Wanneer wordt Anton de Kom opgenomen in de eregalerij van Surinaamse verzetshelden?
Het is inmiddels alweer zo’n twee jaar geleden dat het lijvige boekwerk Anton de Kom | biografie is verschenen, geschreven door Alice Boots en Rob Woortman, uitgegeven door Uitgeverij Contact. Kort daarna heeft hier in Suriname een presentatie plaatsgevonden met een bijeenkomst in Café Zus & Zo, waar de auteurs een exemplaar van deze biografie hebben overhandigd aan toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Maurits Hassankhan. Behalve een recensie in de Ware Tijd Literair heeft dit gebeuren verder nauwelijks enige rimpeling veroorzaakt binnen de Surinaamse gemeenschap.
Eén van de tragedies van Anton de Kom is dat er veel misvattingen – al dan niet moedwillig – over hem in omloop zijn gebracht, die decennia lang zijn ware beeld uit zicht hebben gehouden. Deze biografie rekent daarmee af. De Koms onzichtbaarheid was niet alleen een gevolg van de door de tijd heen moeizame betrekkingen met de voormalige kolonisator, maar ook van de late herontdekking in de jaren ’50 door Wie Eegie Sanie: Eddy Bruma, Jules Sedney en consorten, en opnieuw in de jaren ’70 door Maurits Hassankhan en diens ‘lichting’, van De Koms Wij slaven van Suriname, en – niet te onderschatten – de onterechte claim die de Revo heeft gelegd op de – in hun ogen – ‘revolutionair’ Anton de Kom.
Hervonden held?
Op 17 februari 2010 heeft de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam (SLAA) in de Balie in Amsterdam een forumdiscussie georganiseerd met Rob Woortman, auteur van genoemde biografie, Michiel van Kempen, hoogleraar Caraïbische letteren, Rudi Wester, auteur van de biografie in wording van Jef Last (gedoodverfd ‘ghostwriter’ van De Kom), en Karin Amatmoekrim, schrijfster, onder de titel “Hervonden held: Anton de Kom”. Een mooi eerbetoon aan De Kom, maar het epitheton ‘hervonden’, waarschijnlijk ingegeven door een over-enthousiaste biograaf, is veel te prematuur, want helaas is er in Suriname noch in Nederland sprake van veel herwaardering.
Alhoewel, in Nederland is de jaarlijkse lezing van het Verzetsmuseum vernoemd naar Anton de Kom: “de Anton de Kom-lezing”, in 2010 gehouden door Freek de Jonge in het Verzetsmuseum in Amsterdam: een onverwachte maar des te grotere onderscheiding voor De Kom, één van Suriname’s grote verzetshelden. Sprekend over verzetshelden, hier heeft Anton de Kom om voor mij onbegrijpelijke redenen nog bij lange na niet de status bereikt van voorgangers als Baron, Boni, Joli Coeur, Codjo, Mentor en Present, ondanks dat hij zijn hele leven in dienst heeft gesteld van de bevrijding en verheffing van zijn landgenoten. Toen de Universiteit van Suriname werd omgedoopt tot Anton de Kom Universiteit van Suriname ontstond er onmiddellijk een wijdverbreid protest, en niet alleen vanwege de achterliggende revo-gedachte. Maar buitendien bestaat er in Suriname nog altijd een zeker ressentiment tegen De Kom, naar ik aanneem afkomstig uit de mofo koranti van 1933 (“neemt geld van Javanen”, “werkt alleen voor Hindoestanen”, “is een opruier”, etcetera), en sindsdien hardnekkig in stand gebleven/gehouden onder grote lagen van de Surinaamse bevolking.
(beschamend eerbetoon)
De Kom overschat?
Ik kan me niet vinden in de mening van Hans Breeveld, politicoloog, docent aan de Anton de Kom Universiteit van Suriname, die in De Koms biografie van Boots & Woortman zegt: “De verdiensten van De Kom voor Suriname worden door sommigen overschat. Wat heeft De Kom in die korte tijd voor Suriname gedaan?” Hiermee gaat Breeveld voor het gemak voorbij aan het feit dat De Koms gehele leven in dienst heeft gestaan van de bevrijding en verheffing van zijn landgenoten, niet alleen tijdens zijn korte verblijf in 1933, maar lang daarvóór en lang daarna. Evenmin kan ik mij vinden in de mening van Silvano Tjong-Ahin van de Inter-American Development Bank (IDB) in Suriname, in de revo-jaren student aan de Universiteit van Suriname: “Geschiedenis moet de geschiedenis van Surinamers zijn, niet van de Hollanders. De geschiedenis moet over Boni en Baron gaan, over Mentor, Codjo en Present, en niet te vergeten Jan Matzeliger, de meest ondergewaardeerde Surinaamse voorbeeldfiguur”, eveneens in genoemde biografie. Onbegrijpelijk dat iemand een vergelijking tussen De Kom en Matzeliger maakt. De Kom, afstammeling van slaven, die zijn leven lang een ideologische strijd voerde ter bevrijding en verheffing van zijn landgenoten, en Matzeliger, zoon van een Nederlandse vader en een Surinaamse, van slaven afstammende moeder, die naar Amerika emigreerde, waar hij een aantal uitvindingen op zijn naam schreef die de schoenenindustrie de laatste stap naar automatisering verschafte. Een vergelijking uit het ongerijmde.
Een gedegen sociologisch onderzoek naar de waardering en de beeldvorming van Anton de Kom door de jaren heen zou op zijn plaats zijn om semi-wetenschappelijke meningen en uitlatingen als van Breeveld en Tjon-Ahing en de ‘gezegd-gezegd’ opvattingen van het grote publiek op hun waarde te toetsen en De Kom de plaats te geven die hem toekomt. Daarop vooruitlopend zou ik zeggen: in de eregalerij vóór Baron, Boni, Joli Coeur, Codjo, Mentor en Present.
Epiloog
Bovenstaand verhaal heb ik bijna anderhalf jaar geleden geschreven en ter plaatsing aangeboden aan de Ware Tijd Literair, maar tot plaatsing is het nooit gekomen. Dit is uiteraard het goed recht van dWTL. Ik heb echter nimmer enig antwoord gehad, ook niet bij herhaalde navraag, zelfs niet dat het níet geplaatst zou worden, laat staan waaróm het niet geplaatst is, waarnaar ik een aantal malen heb gevraagd.
De enig mogelijke conclusie is dat er hier in Suriname nog altijd tegenkrachten werkzaam zijn om Anton de Kom af te houden van de eregalerij waarin hij thuis hoort. Nu het meest geëigende Surinaamse medium weigert mee te werken, ben ik blij op dit Caraïbisch podium -zij het verlaat- mijn pleidooi voor de herwaardering van Anton de Kom alsnog te hebben kunnen houden.
RSS
Facebook
Twitter
