blog | werkgroep caraïbische letteren

Wij slaven van Suriname is nooit verboden geweest

door Alice Boots & Rob Woortman

De meeste misverstanden rond het werk van Anton de Kom Wij slaven van Suriname zijn inmiddels wel weggenomen, maar sinds kort is er weer een nieuwe opgedoken. In het NPO-journaal van 1 juli, de dag van de Keti Koti, vertelt Nina Jurna dat Wij slaven van Suriname van De Kom verboden is geweest. Mogelijk ontleent Nina haar opmerking aan de inleiding van Mitchell Esajas bij de laatste herdruk van Wij slaven van Suriname.

Hij schrijft hierin niet alleen dat het boek verboden is geweest, maat dat het daardoor bovendien zo lang geduurd heeft voordat er een tweede druk verscheen. Hij schrijft dat overigens zonder bronvermelding. Dat is ook begrijpelijk want er is geen bron: het werk van De Kom is aantoonbaar nooit verboden geweest.

Toen het boek van Anton in januari 1934 uitkwam, had het de speciale aandacht van de Centrale Inlichtingendienst. In een rapport aan de overheid schreef deze dienst dat het boek ergerlijke passages bevatte over slavernij, maar dat er geen strafbare passages in staan. Het boek bevatte namelijk geen opruiende communistische propaganda, aldus de dienst. Zo kwam het boek in Nederland en Suriname in de handel. De boekverkoper Pattler probeerde het boek in Suriname te slijten, maar er was mede door toedoen van de koloniale overheid weinig aandacht voor het werk van De Kom. Er gold echter geen verbod, meerdere Surinamers hebben het boek toen gekocht en het stond zelfs in de openbare bibliotheek in Suriname.

In 1938 zijn de 2500 exemplaren van de Nederlandse uitgave uitverkocht en is de aandacht voor het boek verslapt. Kolonialisme en slavernij houden de linkse gemoederen niet langer bezig, omdat de aandacht uitgaat naar het steeds verder oprukkende nationaal-socialisme. Tijdens de oorlog circuleren lijsten met verboden auteurs, maar daar staat De Kom niet bij en kort na de oorlog overlegt de weduwe De Kom (dan nog niet wetend dat zij weduwe is) met de uitgever voor een herdruk (brief in het Literatuur Museum in Den Haag). De uitgever zag geen brood in een herdruk vanwege de gebrekkige belangstelling op dat moment voor het onderwerp. Hieruit mag overigens wel blijken dat het boek niet verboden was.

Als Surinaamse studenten begin jaren zeventig het boek herontdekken, staat het gewoon in de bibliotheek van de Leidse universiteit. De studenten zetten het boek op stencil om het in Suriname te verspreiden (illegale roofdruk, maar het boek zelf was nog steeds niet verboden en was dat ook nooit geweest). Dank zij diezelfde studenten komt er wel in 1972 een tweede druk.

Dat het zo lang geduurd heeft voordat het boek van De Kom weer werd uitgegeven, komt niet omdat het verboden was, maar omdat er tussen eind 1938 en begin 1970 geen belangstelling was voor Suriname en het slavernijverleden, wat misschien we veel erger was dan een verbod op het boek.

Alice Boots en Rob Woortman zijn de auteurs van de in 2013 verschenen biografie van Anton de Kom. Zij kregen voor hun boek de E. du Perronprijs.

2 comments to “Wij slaven van Suriname is nooit verboden geweest”

  • Geachte mevrouw Boots en heer Woortman,

    Bestaat het originele manuscript van Wij Slaven van Suriname nog, zoals dat dus door Anton de Kom is geschreven, en zo ja waar ligt dat?

    Met vriendelijke groet,
    Hugo Pals

  • Beste Hugo,
    Het originele manuscript is vermoedelijk een tekst van Anton de Kom en Jef Last samen. Dat manuscript is door Anton eind 1933 bewerkt (zie onze biografie). Bewijsstukken van die bewerking vinden we terug in een reeks brieven van de uitgever aan Anton de Kom (50 stuks). Deze bewerking vormt het manuscript voor de uitgave van 1934 en is verloren gegaan. Toen Anton gevraagd werd of hij de tekst nog wilde herzien voor de Duitse uitgave, heeft hij geen letter gewijzigd, wat er op wijst dat hij achter de tekst stond zoals die er lag. Dit is overigens uitgebreid beschreven in onze biografie.
    Met vriendelijke groet,
    Rob Woortman

2 Trackbacks/Pings

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter