Vi Frank Jr.: Damnatio ad bestias
De eerste Papiamentstalige thriller van Arubaanse bodem
door Wim Rutgers
Het gebeurt niet zo vaak dat een schrijver een verhaal begint met een pagina vol leesaanwijzingen en al helemaal niet met een nadrukkelijke ‘vrijwaringsverklaring’ dat zijn verhaal dat de lezer te wachten staat volstrekt fictief is, gevolgd door een strikte waarschuwing dat het verhaal voor sommigen grof taalgebruik en aanstootgevende inhoud bevat en daarom niet geschikt is voor minderjarigen. De lezer zij gewaarschuwd! Vivienno (Vi) Lindy Frank Jr. (Aruba 1959) vond deze waarschuwing echter noodzakelijk voor Damnatio ad bestias [Veroordeeld tot de beesten].
De Latijnse titel verwijst naar de doodstraf uit de Romeinse Oudheid, waarbij misdadigers, gevluchte slaven en Christenen in de arena’s tot vermaak van het volk letterlijk voor de leeuwen werden geworpen. De beesten lopen in dit verhaal overigens op twee benen.
De cirkel van het kwaad
Op ongeveer tweederde deel van de bijna driehonderd bladzijden komt de Uroborus voor, de mythologische Egyptische slang die in zijn eigen staart bijt. Dit is in het verhaal de metafoor voor een cirkelgang die als een vicieuze cirkel Damnatio ad bestias domineert, zowel inhoudelijk met zijn gebeurtenissen als in de vertelstructuur als een onontkoombare herhaling van een strijd tussen kwaad en vergelding waaraan opeenvolgende generaties zelfs niet kunnen ontkomen. Een seksueel misbruikte jongen wordt later zélf van slachtoffer tot dader, waarop dat slachtoffer jaren later vervolgens weer wraak neemt. De eerste slachtoffer-dader komt zélf op een vreselijke manier aan zijn einde, waarop de dochter haar vader wreekt door op haar beurt een slachting aan te richten onder de daders die de vader de dood in hebben gejaagd. Als aan het einde van het verhaal één persoon de vicieuze cirkel van het kwaad wil doorbreken blijkt hij machteloos. De cirkel is en blijft rond, zoals Uroborus zijn eigen staart opeet.
De kennelijke auteursintentie was een spannende thriller, letterlijk een verhaal waarbij de lezer ‘beeft, siddert en huivert’, te schrijven, met elementen van de ‘gothic novel’ en science fiction. Zit ‘daarom’ het verhaal, met name in de dialogen, vol grof taalgebruik waarvan je je de functionaliteit kunt afvragen? Voor sommigen zal dergelijk taalgebruik overigens nooit acceptabel zijn. Er vinden wrede en verschrikkelijke dingen plaats door daders én door slachtoffers als ze in hun wraak zélf tot dader worden.
Vi Frank Jr. gebruikt in zijn verhaal een diversiteit van vertelmiddelen, zoals metaforische verhalen, dromen, bewaard gebleven persoonlijke documenten in een afwijkend lettertype en ‘stemmen’ op usb-sticks, die beetje bij beetje bewijzen aandragen voor de doodsoorzaak van hoofdpersoon Anselmo. Twee van de belangrijkste gebeurtenissen vinden we in de thriller als een kopie van een essentieel krantenbericht. Er worden zelfs enkele keren teksten uit de bijbel aangehaald.
Vlug actieverloop en handig opgebouwde spanning zijn kenmerken van een thriller. Het verhaal is hecht geconstrueerd waarbij de eerste hoofdstukken vol verwijzingen zitten naar latere gebeurtenissen. Langzaam bouwt de verteller de suspense op tot de aanvankelijke vragen van de lezer in het verhaal een antwoord krijgen.
Maar daarnaast bevat deze thriller – ik zal het woord toch maar gebruiken – heel veel voorbeelden van kritiek op de Arubaanse maatschappij en samenleving. Ze werd opgedragen aan allen die slachtoffer zijn geworden ‘in de handen van diegenen die de eed van Hippocrates hebben verraden’, artsen dus. De hoofdpersoon Anselmo Mario Pascual Zievinger, bekende docent, schilder, musicus, dichter en schrijver is er een slachtoffer van en zijn dood leidt tot alle verdere verwikkelingen in het verhaal. Zijn dood, zeg maar ‘moord’, was het gevolg van zijn openlijke politiek-kritische houding, en de corrupte politici als ministers en parlementariërs krijgen er dan ook op felle wijze van langs. Maar zij niet alleen: de ‘bataya di laba man’ ná de begrafenis van Anselmo begint met discriminatie en racisme, en culmineert in een schietpartij als wraak; de populaire belprogramma’s voor de radio als de stem van het volk openen de riolen van de publieke opinie; de kerken en hun voorgangers zijn hypocriet; het onderwijs in het Nederlands schiet tekort en immigranten spreken Papiañol en weigeren goed Papiaments te leren en te spreken; de sociale media zorgen voor misinformatie enzoverder. Zo is Damnatio ad bestia een mixture geworden van een spannende thriller vol actie en een ‘fictief’ verhaal vol maatschappijkritiek.
Vi Frank Jr. kán schrijven, goed en vlot schrijven. Zijn verhaal leest gemakkelijk als je aan de persoonlijke stijl van de verteller gewend bent. Het heeft door tal van herhalingen een mooi vertelritme. Sommige essentiële zinnen worden op betekenisvolle plaatsen steeds herhaald zoals ‘e grito den desierto’ [de schreeuw in de woestijn] en ‘de teerling is geworpen’, ‘The time has come for the war of the gods’ en ‘un criki ta dal un ‘cri-cri-cri’, e ta scucha un shoco contesta, un cacho ta yora manera alma malo’ en de sfeerscheppingen. De verteller is op zijn best in zijn aandacht voor juist die kleine literaire aspecten.
Het zal duidelijk zijn dat ik Damnatio ad bestias gelezen heb als méér dan een griezelverhaal dat alleen dient ter ontspanning van de lezer, zoals de auteur zélf zijn thriller karakteriseert. Ik zou het werk daarom liever categoriseren als een ‘literaire thriller’. In diepste zin blijkt het een pleidooi voor ethos, voor levensethiek te midden van alle kwaad in de wereld, het zoeken naar een balans tussen licht en schaduw, een balans die de mens ervoor behoedt in een morele afgrond te storten, een on-moralistische zoektocht naar moraliteit. Dat de gebeurtenissen deels in 2024 en 2027 plaatshebben impliceert dat er ook in de toekomst weinig zal veranderen.
Damnatio ad bestia. Un thriller di Vi Frank Jr. Roman Six Publishing, 2020, 282 pagina’s.
[Verschenen op 23 maart 2020 in de Arubaanse editie van Amigoe.]
RSS
Facebook
Twitter
