Verraderlijkste collega aller tijden
door Henry Does
‘Be loyal to the one who is absent’ (wees trouw aan de diegene die afwezig is). Zo verwoordde managementguru Steven Covey zijn ethische regel voor arbeidsorganisaties. Spreekt geen kwaad over jouw collega’s achter hun rug om. Die professioneel morele norm kwam in mij op, toen ex-dictator en hoofdverdachte Bouterse voor de rechter trachtte de volledige verantwoordelijkheid voor de Decembermoorden in de schoenen van zijn ondergeschikte collega, wijlen Paul Bhagwandas te schuiven.
De Keniaanse jurist Amos Wako, speciaal mensenrechten rapporteur van de Verenigde Naties, schreef in zijn rapport van 1985, dat de militaire machthebber toen alle verantwoordelijkheid voor de Decembermoorden schoof in de schoenen van een andere ondergeschikte collega, ook wijlen, Roy Horb. Horb die gedwongen betrokken raakte bij de decembermisdrijven, pleegde kort daarna zogenaamd zelfmoord; een officieel verhaal dat vergeleken werd met het ‘op de vlucht neergeschoten’, dat de bevelhebber op 9 december 1982, bewust van de ‘lulkoek’, de Surinaamse televisiekijkers had voorgehouden. Horb had zijn mening, dat Suriname niet de totalitaire weg waarvoor Bouterse had gekozen, op moest gaan, met de dood bekocht.
Politieke verantwoordelijkheid’?
Om zijn a-no-mi verklaring de schijn van bestuurlijke geloofwaardigheid te verschaffen, kwam de hoofdverdachte met het construct ‘politieke verantwoordelijkheid’ op de proppen. Hij zou politiek, en niet strafrechtelijk, verantwoordelijk zijn voor de moorden. Hoewel in december 1982 voor hem Nederland ‘vijand nummer 1’ was, grijpt hij nu in zijn verdediging naar een begrip uit het Nederlandse staatsrecht. De Nederlandse grondwet bepaalt dat de koning onschendbaar is en dat alleen de ministers verantwoording verschuldigd zijn aan het parlement, de zogeheten ministeriële of politieke verantwoordelijkheid.
In december 1982 had de republiek Suriname als gevolg van de antidemocratische staatsgreep van 25 februari 1980, geen volksvertegenwoordiging, aan wie verantwoording moest worden afgelegd. Voor politieke verantwoordelijkheid was per definitie in de militaire dictatuur geen plaats. Wie alle macht in zijn handen heeft geconcentreerd, de scheiding der machten heeft opgeheven, en op straffe van de dood absolute loyaliteit van zijn ondergeschikten eist, is persoonlijk, ook strafrechtelijk, volledig aansprakelijk voor de wandaden die door zijn regime zijn gepleegd.
Misdrijven tegen menselijkheid
De delictsomschrijving misdrijven tegen de menselijkheid verheldert hoezeer alleen al het bezetten van een machtspositie binnen een discriminatoir systeem van ontrechting, vervolging, foltering en liquidatie, leidt tot strafrechtelijke aansprakelijkheid. Deze delictsomschrijving was en is nog niet verwerkt in het Surinaams strafrecht. Maar dat betekent niet dat misdrijven niet als zodanig kunnen worden gekwalificeerd naar het internationaal strafrecht.
Het veroordelend vonnis van november 2019 zou door de lens van het internationaal strafrecht kunnen worden gelezen als een beschrijving van misdrijven tegen de menselijkheid. In zijn onderzoeksrapport van 2000 antwoordde de Zuid Afrikaanse hoogleraar internationaal recht, John Dugard, op basis van uitgebreide studie, op een vraag van het Amsterdams Gerechtshof, dat de folteringen en moorden van december 1982 als misdrijven tegen de menselijkheid, als internationale misdrijven, moeten worden gekwalificeerd. Vandaar dat prof. Dugard het Amsterdam Gerechtshof adviseerde Bouterse als machtigste man strafrechtelijk verantwoordelijk te houden voor de folteringen en moorden van december 1982. Niet Horb of Bhagwandas, maar Bouterse moest strafrechtelijk als hoofdverdachte verantwoordelijk worden gehouden.
Criminele organisatie
In december 1982 was sprake van een totalitaire zelfcoup, van de organisatie van een samenzwering om de Surinaamse burgerbevolking te bedriegen en angst aan te jagen, door mediagebouwen en het gebouw van de grootste vakcentrale in brand te schieten, alle media te verbieden of onder censuur te plaatsen, de universiteit te sluiten en critici van de dictatuur te belasteren, te ontvoeren, te folteren en te vermoorden. Bouterse was onbetwist Baas van een criminele organisatie die misbruik maakte van staatsmiddelen en staatsstructuren.
Met het pogen de hoofdverantwoordelijkheid af te schuiven op zijn ondergeschikte, overleden collega’s, slechts om het eigen hachje te redden, verdient de hoofdverdachte, de eerloze nationale titel van verraderlijkste collega aller tijden.
RSS
Facebook
Twitter
