Vervlogen dagen in de voormalige DDR
Dagboek van een stage tussen 1982 en 1983 in het socialistische Oost-Duitsland
door Ricardo Macnack
Het Dagboek
Ricardo Macnack komt uit Suriname en woont en werkt sinds 1985 in Rotterdam, Nederland. In 1982, een jaar na zijn terugkeer naar Suriname na zijn studie voor chemisch analist in Nederland, maakt hij gebruik van de unieke gelegenheid om een jaar stage te lopen in een verffabriek in het toenmalige socialistische Oost-Duitsland.
De verffabriek ligt in Niesky, dicht bij de grens met Tsjecho-Slowakije en Polen en is eigendom van de Bruder Unität, de Evangelische Broedergemeente van de Herrnhutters. De procedure voor het verkrijgen van een visum neemt ruim een jaar in beslag. Op 16 mei 1982, 26 jaar oud, neemt hij vanuit Rotterdam te trein naar Oost-Duitsland. Zijn donkere huidskleur leidt al in de trein tot misverstanden, en hij zal het hele komende jaar een opvallende verschijning blijven in een kleine gemeenschap van het socialistische land.
Eenmaal gevestigd in deze totaal andere samenleving tekent Macnack van binnenuit zijn ervaringen en verwondering als buitenstaander in het gesloten systeem van het socialisme op. Hij noteert wekelijks zijn eenvoudige indrukken in een dagboek. Het zijn genuanceerde observaties zonder oordeel, van mensen die hun vrijheid zoeken in een politiek systeem van controle en wantrouwen. Deze wisselen zich af met dagelijkse anekdotes waarin het socialisme doorklinkt of ingrijpt, en geven een inkijk in de nauwe onderlinge verbondenheid binnen de geloofsgemeenschap van de Herrnhutters. De lezer volgt Macnack in zijn pogingen zich met zijn geloofsgenoten en andere inwoners te verbinden, in hoe zij hem een thuis bieden en hij hen over de wereld buiten hun land vertelt. De wetten van politiek, religie en menselijke ontmoetingen doorkruizen elkaar en laten zien hoe graag de mensen waar Macnack mee leeft, verlangen naar een andere wereld. In de vele huiskamers waar hij praat en luistert heerst door de vertrouwdheid van het gesprek heen ook altijd de angst teveel te zeggen. Macnack zwijgt wanneer zijn huisgenoot zijn tranen verbijt als West-Duitsland verliest van Italië op het WK van ’82, en speelt het spel van een dramatisch afscheid mee, wanneer zijn trompetlerares voor slechts drie dagen naar een grensplaats in West-Duitsland mag uitreizen, haar trotse gezin op het treinstation achterlatend.
De eenvoud van het dagboek krijgt kleur tegen de achtergrond van historische gebeurtenissen, zoals de Decembermoorden in Suriname en de confrontatie met de Muur in de verdeelde stad Berlijn. Macnack geeft de lezer een bescheiden en persoonlijke indruk van het leven achter het ijzeren gordijn, waarin de vervlechting van individuele levens met een politiek systeem voorstelbaar wordt voor hen die dat niet kennen. Door het eigen systeem van de Evangelische Broedergemeente en Macnack’s Surinaamse afkomst, wordt dit dagboek een getuige verslag van een levensreis van iemand met een paspoort naar vrijheid te midden van mensen die vrijwel nergens heen kunnen. Verschillen tussen cultuur, geloof en nationaliteit tonen zo hun ogenschijnlijk onschuldige, maar verstrekkende betekenis.
Eenmaal bij “Checkpoint Charlie” aangekomen, sta ik eerst een tijdlang de spanning en het hele circus bij de grensovergang gade te slaan. Ik besef me dat het voor mij geen probleem is om even heen en weer te gaan. Ik koester deze gedachte, maar voel dat ik me niet van mijn plaats beweeg. Ik realiseer me ineens heel duidelijk hoe zeer de diepere wensen van de bewoners van deze stad onder druk staan. Alleen al de verlangende blikken bij de uitkijkpost aan de Friedrichstrasse, bezorgen mij meteen een scherp schuldgevoel. De gedachte bij de ouders van mijn collega thuis te komen met het verhaal West-Berlijn te hebben bezocht komt me schier onmogelijk voor. Ik besluit terug te gaan en West-Berlijn na het beëindigen van mijn stage te bezoeken, zodat ik niemand hoeft te confronteren met de vrijheid die ik enkel door mijn paspoort bezit.
isbn nummer 978-90-9027792-9. Uitgegeven onder beheer van schrijverspunt clusteruitgeverij in Almelo.
Op 28 november is Ricardo MacNack te gast in een literair programma in de Centrale Openbare Bibliotheek Amsterdam-Bijlmer
RSS
Facebook
Twitter
