Waar mijn voet niet gaan kan, voert mij het woord
door Tessa Leuwsha
Ze zit in een rolstoel, Carry-Ann Tjong-Ayong, schrijfster van de bundel Osopasi, thuiskomst. Beperken laat ze zich door haar handicap geenszins, het levert haar juist schrijfstof op. Osopasi laat zich het best lezen als een verzameling dagboekaantekeningen over een verblijf in Suriname, Tjong-Ayongs thuisland. Dat levert een verzameling van prettig leesbare belevenissen op, bij vlagen doorspekt met nostalgie. Bij heimweelezers roept de bundel ongetwijfeld veel herkenning op.
Carry-Ann Tjong-Ayong gedragen door marrons
De fragmenten getuigen van een fijne jeugd met ooms en tantes en oma’s, of halen herinneringen op aan een boottochtje naar Commewijne, of aan de Palmentuin als romantische ontmoetingsplek. Ook is er veel aandacht voor eten. Nasi met chinese saucijsjes, bruine keksi met rum, boyo met sappige rozijnen. Tjong-Ayong woont al jaren in Nederland, toch houdt ze nog altijd van lekker Surinaams eten. Maar de bundel zwelgt niet in het verleden. Tjong-Ayong schrijft: ‘Alles gaat voorbij. Panta rhei. De rivier blijft eeuwig stromen. Niets blijft.’
De stukjes zijn geen spitsvondige columns, ze willen geen punt maken. De schrijfster registreert zonder aan haar ervaringen conclusies of meningen te verbinden. Soms komt dat wat hapsnap over. Personen worden niet overal geïntroduceerd en sommige mensen leven inmiddels niet meer. De tekst is over een lange periode geschreven. Johan Ferrier, eerste president van Suriname, zijn dochter Joan en zijn broer Henny Ferrier. Maar ook theatermaker Henk Tjon en handwerkster Cecile Zandwijken zijn dood. Dit doet soms gedateerd aan. Toch is uit alles het vitale enthousiasme op te maken, waarmee Tjong-Ayong haar omgeving tegemoet treedt. Haar ziekte rukt op, zo lees je in kleine zinnetjes, waar de aandacht onmiddellijk weer vanaf geleid moet worden. Het is Tjong-Ayong niet te doen om wat ze niet meer kan, maar om wat ze nog wél kan. En dat is veel.
Roestige vissersboten in de Surinamerivier
Een opvallende rode draad tussen de fragmenten is haar sociale betrokkenheid. Er worden plannen gemaakt, financiële bronnen aangeboord. In het Boven-Surinamegebied, bij Masiakriki, is Tjong-Ayong betrokken bij de bouw van een crèche en naschoolse opvang, zodat de marronvrouwen in de ochtenden de handen vrij hebben voor hun kostgrondjes en voor de vaat in de rivier. Een belangrijk project. Oudere meisjes in het binnenland gaan vaak niet naar school, omdat zij op de kleintjes moeten passen. Tjong-Ayong, begeleid door haar man Wim, laat zich zonder klagen in een benauwd busje hijsen en zich over de toen nog hobbelige Afobakaweg voeren. Bij aankomst doet zich een ramp voor. Een wiel van de rolstoel is bij het ineenvouwen losgeraakt en in de stad achtergebleven. Zonder rolstoel kan Tjong-Ayong niks, maar teruggaan komt niet in haar op. Vier marronmannen tillen haar op en sjouwen met haar rond. In de bundel is hier een mooie foto van te zien. Is de fotograaf haar man Wim? Jammer dat dit niet is vermeld, er staan meer goede foto’s in. De mannen dragen Tjong-Ayong niet zomaar. Ze noemen haar Mami, koosnaampje, omdat Tjong-Ayong vaker in het gebied komt en er telkens haar handen laat wapperen.
Ook de schijfster zelf spreekt vol genegenheid over de mensen uit het gebied, met name over de vrouwen. Over hun zachte molligheid, die je doet verlangen tegen hen aan te kruipen. Of over kaarsrechte ruggen boven lange, slanke benen. En over hun geloof: ‘Ze hebben hun eigen goden en daar geloven zij in. Wie zijn wij dan om hun de onze op te dringen.’ Steeds neemt ze een observerende positie in, genietend van de mensen en de natuur en van het optekenen van haar indrukken. Ze helpt waar ze kan, en heeft daar ook zelf baat bij: in het binnenland ontspannen haar verkrampte spieren. Dáár voelt ze zich werkelijk thuis.
Carry-Ann Tjong-Ayong: Osopasi, thuiskomst. Utrecht: Vice Versa, 2014. ISBN 978-90-817442-2-5
RSS
Facebook
Twitter
