Woordenschat voor Surinamers
…En voor Nederlanders die een woordenschatprobleem hebben …
door Welmoed Ventura
De samensteller van de woordenlijst Woordenschat voor Surinamers, arts-onderzoeker Nizaar Makdoembaks, heeft woorden die hij vreemd vond bij zijn ‘taalconfrontatie’ met het Europese Nederlands verzameld om zijn vocabulaire te verrijken. Bij elk woord geeft hij een voorbeeldzin, waaruit de betekenis vaak wel is af te leiden. De verzameling toont hoe de tweede-taalspreker of de eerste-taalspreker van het Nederlands die uit een minder geschoolde omgeving komt, worstelt met het tot in de puntjes leren van de taal, of het nu gaat om de Surinaamse of Europese standaardtaal.
De schrijver meldt in zijn voorwoord dat het boek een aanvulling is omdat er voor Surinamers geen geschikte middelen zijn om de woordenschat uit te breiden. Daarin heeft hij ongelijk, er zijn tegenwoordig tal van educatieve middelen voor tweede-taalsprekers en eerste-taalsprekers die er moeite mee hebben. Die boeken zijn niet sec gericht op Surinamers, maar een lijst die is samengesteld op basis van persoonlijke ervaring, is dat ook niet. Deze selectie is niet gebaseerd op taaldidactisch of ander onderzoek. Ook staan er geen betekenissen in het boek. Die moet je afleiden uit de voorbeeldzinnen – die niet in een context staan – of in een woordenboek opzoeken, diezelfde woordenboeken die niet zouden voldoen, dus.
De lijst bevat merendeels woorden en toepassingen die ook in Suriname gebruikt worden. Dat is in één oogopslag te zien. Het gaat eerder om woordenschatontwikkeling die te maken heeft met scholing: het soort vocabulaire waar veel leerlingen uit laag- of ongeschoolde omgevingen moeite mee hebben. Er is geen reden om aan te nemen dat woorden als ‘aangifte’, ‘meedogenloos’, ‘onzin’, ‘verduisteren’, ‘voldoen’ of ‘democratie’ niet bekend zouden zijn bij een volwassen iemand louter om het feit dat die in Suriname is opgegroeid. Ook woorden als ‘peperduur’ en ‘bobo’ zijn welbekend in Suriname. Een groot deel van de gepresenteerde uitdrukkingen, toepassingen en spreekwoorden komen in Suriname voor, hoewel deze bij lager geschoolden en mensen die overwegend een andere taal dan het Nederlands gebruiken vaak een probleem zijn op school. Dan gaat het om taaleigen zoals ‘aan lager wal raken’, ‘om de tuin leiden’ of ‘de knuppel in het hoenderhok gooien’ (ook Nederlanders eten tegenwoordig kip en geen hoen). Het niet beheersen van taaleigen is een van de typische verschijnselen bij tweede-taalsprekers maar is ook een kwestie van scholing en veel lezen. Slechts een deel van de uitdrukkingen in deze lijst is weinig of onbekend bij Surinamers, zoals ‘zich achter een woud van rechtspersonen verschuilen’ of ‘iets aan de straatstenen niet kwijtraken’. Een kleine categorie valt onder de noemer ‘typisch Europees-Nederlands’. Bijvoorbeeld, het uit het Maleis stammende soebatten (vleien, smeken) dat volgens woorden.org bekend is bij 87% van de Nederlanders en bij slechts 28% van de Vlamingen. De gegevens over Surinamers ontbreken dus. ‘Hondsbrutaal’ en ‘hondenbaan’ lijken niet gebruikelijk in Suriname, hoewel dagu wel weer een scheldwoord is.
‘Wurgcontracten’ bestaan hier misschien wel, maar van ‘vergrijzing’ heeft Suriname geen last. En de zin ‘duizenden fans zullen voor de jarige Queen Mum uitlopen’ krijgt in Suriname een eigenaardige betekenis. Dan telt de woordenlijst nog een reeks woorden die toch echt duidelijk onder de noemer ‘moeilijk’ valt. ‘Scabreus’ is een deftig woord voor onzedelijk of onfatsoenlijk. ‘Hiërarchie’ leren de meesten onder ons vermoedelijk op de middelbare school. ‘Seponeren’ (terzijde leggen, niet vervolgen) en ‘mordicus’ (radicaal, hardnekkig) zijn woorden die vooral onder belezen Surinamers en rechtsgeleerden bekend zijn. In Nederland en Vlaanderen kent volgens woorden.org ruim 98 procent het woord ‘seponeren’ en maar 66 procent is bekend met de term ‘mordicus’. ‘Megalomaan’ is een duur woord voor grootheidswaanzin, dat ook nog best een moeilijk woord is. Maar zouden Surinamers echt niet begrijpen wat ‘sexy’ is?
Nizaar Makdoembaks: Woordenschat voor Surinamers. 2015. Uitgeverij De Woordenwinkel, Alphen a/d Rijn. ISBN 978-90-76286-22-8
RSS
Facebook
Twitter
Bijdrage verwijderd wegens het niet vermelden van voor- en achternaam. Red CU.