Vertrouwen en duurzaamheid (7 en slot)
door Willem van Lit
De woede onthechten
In Cariben laten we het onmogelijke vragen was woede een van de belangrijke thema’s. Ik beschreef boosheid als een kracht, die als een ontwrichtend complex de werking van de sociale verhoudingen sterk en op een structurele wijze beïnvloedt. Dit heeft zowel betrekking op de interne sociale verhoudingen als op de verhoudingen binnen het koninkrijk. De eilanden verkeren latent in een crisissituatie. Het is verre van eenvoudig politieke of sociaaleconomische veranderingen op een constructieve wijze te verwerken.
In dit artikel bespreek ik vertrouwen en duurzaamheid en de mogelijkheden om sociale verhoudingen te construeren en te ontwikkelen. Ik heb dat sociabiliteit genoemd; dit is het vermogen het functioneren van maatschappelijke verhoudingen te verbeteren en de kwaliteit ervan te bestendigen. Sociabiliteit is geen doel op zich. Duurzame sociale relaties leiden ertoe dat men huidige en toekomstige ontwikkelingen kan verwerken zonder dat het tot ernstige conflicten of crises leidt. Dat is de kern van hetgeen wij civilisatie noemen: het vermogen veranderingen in het maatschappelijk domein op te vangen zonder dreiging of geweld. Dit vergt een bepaald soort vaardigheid: social engineering oftewel het bezitten van de kunst van sociaal ingenieurschap. Dit moet aanwezig zijn bij groeperingen en partijen die betrokken zijn bij de veranderingen en zeker bij de leiders of vertegenwoordigers van die groeperingen. Dit wil zeggen dat men gezamenlijk in staat is sociale veranderingen te realiseren, waarbij het vertrouwen in onderlinge samenhang op peil blijft.
Hierbij komt dan het begrip tolerantie of verdraagzaamheid ook weer om de hoek. Dit heb ik in hoofdstuk 6 van Cariben…’besproken. Het thema dat in dit artikel centraal staat – vertrouwen – heeft hier mee te maken. Bij beide gaat het om de veranderbaarheid van identiteit, de ruimte die men elkaar moet geven (vrijheid) en het gebruik maken van eigenwaarde bij veranderingen die men zal doormaken. Bij beide begrippen gaat het tevens om het beginsel van wederkerigheid en het aangrijpingspunt is de sociale verbanden. Zowel bij tolerantie als bij vertrouwen zal de sociale procesgang vereenvoudigen als het op de goede manier werkt.
In de opzet van het boek, zoals ik me dat voorstel komen de volgende thema’s aan bod: het ontkomen aan de woede (als ontwrichtende kracht), de mogelijkheden van vertrouwen en ontwikkelen van rechtvaardigheid in een open samenleving waar men op basis van vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit de dynamiek van de rede beoefent met het oog op verdere ontwikkeling van de samenleving. Op basis hiervan wil ik een zo concreet mogelijk pakket uitwerken, wat op de eilanden toepasbaar kan zijn. Hierbij is het van belang dat verschillende partijen en groeperingen tot een debat komen.
Els Moor. Foto © Michiel van Kempen
In augustus 2014 schreef Els Moor in de Ware Tijd Literair (Suriname) een recensie over Cariben. Zij vond dat de besproken thema’s zeker wel relevant zijn voor de situatie in het Caribische gebied. Zij vond echter weinig terug over Suriname en ze vroeg zich af in hoeverre de geschetste problematiek ook voor Suriname van toepassing is. Daarnaast vond ze het op sommige plekken té overvloedig, waardoor het overzicht en de lijn in het verhaal wat zoek raakte. Het is een boek dat meer bestemd is voor wetenschappers, betoogt ze verder. Het zou meer toegesneden moeten zijn op het gewoon lezerspubliek. In feite daagt ze me uit het boek te herschrijven en dan meer toegesneden op een praktisch niveau. Ook dat neem ik in mijn overweging mee.
Boven-Surinamerivier. Foto © Jerry Dewnarain
Als adviseur op het gebied van arbeid en organisatie ben ik momenteel eveneens bezig met de uitwerking van het thema vertrouwen en duurzaamheid op het niveau van arbeidsorganisaties. Het draait hierbij dan om de kwaliteit van werkrelaties, veiligheid en gezondheid met het oog op een beter presteren van een onderneming of een bedrijf, particulier en overheid. In het duurzaam functioneren van een bedrijf blijkt ook dat vertrouwen een sleutelrol speelt. Dit is zowel van toepassing in Nederland als op de Caribische eilanden. Het punt is dat dit idee op de eilanden nog steeds matig is ontwikkeld. In Nederland is het steeds meer vanzelfsprekend dat het debat op dit gebied in arbeidsorganisaties wordt gevoerd. Ik merk dit zeker in mijn eigen praktijk waar ik voor de bespreking van de verbetering van werk en organisatie steeds met het hoogste management om tafel zit. De programma’s die ik met collega’s hier ontwikkel en waarbij ook alle mensen in het bedrijf betrokken zijn, lijken op de eilanden moeilijk te realiseren. Dit blijkt uit de contacten die ik heb met collega-adviseurs die op de eilanden actief zijn. De betrokkenheid van de top van een organisatie is weinig of niet ontwikkeld, hetgeen natuurlijk een succesvolle toepassing van de ontwikkelstrategie in de weg staat. Hierdoor laat men kansen liggen om tot een duurzame situatie te komen als het gaat om prestaties, kwaliteit van arbeid en het functioneren van de organisatie in het algemeen. Ik ben hierover in gesprek met collega’s op de eilanden. Deze laatste activiteit staat echter los van het boek dat ik beoog, maar er zijn wel samenhangen te vinden.
Literatuurlijst
• Abts, Koen, “De grammatica en dynamica van vertrouwen, een sociologische verkenning”, uit: Ethiek en Maatschappij, 8e jaargang, nr. 2
• Achterhuis, Hans Met alle geweld, Lemniscaat, tweede druk, 2010.
• Broek, A.G. De terreur van schaamte. De Knipscheer, september 2007.
• Lit, W.A. van, Cariben laten we het onmogelijke vragen, Free Musketeers, Zoetermeer, 2013.
• Meurs, Pauline, Sociaal vertrouwen: een kwestie van durf, eerste Verweij-Jonker-lezing, voordracht,
• Moor, Els, “Hebzucht en arrogantie tegenover woede en schaamte”, De Ware Tijd Literair, nr. 1307, jrg. 28, Paramaribo, zaterdag 16 en zondag 17 augustus 2014.
• Nooteboom, Bart, Vertrouwen: betekenis, bronnen en beperkingen, KNAW mededelingen 2009, universiteit van Tilburg, april 2009.
• Pas, L.W., Busch, M.L.M., Proper, K.I., Beleid rondom mentale gezondheid in de werksetting, RIVM-rapport 020022001/2014, ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
• Peeters, Carel, “Erasmus doet zich voor als de vermoorde onschuld, maar schoffelt ondertussen Europa geestelijk om”, VN 13 december 2014, pag. 81.
• Popper, Karl, De open samenleving en haar vijanden, Lemniscaat, derde druk, 2009.
• Rawls, John Een theorie van rechtvaardigheid, Lemniscaat, tweede druk, 2009.
• Reina, Dennis S. en Reina, Michelle L., “Building Sustainable Trust”, Od Practitioner, vol. 39, no. 1, 2007.
• Taylor, Charles, Bronnen van het zelf, Lemniscaat, derde druk 2011.
• Wikipedia “Vertrouwen” en “Duurzame ontwikkeling”.
RSS
Facebook
Twitter
