Voices of fashion
door Jerry Dewnarain
Ter gelegenheid van de tentoonstelling Voices of Fashion: Black Couture, Beauty & Styles, gehouden van 13 februari tot en met 24 mei 2021, georganiseerd door het Centraal Museum, Utrecht, verscheen een prachtig geïllustreerd boek met gelijknamige titel. Voices of Fashion is uitgegeven door Waanders Uitgevers. Zij zijn, volgens hun website, gespecialiseerd in het maken van kunstboeken over beeldende kunst, toegepaste kunst, beeldhouwkunst, fotografie en lifestyle (mode). Dit vertaalt zich in een boekenfonds vol monografieën, catalogi bij tentoonstellingen, overzichtswerken, boeken over oudere en hedendaagse architectuur, fotoboeken met diverse onderwerpen; kortom boeken over cultuur.
Eurocentrische visie
Voices of Fashion belicht de eurocentrische visie waarmee heel lang mode is gepresenteerd, gedragen en verzameld. Onderzoek heeft uitgewezen dat de gevolgen van het koloniale verleden tot op de dag van vandaag doorwerken, óók in de mode. Ontwerpers, kunstenaars en modellen uit binnen- en buitenland leveren hun bijdragen in het boek door hun persoonlijke verhalen te vertellen. Dit heeft meer dan honderd ontwerpen, interviews, columns en essays opgeleverd van invloedrijke modeontwerpers uit de modewereld.
Deuls: ‘Curators of Cool’
‘Black people zijn de ‘Curators of Cool’, wordt regelmatig gezegd, maar dat wordt lang niet altijd erkend of herkend waar het ertoe doet. Dat heeft alles te maken met macht en historie … Het [boek] is een viering van black beauty, talent en cultuur, die hopelijk tot nadenken stemt en modellen en ontwerpers de credit geeft die ze verdienen’, zegt Janice Deul, co-curator en oprichter van Diversity Rules. Deul slaat de spijker op de kop met haar statement. Dit is terecht en goed doordacht: wat wel en niet cool is op verschillende tijdstippen en op verschillende plaatsen, vertelt ons veel over de cultuur en samenleving waarin we leven. Wat cool is, heeft het vermogen om de manier waarop we over de wereld om ons heen denken te veranderen. Dus macht en historie. Deul weet waarover ze praat! Het is heel belangrijk dat de wereld kennismaakt met een verscheidenheid aan schoonheid: of het wit, zwart of licht getint is. Hier zal de wereld zeker van profiteren.
Gevolgen kolonialisme voor hedendaagse mode
In de inleiding stellen Ninke Bloemberg (modeconservator), Janica Deul (co-curator) en Anne-Karlijn van Kesteren (projectcurator) enkele belangrijke vragen te weten: hoe werken de gevolgen van het koloniale verleden door in de hedendaagse modesystemen? Welke verhalen zijn er verteld – en door wie? – en welke schoonheidsidealen streeft men na? De dames onderzochten de rol van zwarte culturen in mode en beauty. ‘Ruim drie jaar geleden bundelden we onze krachten en startten we ons onderzoek naar de rol van Zwarte culturen in mode en beauty.’ (De hoofdletter Z geeft aan dat het mensen en culturen van Afrikaanse oorsprong betreft, p. 158) Het onderzoek leidde tot nieuwe inzichten, de verschijning van dit boek en een omvangrijke tentoonstelling die nog te zien is tot 15 augustus 2021 in het Centraal Museum in Utrecht.
Motto Voices of Fashion
Black Culture Matters, Black Beauty Matters, Black Fashion Matters, dat is volgens Diversity Rules-oprichter en co-curator Janice Deul het motto van Voices of Fashion: Black Couture, Beauty & Styles. ‘Zwarte mensen zijn vaak trendsetters, de ‘curators of Cool’, wordt al decennialang gezegd, maar dat zie je niet terug in de modegeschiedenis, in de collecties van kunstmusea of in het curriculum van opleidingen en ook lang niet altijd in de bladen of op de internationale modepodia. Dat heeft alles te maken met machtsongelijkheid, de Afrikaanse Diaspora, de witte blik die eeuwenlang dominant is geweest (en nog altijd is) en de eurocentrische visie op concepten als mode en schoonheid.’ Deul stelt dat de mate waarin deze krachten worden geconditioneerd aanzienlijk is, en alle aandacht hiervoor moet worden toegejuicht.
Aanvulling westerse modecanon
Volgens Ninke Bloemberg staan de persoonlijke verhalen in het boek ‘vaak symbool voor grotere, achterliggende ontwikkelingen, waardoor hun stemmen weerklinken via elke creatie en elk object. Dat is de kracht van dit project.’ De onderzoekers hopen met Voices of Fashion verhalen toe te voegen aan de westerse modecanon en nader onderzoek te stimuleren en gesprekken over thema’s als stereotypering en beeldvorming verder aan te zwengelen. Eveneens hopen zij met Voices of Fashion een aanzet te geven tot een mentaliteitsverandering binnen gevestigde instituten. Bloemberg: ‘We moeten afrekenen met de blinde vlekken uit het verleden, waardoor ook het zicht op het heden vaak nog wordt vertroebeld. Dit boek is, net als de tentoonstelling, een viering van beauty, fashion, creativiteit en cultuur. Moge het tot nadenken stemmen en Zwarte makers en modellen de credit geven die ze verdienen.’
Centraal Museum
Door het besef van het schrijnende tekort aan ontwerpers van Kleur in de collectie van Centraal Museum was onder andere Bart Rutten, artistiek -directeur, van het Centraal Museum ervan overtuigd geraakt dat hier een inhaalslag gemaakt moest worden. Met name Janice Deul hielp het museum de gewenste veelzijdigheid en veelomvattendheid te bereiken in de selectie van de ontwerpen en de verhalen van de modellen en de makers. Rutten stelt dat de maatschappelijke ontwikkelingen die door de Black Lives Matter beweging via de media nog nadrukkelijker tot uiting kwamen in Nederland, waarbij ook kritische vragen werden gesteld aan de musea als beeld- en cultuurbepalende instituten binnen de Nederlandse maatschappij, de aspiraties stuwden van de tentoonstelling Voices of Fashion, maar ook die van het museums toekomstige artistieke beleid, nog verder op. Volgens Rutten is de tentoonstelling multidisciplinair: zowel beeldende kunst en kledingstukken als film en fotografie komen aan bod en geven gezamenlijk uitdrukking aan de tijdgeest. Rutten: ‘De toevoeging van de ‘voices’ van velen, van beroemd tot onbekend en van expert tot liefhebber, laat het verhaal, of misschien beter, het meerstemmige betoog van deze tentoonstelling nog nadrukkelijker beluisteren.’ Voor de realisatie van de tentoonstelling is er intensief contact geweest met ruim zeventig bruikleengevers uit verschillende delen van Afrika, de Verenigde Staten, het Caribisch gebied en Europa.
Wortels van racisme in kolonialisme en slavernij
Volgens Aspha Bijnaar, projectleader Musea Bekennen Kleur, ook bekend als schrijver (red.) van het boek Kind aan de ketting. Opgroeien in slavernij toen en nu leven we in ‘uitdagende en dynamische tijden waarin we met al onze verschillende etniciteiten, culturen en identiteiten juist iets moois van onze samenleving kunnen maken.’ In maart 2020 startte zij een samenwerking met een aantal musea en erfgoedinstellingen, die zich inzetten voor meer diversiteit en inclusie. Door krachten te bundelen, kennis en ervaringen te delen, kunnen deze instellingen de historische wortels van racisme in kolonialisme en slavernij inzichtelijk maken. Cultuur, kunst en geschiedenis zijn bij uitstek waardevol gereedschap om ongelijkheid en onrechtvaardigheid tegen te gaan, stelt Bijnaar.
Fragment
HET BELANG VAN REPRESENTATIE
In Nederland is het aantal succesvolle Zwarte modellen op ongeveer twee handen te tellen. Carlien de Jong-Macnack (CdJM) was één van de eersten. Bijna vijftig jaar later spreekt zij met haar dochter Afaina de Jong over die tijd, hun beider carrières, het modellenvak en hun onderlinge band. Carlien de Jong-Macnack (1950, Paramaribo) kwam in 1971 vanuit Suriname naar Nederland. Ze werkte in de jaren ’70 als model en daarna als styliste voor de VIVA. Carlien was in haar tijd als een van de weinige Zwarte modellen actief in Nederland. Genereus deelde ze haar portfolio voor Voices of Fashion.
Het modellenleven
CdJM: ‘Een hoogtepunt uit mijn modellencarrière was een klus voor de Igedo Fashion Shows in Duitsland. Je weet, als Duitsers iets doen, dan pakken ze het groots aan. Ik kwam daar aan in een enorm conferentiecentrum en daar was zo’n dynamische omgeving gecreëerd voor luxe. En weet je, Zwarte modellen waren daar heel erg gewild. Het was eigenlijk de eerste keer dat ik als een ster behandeld werd. Ik heb daar shows gelopen voor BLACKY DRESS uit Berlijn.’ Witte modellen bepaalden het beeld in de Nederlandse modebladen.
CdJM: ‘Dat was ook mijn ervaring in de periode dat ik als styliste werkte. Zwarte modellen zouden niet verkopen of waren niet voorhanden, was een veel gehoord argument. Vanaf 1974 kwamen er initiatieven gericht op Zwarte modellen en beauty met onder meer de Miss Black Holland verkiezing van Danny Brown en de Black hair wedstrijden. Daarna zijn er pogingen geweest om modellenbureaus op te richten specifiek voor Zwarte modellen, maar helaas zonder veel succes.’
Ninke Bloemberg, Janice Deul, Anne-Karlijn van Kesteren, Hans Schopping (red), Voices of Fashion. Black couture, beauty & styles. Waanders Uitgevers b.v. Zwolle / Centraal Museum Utrecht. 2021. ISBN 978 94 6262 334 7 NUR 644
[dWTL, 3 juli 2021]
RSS
Facebook
Twitter
