blog | werkgroep caraïbische letteren

Voor handel en maatschappij

door Armand Snijders

De ABN AMRO was tot 2001 actief in Suriname. Toen werden de aandelen van De Surinaamsche Bank van de hand gedaan. Enkele maanden eerder werden de vestigingen van de ABN AMRO zelf al verkocht aan de Royal Bank of Trinidad en Tobago (RBTT), tegenwoordig Royal Bank of Canada (RBC). Daarmee kwam een einde aan een tijdperk, waarvoor de basis werd gelegd in 1824. Toen richtte koning Willem I de Nederlandsche Handel- Maatschappij (NHM) op als handelsonderneming en financier. Deze was deels bedoeld als voortzetting van de roemrijke Verenigde Oostindische Compagnie en heeft in de Nederlandse economie en die van Nederlands-Indië een belangrijke rol gespeeld. En later ook in die van Suriname. De NHM ging later over in de ABN AMRO. In Voor handel en maatschappij. Geschiedenis van de Nederlandsche Handel-Maatschappij, 1824-1964 wordt ruimschoots aandacht besteed aan de rol die de NHM in Suriname heeft gespeeld.

Voor handel en maatschappij

In de eerste decennia van haar bestaan was de onderneming echter sterk gericht op Nederlands-Indië, waarbij ze als bankier, commissionair en expediteur van de Nederlandse staat optrad. Het vervoer en de verkoop van cultuurproducten zoals suiker vond plaats onder haar verantwoordelijkheid. Daarnaast werden vanuit Nederland producten van de Twentse textielindustrie, die door de Maatschappij tot bloei was gebracht, naar Indië vervoerd. Verder verleende ze grote voorschotten aan Amsterdamse suikerraffinadeurs en was ze betrokken bij de financiering van cultuurondernemingen in Nederlands- Indië.

Tekst_op_gevel_hoofdgebouw_S_C_M_Belwaarde_-_Belwaarde_-_20418078_-_RCE

Gevelopschrift van de SCM Belwaarde (Mariënburg)

In de jaren tachtig van de negentiende eeuw sloeg de NHM de vleugels uit naar Suriname. In 1882 kocht de onderneming de destijds verlaten plantage Mariënburg om een centrale fabriek op te zetten die het suikerriet van de omliggende plantages moest verwerken. Omdat de plantage-eigenaren onvoldoende produceerden, kocht het bedrijf deze landerijen ook op. De twaalf kilometer lange spoorweg naar Belwaarde is eveneens een van de (inmiddels verwaarloosde) erfenissen van de NHM. In 1890 werden de eerste Javaanse contractarbeiders naar Suriname gehaald en tewerkgesteld op Mariënburg, waar ook al Hindostaanse arbeiders werkten. De NHM betaalde haar werknemers erg slecht, wat op 2 juli 1902 tot een staking leidde. Die liep volledig uit de hand, met het drama op 30 juli tot gevolg, waarbij militairen zeventien arbeiders doodschoten. Ook vielen er 39 gewonden, waarvan er later zeven bezweken.

 

In de tweede helft van de vorige eeuw werden de plantages weer verkocht. Het moederbedrijf in Nederland was kort voor de Tweede Wereldoorlog in zwaar weer terechtgekomen door de wereld wijde crisis en als gevolg van intern mismanagement. Om nog te redden wat er te redden viel, werd besloten om alle aandacht te vestigen op het bankwezen, andere activiteiten werden afgestoten. In 1964 fuseerde de NHM met de Twentsche Bank tot de ABN. In hetzelfde jaar vloeiden de Amsterdamsche Bank en de Rotterdamsche Bank ineen tot AMRO en in 1991 fuseerden ABN en AMRO. Onder de naam ABN AMRO opereerde men nog tien jaar in Suriname.

Auteur Ton de Graaf heeft de geschiedenis van de NHM in 608 pagina’s helder beschreven. Als bedrijfshistoricus bij ABN AMRO had hij ook toegang tot documenten die voor anderen wellicht niet beschikbaar zijn, waardoor een compleet beeld is ontstaan. Het geeft vooral een kijkje in de boeiende en soms raadselachtige wereld van de Hollandse handel en financiën in binnen- en buitenland.

Voor handel en maatschappij. Geschiedenis van de Nederlandsche Handel- Maatschappij, 1824-1964, Ton de Graaf, 2012, Uitgeverij Boom, ISBN 9789085069461

[uit Parbode, 13 oktober 2013]

1 comment to “Voor handel en maatschappij”

  • Graag wilde ik te weten komen of in de archieven van de NHM de naam van Franciscus Maria Josephus Eijckmans kan weergevonden worden. Deze telg uit een Gorcums bierbrouwersgeslacht vertrok naar Suriname in de jaren 1884-1885 en vestigde zich in Paramaribo als “boekhouder”, aldus een vermelding in de akte van huwelijkse voorwaarden die hij afsloot in november 1895 bij notaris Ter Laag.
    Franciscus Eijckmans is de vader van de dichter Jozef Eijckmans waarover ik momenteel een biografie tracht samen te stellen.
    Het zou me ten zeerste helpen mocht U me nadere informatie verschaffen omtrent deze mogelijke coïncidentie.

    Met dank en vriendelijke groeten,

    Marc Bruynseraede
    Wildert 74
    2170 Antwerpen
    mail : servicom1@telenet.be

Your response at Marc Bruynseraede

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter