriname]
door William Man A Hing
Vertaler-auteur Xu Xiaodong heeft met deze uitgave een formidabele prestatie geleverd. Zijn bundel omvat een omvangrijke vertaalslag van historisch materiaal van de Chinese bevolkingsgroep van Suriname in de Chinese taal.
Centraal in het werk staat het persoonsbestand van de contractarbeiders van de 19e eeuw met bijbehorende literatuur. Van de contractarbeiders die hier niet zijn uitgesplitst naar periode en land van herkomst worden niet alleen de namen maar ook de gegevens zoals deze staan vastgelegd in de registers uitvoerig weergegeven. De begeleidende beschrijvingen dienen als achtergrondmateriaal voor de contractarbeiders en latere migranten die in Suriname de grondslag hebben gelegd voor een opmerkelijke Chinese kolonie op het Zuidamerikaanse continent. Door het accent op de contractarbeiders bleef voor een beschrijving van het verloop van de verdere immigratie in de 20e eeuw nauwelijks voldoende gelegenheid meer over.
De bundel van 446 pagina’s opent met een Voorwoord van Zhu Xiaodan, thans ex-gouverneur van de provincie Guangdong. Vervolgens verzorgt auteur Xu Xiaodong een Inleiding waarin de eeuwenoude geschiedenis van emigratie vanuit de provincie Guangdong naar landen overzee en in het onderhavige geval naar Suriname wordt belicht.
Een overzicht van de inhoud kan een beeld geven van hetgeen wordt gepresenteerd:
1. Namenbestand van de contractarbeiders met alle persoonsgegevens en details over verloop van het werkverband zoals in de registers van de immigratie vastgelegd (p. 003 – 289). Het bestand van 2.017 namen is volgens de Inleiding van de auteur ontleend aan het Instituut voor Maatschappij Wetenschappelijk Onderzoek (IMWO) van de Anton de Kom Universiteit van Suriname, Amrit Consultancy en het Nationaal Archief: 03971326;
2. Namen van plantages van tewerkstelling (289 – 295);
3. Namen van schepen met data van aankomst (296 – 298);
4. Surinaamse plaatsnamen (298);
5. Overzichtskaart van Suriname (299);
6. Lijst van geraadpleegde literatuur (387).
Artikelen:
– C. A. Van Sypestein: De goudindustrie in Suriname; (1878)
– Joh. F. Snelleman: De Chineesche immigratie in Suriname; (1921)
– Wong Lun Hing: Rede door den oud-voorzitter van de Chineesche Societeit Kong Ngie Tong te Paramaribo, den heer Wong Lun Hing, op 10 Oktober 1923 uitgesproken op het feest ter herdenking van het 12-jarig bestaan van de Chineesche Republiek; (1923)
– C.K. Kelser: De bevolking van onze West; (1932)
– E.A. Streefland: De Chinese bevolkingsgroep; (1961)
– H.E. Lamur: De groei van de Chinese groep in Suriname 1964-1970; (1976)
– S.J.T. Jong: De emigratie van de Chinezen naar Suriname; (1982).
En voorts een assortiment van artikelen en berichten uit kranten vanaf 1865 tot en met de ontwikkelingen en verwikkelingen rond de Onafhankelijkheid. Van de geselecteerde kranten maken niet alleen plaatselijke nieuwsbladen deel uit maar ook het Nederlandse dagblad De Telegraaf.
Nieuwe vertaling van Suri-Chinese namen
De materie van de publicatie brengt met zich mee dat een onnoemlijk groot aantal namen van plaatsen en personen voorbij komen in de geciteerde documenten. De eertijds geromaniseerde Chinese namen die in een scala van spellingen en schrijfwijzen waren geregistreerd en bijzondere aandacht vragen, worden hier niet steeds als zodanig herkend en (terug-)vertaald. Een opvallend voorbeeld is de geboorteplaats Poenje van contractarbeider Ly Kwan (2016: 157 no. 3) alias Paulus Lijkwan. De naam Poenje blijkt te verwijzen naar 番 禺 [ Panyu], een historische plaats en vroegere hoofdstad van de provincie Guangdong. (Man A Hing, De Affaire Lijkwan 1983: vii) Verdere willekeurige steekproeven laten duidelijk zien wat de uitkomst is van de vaak overbodige omzettingen van plaatselijke – voorheen geromaniseerde Chinese – namen terug naar het Chinees.
De jongerenvereniging Kooy Tjien Foei met de originele naam 改 進 會 [Gai Jin Hui] stond volgens Zijlmans & Enser (De Chinezen in Suriname 2002: 80) ook wel bekend onder de naam Opbouw. In de nieuwe vertaling is de organisatie bij verrassing thans op onnavolgbare wijze omgedoopt tot 共 建 會 [Gong Jian Hui], in de betekenis van ” Gezamenlijk opgerichte vereniging”. (2016: 429)
Bij persoonsnamen kunnen meerdere kanttekeningen worden gemaakt. Xu Xiaodong weet zijn lezers in zijn inleiding op p. 0002 al te wijzen op het fenomeen dat van de Chinese migranten in Suriname de volledige Chinese naam als achternaam werd overgedragen aan het nageslacht. Voor de goede orde: een volledige Chinese persoonsnaam bestaat uit een vaste clannaam [xing] gevolgd door een persoonlijke of voornaam [ming]. In de bundel worden de namen van zowel contractarbeiders als latere migranten op louter fonetische basis geheel op vrijblijvende en op persoonlijke wijze opnieuw omgezet in Chinese karakters. De resultaten wijken doorgaans zodanig af van de werkelijke namen waardoor deze “nieuwe” namen als van alternatieve aard kunnen worden beschouwd die een eigen namenbestand zijn gaan vormen.
Het aantal overnoemingen is zo groot dat het niet doenlijk is om in dit bestek alle namen te gaan rechtzetten. Wel kan de identiteit van een aantal min of meer bekende personages worden hersteld door hun originele naam hieronder weer te geven. Voor een beeld van de gesignaleerde vertaalperikelen bij de gemanipuleerde namen worden aanvullende gegevens verstrekt. Naast de nieuwe vertaling van de Suri-Chinese namen met vindplaats in het werk van Xu Xiaodong wordt van elke naam:
1. de uitspraak en geromaniseerde schrijfwijze in het Mandarijn-Chinees weergegeven tussen vierkante haakjes [ …].
2. de locale en originele versie van de Suri-Chinese naam in het Chinees met romanisatie in het Mandarijn-Chinees toegevoegd ter vergelijking;
3. de officiële Hanyu pinyin-spelling aangewezen als de romanisatie van het Mandarijn-Chinees;
Voorbeelden:
Auteur S.J.T. Jong wordt in de uitgave voorgesteld met de clannaam 容 [RONG] (2016: 002 en 362), zijnde een naam die in Suriname niet is aangetroffen; in dit geval is de correcte naam 楊 [YANG].
Aan parlementariër Charles F. Lee Kon Fong wordt de achternaam toegeschreven van: 李 港 方 [Li Gang Fang] (2016: 439 evv) in plaats van: 李 官 煌 [Li Guan Huang].
Enkele contractarbeiders
De namen van de contractarbeiders waren zeker niet allemaal bekend in het Chinees. Een aantal daarvan is door latere migranten vertaald en als zodanig in gebruik. Een uitzondering is de naam van Lijkwan die door auteur dezes in het immigratieregister als (latere?) kanttekening was aangetroffen.
– Jong-Baw (C1308): 莊 寶 (2016: 285) [Zhuang Bao] ,
locale versie: 楊 寶 [= Yang Bao];
– Lim-Apo (C1212): 林 阿 坡 (2016: 132) [Lin Ah Po] ,
locale versie: 林 亞 寶 [ Lin Ah Bao];
– Ly-Kwan (aka Lijkwan) (C1660): 呂 关 (2016: 157) [Lü Guan],
naam in register van immigranten: 賴 昆 [Lai Kun];
– Ma-Ajong (C283): 馬 阿 榮 (2016: 157) [Ma Ah Rong] ,
locale versie: 馬 亞 養 [Ma Ah Yang];
– Wong Lun Hing: 王 倫 興 ( 2016: 325) [Wang Lun Xing] ,
locale versie: 王 連 興 [Wang Lian Xing] .
Van deze vijf voorbeelden is in twee gevallen de clannaam andersluidend weergegeven: bij Jong Baw en Lijkwan. Ook de persoonlijke naam is in meerdere gevallen incorrect weergegeven.
Enkele recente migranten
Vertaalbundel 2016: 431:
– Tjon Joe Gin: 張 舉 新 [Zhang Ju Xin], originele naam: 張 有 權 [Zhang You Quan];
– Tjon Tsoe Jin: 張 曹 金 [Zhang Cao Jin], originele naam: 張 祖 榮 [Zhang Zu Rong];
– Woei A Tso[i]: 偉 阿 曹 [Wei Ah Cao], originele naam: 魏 亞 才 [Wei Ah Cai];
Vertaalbundel 2016: 433:
– Chang Ting Jin 鄭 丁 津 [Zheng Ding Jin], originele naam: 張 挺 英 [Zhang Ting Ying];
– Chin A Kon 錢 阿 廣 [Qian Ah Guang], originele naam: 陳 亞 寬 Chen Ah Kuan];
– G.E. Fung A Jou 馮 阿 佑 [Feng Ah You], originele naam: 洪 亞 有 [Hong Ah You];
– Wong Sang Tsoi 王 生 蔡 ; [ Wang Sheng Cai], originele naam: 黃 生 財 [Huang Sheng Cai];
Vertaalbundel: 2016: 434:
– A. Tjin A Kiet 金 阿 基 [Jin Ah Ji], originele naam: 曽 亞 吉 [Zeng Ah Ji].
Van deze acht voorbeelden is in zes gevallen de clannaam en perssoonlijke naam anders(luidend) weergegeven: bij Chang Ting Jin; Chin A Kon; Fung A Joe; Tjin A Kiet; Woei A Tsoi en Wong Sang Tsoi. Ook was in alle gevallen de persoonlijke naam incorrect.
Voorouderonderzoek
Het is duidelijk dat de gepresenteerde vertalingen der namen op deze wijze en in deze vorm, linguistisch hoe zeer ook verantwoord naar eigen opvatting van de vertaler-auteur, niet van bijzondere betekenis kunnen zijn voor historisch familieonderzoek. Zeker in de gevallen waarin naast de clannaam ook de persoonlijke naam afwijkend wordt weergegeven. Voor voorouderonderzoek in het bijzonder is het derhalve aan te bevelen de namen per geval steeds te (laten) toetsen en vaststellen. Dit kan plaatsvinden aan de hand van verschillende plaatselijke publicaties en registraties.
Slot
Xu Xiaodong heeft met zijn omvangrijke documentatie het Chinese publiek een bevattelijk overzicht aangeboden van de Kantonese contractarbeiders uit de 19e eeuw naar Suriname. De waardevolle uitgave heeft evenwel onverlet gelaten de omstandigheid dat door de talrijke overnoemingen het een kunst zal zijn om achter de ware identiteit te komen van de Suri-Chinese personages en actoren die de revue passeren.