Wrede seizoenen, een roman die het lezen waard is
door Els Moor
De roman Wrede seizoenen (2011) van de belangrijke Haïtiaanse schrijfster, Kettly Mars, las ik in één adem uit. Het is niet alleen met een meesterhand geschreven, spannend, beeldend en met een functionele structuur, maar het is ook herkenbaar voor Surinaamse lezers. Wrede seizoenen speelt in de jaren zestig van de vorige eeuw. Van 1957-1986 was Haïti in de greep van de dictatoriale macht van de Duvaliers, eerst François, met bijnaam Papa Doc en later Jean- Claude, oftewel Baby Doc. Het aantal vermoorde Haïtianen tijdens dit wrede regime wordt geschat op meer dan 50.000. Hierbij schakelden de machthebbers de ´Tonton Macoute´ (Oom Jutezak, of Boeman), een paramilitaire macht, in vanaf 1959.
Hoofdfiguur in het verhaal is een vrouw, Nirvah, moeder van twee kinderen wier man, Daniel Leroy, wetenschapper aan de universiteit en schrijver van kritische artikelen met linkse tendens, is opgepakt. Sindsdien heeft ze nooit meer iets van of over hem gehoord. Ze weet niet of hij nog in leven is. Ze vindt een dagboek uit 1962 en ´63 van haar man en ontdekt zijn betrokkenheid bij een plan tot opstand tegen het regime. Steeds duidelijker wordt het haar dat de kans dat hij nog leeft klein is. Ze wil zekerheid en zoekt contact met een staatssecretaris, Raoul Vincent, vertrouweling van dictator Duvalier. Deze ´hoogwaardigheidsbekleder´ houdt van vrouwen en wordt op slag verliefd op de beeldschone Nirvah. Hij bezoekt haar thuis, schenkt haar prachtige sieraden, laat de stoffige zandweg waaraan ze woont, asfalteren en zorgt dat ze airco krijgt. Hij kan zelf niet tegen de hitte in het huis. Het zal eenieder duidelijk zijn dat Nirvah, die veel van haar eigen man houdt, in grote twijfel verkeert. Als ze met Raoul een verhouding begint, kan ze haar man misschien redden, anderzijds maakt ze haar relatie met hem dan problematisch. Natuurlijk geeft ze toe en Raoul wordt een regelmatige bezoeker die, als Nirvah aan het werk is, ook een verhouding met haar 15-jarige dochter Marie krijgt en zelfs met haar 12-jarige zoon Nicolas. Zonder dat Ma het weet. Het verhaal heeft geen happy end. Dat zou ook niet kunnen. Met Nirvah en haar kinderen loopt het niet goed af, maar ook niet met Raoul die uit de gunst van de machthebber raakt, als deze de praatjes over zijn verhouding met Nirvah hoort. Het bovenstaande geeft in het kort het verhaal weer, waarvan de literaire kwaliteit hoog is. Kettly Mars slaagt er bijzonder goed in de sfeer in Haïti tijdens deze periode van dictatuur te karakteriseren. Daartoe schept ze personages, familieleden, vriendinnen, die aspecten daarvan uitstralen, zoals angst, veel geroddel, agressie en de rol van voodoo. Nirvahs buurvrouw, Solange is een hoer en ook voodoo-vrouw. Macoutes komen ‘pwen’, toverkracht, bij haar kopen.Nirvah hoeft bij Solange geen ‘mooi weer te spelen’. Ze waarschuwt Nirvah wel voor de staatssecretaris: ‘Hij houdt net zoveel van vrouwen als van mannen. Ik weet zeker dat je dat niet wist.’
Nirvah vraagt na de verdwijning van haar man raad aan haar verstandige broer Roger. Over hulp vragen aan een hoge ambtenaar, de rector van de universiteit, zegt hij:’Kom nou… die man! Die zal geen vinger uitsteken…De revolutie heeft zijn ballen opgevreten. De hoge staatsambtenaren zitten ‘m allemaal te knijpen. Iedereen klampt zich vast aan z’n job en houdt zich gedeisd. En eigenlijk kan ik ze geen ongelijk geven, gezien de brute wraakzucht waarmee elke zwakke poging van verzet tegen het optreden van de regering de kop in wordt gedrukt. In feite heeft sinds Duvalier het begrip ‘regering’de notie ‘staat’verdrongen. Aangezien Duvalier de regeringsleider is, is hij de staat.’(p.31) Zo zijn er veel passages in de roman die voor ons herkenbaar zijn.
Er zijn ook veel verschillen tussen Haïti en Suriname. Haïti is de eerste kolonie in het Caraïbisch gebied, die al in 1804 onafhankelijk werd. Onder invloed van de Franse revolutie ontstond er een Haïtiaanse revolutie, geleid door Toussaint Louverture, waar de eerste postkoloniale zwarte staat ter wereld uit voortkwam. Sindsdien heeft deze eilandstaat een moeilijk bestaan: mislukt keizerrijk, idem koninkrijk, bezetting door de Verenigde Staten, instabiliteit en dictatuur, veel honger en armoede doordat de grond onvruchtbaar werd door het kappen van de bossen en onlangs nog een fatale aardbeving. Nooit steun of hulp die gegeven wordt vanuit het streven naar eigen ontwikkeling, altijd politiek of eigenbelang. Suriname heeft betere omstandigheden en zal zich dat bewust moeten zijn: hoe krijgt onze bevolking werkelijke kansen?
Auteurs zijn daarbij belangrijk. Ze kunnen helpen bij een bewustwordingsproces door verhalen, romans en gedichten die een stuk werkelijkheid uitstralen en tot nadenken en discussie aanzetten. Kettly Mars is daar zeer goed in, een schrijfster met durf, die ook nog eens in haar land blijft wonen. Durf en talent, een prachtige combinatie! Lees Wrede seizoenen en word wijs! Kettly Mars: Wrede seizoenen, vertaald uit het Frans door Marianne Kaas, De Geus – OXFAM NOVIB, 2011. ISBN 978 90 445 1752 1
RSS
Facebook
Twitter
