Verhalen en archieven
Fictie zegt het al: verzonnen verhalen. Maar ook vanuit non-fictiegegevens kunnen we mooie literatuur construeren. Het is mogelijk bepaalde historische gebeurtenissen als uitgangspunt te nemen en werkelijk bestaande historische mannen of vrouwen als hoofdpersonages in te zetten. Een heel bekend voorbeeld daarvan in Suriname is Hoe duur was de suiker of Elisabeth Samson van Cynthia McLeod. Deze geliefde schrijfster, die onlangs in oktober haar 86ste verjaardag heeft gevierd, is op dit gebied erg productief geweest. Zij heeft jaren doorgebracht in de archieven en schreef van daaruit haar romans.
Nederlandse koloniale archieven
De Nederlanders hebben ongelofelijk veel geschreven over hun koloniale beleid en handeling met betrekking tot economische aspecten zoals slavenhandel, maar ook belangrijke mensen en gebeurtenissen of alle strafhandelingen, criminele bij het Hof van Justitie, en geldzaken bij het Civiele Hof. Je kan het zo gek niet bedenken of de gouvernementssecretaris schreef het op. Dit heeft geresulteerd in kilometers archieven, die aanvankelijk in Den Haag in het Nationaal Archief werden bewaard. Inmiddels is er veel gerestaureerd en gedigitaliseerd, waardoor iedereen vanuit een luie stoel de stukken kan bekijken. De startpagina daarvoor is: ga het na. Als je dat intypt, kom je op de site van het Nationaal Archief en kun je het gevraagde archief opzoeken.
Surinaamse archieven
Inmiddels is een groot deel van de Surinaamse archieven teruggebracht naar Paramaribo. Dit is geschied middels de inspanningen van de toenmalige minister van Binnenlandse zaken dr. Maurits Hassankhan, die ervoor heeft gezorgd dat er een modern archiefgebouw uit verdragsmiddelen is gebouwd aan de J. Lachmanstraat. Hier zwaait nationaal archivaris Rita Tjien Fooh de scepter over een aantal inmiddels goedopgeleide mensen die de archieven ontsluiten. Maar dan moet er ook over geschreven worden. Wie deze krant regelmatig leest, weet dat ondergetekende, Hilde Neus, ook wekelijks stukjes schrijft over onderwerpen die gerelateerd zijn aan het archief. Deze archiefrat, zoals archiefonderzoekers liefkozend genoemd worden, vindt allerlei interessante onderwerpen die ook nog eens aan actuele gebeurtenissen zijn te koppelen. Inmiddels heeft ze 150 nummers geschreven, die onder haar naam te lezen zijn. Typ ‘Leren van geschiedenis’ in en ze verschijnen allemaal op de site https://werkgroepcaraibischeletteren.nl/
Schrijfgeschiedenis
Onlangs is aan een groep archiefmedewerkers een training verzorgd. Hen is gevraagd een onderwerp uit onze geschiedenis te kiezen dat hen aan het hart ligt en waar ze over zouden willen schrijven. Dit mag van alles zijn, een gebeurtenis of voorwerp. Of, wellicht een persoon waar je meer over zou willen weten. Alle twaalf mensen kozen een eigen onderwerp, variërend van een lemtji tiki (limoentakje dat kotomisi’s [LS1] in hun mond hebben) tot aan Moengo, gerelateerd aan de Tweede Wereldoorlog. Je kunt heel ver teruggaan in de geschiedenis, of iets kiezen wat vrij recentelijk is gebeurd. Dr. Coen van Galen van de Radbouduniversiteit Nijmegen liet zien welke bronnen er allemaal voorhanden zijn om uit te kiezen voor het schrijven van een stuk. Hilde Neus reconstrueerde het levensverhaal van een vrouw uit de achttiende eeuw en noemde archieven waarin je kunt zoeken naar een gebeurtenis, voorwerp of ambacht. Uit deze workshop komt een publicatie voort, waarin de door de medewerkers gekozen onderwerpen worden gebundeld.
Ontsluiting aan de Radboud Universiteit
Dr. Hassankhan heeft contact gemaakt met de universiteit van Nijmegen om een voortgang te maken met de digitalisering en ontsluiting van Surinaamse archieven. Dit is opgepakt door dr. Coen van Galen en zijn team. En zo zijn de slavernijregisters, die in Suriname liggen, nu online te bekijken. Dit is enorm belangrijk voor de nakomelingen van tot slaafgemaakten die hun familiegeschiedenis willen reconstrueren. Eerder was het wel mogelijk om gemanumitteerden (vrijgekochte slaven) terug te traceren, tot het begin van de achttiende eeuw. Maar als je familie pas in 1863 een achternaam had gekregen bij de Emancipatie, kun je niet verder terug in het verleden. Je onderzoek stopt dan in dat jaar. Door de ontsluiting van de slavernijregisters is het mogelijk breder onderzoek te doen. Door naar de plantagenaam te kijken, kunnen namen gekoppeld worden. Het team van de Radboud heeft inmiddels diverse conclusies kunnen trekken uit de gegevens van de registers en hier artikelen over geschreven. Vele Surinamers die genealogisch onderzoek willen doen naar hun familie, kunnen de gegevens inzetten voor de opzet van hun stamboom.
Curaçao bijeenkomst
Van 2-6 december 2024 is er in het archief van Curaçao aan de Schaarlooweg een symposium gehouden voor mensen die onderzoek doen in het archief. Dr. Hassankhan en Rita Tjien Fooh hebben presentaties gehouden over het belang van ontsluiting van de bronnen. Tanya Sitaram paste dit toe op haar eigen onderzoek, dat zij doet naar ‘Brieven van Hindoestaanse contractarbeiders‘. Daar zal ze de emotionele aspecten uit destilleren om zo meer over hun gevoelens te kunnen zeggen. Eric Jagdew en Jerome Egger van de Geschiedenis-faculteit van de Adekus waren er ook, evenals ondergetekende. Het is belangrijk te weten welke gelijkgestemden geraadpleegd kunnen worden om verder te komen met je eigen onderzoek. Zo zijn er vele contacten gelegd en is er kennis uitgewerkt. Professor Rose Mary Allen was aanwezig met haar nieuwe uitgave over onderzoek naar vrouwen op de eilanden. Dit boek zal in een later stadium op deze pagina worden besproken. De teneur van de bijeenkomst was: luister naar de mensen van de voormalige koloniën, zodat hun verhaal verteld wordt. Het gevaar is, omdat de financiën vanuit het land aan de Noordzee worden aangeleverd, dat zij ook de route van het ontsluiten analyseren en het beschrijven van het materiaal zullen bepalen. Dan is het vanuit een Europees perspectief, met onvoldoende oog voor de gevoelens van de doelgroep.
Alle Surinamers.org
Deze bronnenwebsite is opgezet door de Stichting voor Surinaamse Genealogie (SSG). De site is opgezet om alle belangrijke bronnen voor Surinaams familieonderzoek op één plek bij elkaar te brengen, deze van een heldere toelichting te voorzien en up-to-date te houden. De stichting wil hiermee mensen met belangstelling voor Surinaams familieonderzoek de goede richting wijzen en behulpzaam zijn. Deze site is een geweldige hulp, doordat alle items aanklikbaar zijn, zodat je vervolgens op de plek komt waar de informatie die je zoekt te vinden is. Deze complete lijst is hierbij op de Pagina afgebeeld. Er zijn drie soorten bronnen: allereerst de Databestanden met zoekfunctie, vervolgens Gedigitaliseerde archieven en als laatste Bijzondere collecties. Al deze verzamelde sites bieden een eindeloze schat aan informatie om uw onderzoek te ondersteunen.
Daarnaast biedt de site ook een 10-stappenplan, , die u een helpende hand rijkt om verder te komen met uw onderzoek voor de beginnende Surinaamse familieonderzoekers. Bovendien houdt de stichting goed bij wat er allemaal op dit gebied gebeurt en plaatsen zij alle nieuwe onderzoekswegen op de site.
Op maandag 16 december werd er om 13.00 uur bij het Instituut voor Maatschappijwetenschappelijk Onderzoek (IMWO) aan de Anton de Kom Universiteit van Suriname een presentatie verzorgd over stamboomonderzoek. De voorzitter van de Stichting voor Surinaamse Genealogie, Pieter Bol, heeft toegelicht hoe je dat het beste aan kunt pakken en welke bronnen er allemaal beschikbaar zijn om je eigen familiestraatje in dit doolhof van gegevens te kunnen vinden.
Bol weet alles van genealogie, een eeuwenoude vorm van geschiedbeoefening. Jaarlijks wordt in Den Haag een drukbezochte Kon Makandra gehouden, waar vele Surinamers op af komen die geïnteresseerd zijn in hun familiegeschiedenis. En daar dan ook enthousiast over vertellen, of zelfs schrijven in het genealogieblad Wi Rutu. Dit is in Suriname verkrijgbaar via Ineke Bendter.
Slavenregisters
Lang is het stamboomonderzoek voor nazaten van de slaven gestopt bij 1863, doordat zij pas toen een achternaam kregen per familie-unit op de plantage waar ze verbleven. Pas toen zijn zij in de burgerlijke stand terechtgekomen. Nu is het zo dat de slavenregisters, die zich in het Nationaal Archief van Suriname bevinden, met behulp van vele vrijwilligers zijn ontsloten en door de Universiteit van Radboud in een database zijn geplaatst. Als men weet op welke plantage voorouders hebben gewoond in 1863, zijn de families vaak verder middels de slavenregisters te reconstrueren. Dit is een enorme winst voor het onderzoek naar stambomen van Afro-Surinamers.
Verloren gewaande levenslopen
Hilde Neus van het IMWO assisteerde Pieter Bol. Zij doet onderzoek naar vrije vrouwen in de achttiende eeuw. Dit betekent dat zij voorouders tegenkomt die kolonisten waren, maar ook vrije, gemanumitteerde zwarte en gekleurde vrouwen die via allerlei documenten (zoals testamenten) informatie hebben nagelaten. Reconstructies van dergelijke vrouwenlevens kunnen heel verrassende verhalen opleveren. Deze onverwachte zaken maken dat het beeld van die achttiende eeuw toch anders is dan we vaak denken. Zeker niet zwart-wit, maar met heel veel grijsgebieden.
Bol en Neus hebben besproken wat het betekent dat Surinaamse voorouders uit álle windstreken kunnen komen. Ook uit India, ook uit Java, ook uit China. Ze gaven een praktische demonstratie van de belangrijkste bronnen voor Surinaams familieonderzoek. En lieten zien hoe u levensverhalen kunt opstellen vanuit de beschikbare bronnen. Dus hoe u in de praktijk onderzoek kunt doen naar de geschiedenis van uw eigen familie en andere Surinaamse personen. Iedereen was welkom met hun vragen.
[Hilde Neus – de Ware Tijd Literair, december 2024]
Databestanden met zoekfunctie
1.1. Volkstellingen Suriname 1811, 1921 en 1950
1.2. Registers van de Burgerlijke Stand
1.3. Emancipatie 1863
1.4. Manumissies 1832-1863 en 1816-1827
1.5. Slavenregisters 1830-1863
1.6. Wiewaswie
1.7. Chinese immigranten 1853-1873
1.8. Hindostaanse immigranten 1873-1916
1.9. Javaanse immigranten 1890-1939
1.10. Wijkregisters 1828-1847
1.11. Gereformeerden 1688-1792
1.12. Ondertrouwregister Gereformeerden 1747-1766
1.13. Boeroes en nazaten 1845-1950
1.14. Lidmaten der Evangelische Broedergemeente Suriname 1779-1828
1.15. Naamlijsten van ambtenaren in Suriname 1820-1828 en 1850-1918
1.16. Zoeken in alle databestanden van het Nationaal Archief Nederland tegelijk
1.17. Slaven-, emancipatie- en manumissieregisters Curaçao, Aruba, Sint Eustatius en Berbice
1.18. De vrije mannen van Frimangron en hun erven
1.19. Hoofdgeldlijst 1805-1818
1.20. Index op plantage-inventarissen 1698-1780
1.21. Index Japanse Interneringskaarten KNIL en Marine 1942-1945
1.22. Indisch Oud-Paspoortarchief 1950-1959
2. Gedigitaliseerde archieven
2.1. Overzicht van archieven over Suriname in het Nationaal Archief Nederland
2.2. Archieven.nl
2.3. Notarieel archief 1699-1828
2.4. Notarieel archief 1828-1845
2.5. Wees- en Onbeheerde Boedelkamer 1788-1828
2.6. Wees- en Onbeheerde Boedelkamer 1828-1876
2.7. Doop-, Trouw- en Begraafboeken 1662-1828
2.8. Portugees-Israëlitische Gemeente in Suriname 1677-1906
2.9. Stamboeken van militairen in Oost- en West-Indië 1815-1954
2.10. Handschriftherkenning
2.11. Tegemoetkomingsgelden en eigenarendatabase 1863
2.12. Sociëteit van Suriname 1682-1795
2.13. Ministerie van Koloniën 1814-1850
2.14. Ministerie van Koloniën 1850-1900
2.15. Diverse opgaven van personen 1729-1801
2.16. Brieven aan de Commissaris voor het Staatstoezicht 1871
2.17. Chinese immigranten op plantage Catharina Sophia 1859-1861
2.18. Surinaamse studenten in Nederland 1960-1962
2.19. Landsslaven en vrije arbeiders op Landsgrond Boniface 1835
2.20. Doop- en trouwboek van de Waalsche Gemeente Paramaribo 1695-1790
3. Bijzondere collecties
3.1. Surinaamse kranten op Delpher
3.2. Surinaamse almanakken 1789-1955
3.3. Tijdschriften Wi Rutu, OSO en (Nieuwe) West-Indische Gids
3.4. Het genealogische databestand van Jan van Schaik
3.5. Suriname Heritage Guide
3.6. Concordans Paramaribo
3.7. Kaartencollectie Leupe
3.8. Nationaal Archief Suriname
3.9. Dutch Series Guyana
3.10. Stadsarchief Amsterdam
3.11. Het Utrechts Archief
3.12. Stamboomsuriname
3.13. National Archives in Londen
3.14. Unitätsarchiv in Herrnhut
3.15. FamilySearch, The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints
3.16. Aldfaer
3.17. Meehelpen met het maken van indexen
3.18. Passagierslijsten Suriname 1728-1960
3.19. Slavevoyages.org
3.20. Nederlands slavernijverleden
3.21. Catalogen EBGS
3.22. Shared Cemeteries
3.23. Wiki goes Caribbean
3.24. Erfgoedkloosterleven
3.25. Atlas van plantages in Suriname 1667-1930
3.26. Caricom Compilation Archive over Zwitsers in Suriname
3.27. Vijf Surinaams-Joodse bronnen
3.28. Immigranten uit Madeira
3.29. West Indische Contract Arbeiders 1863-1899
[LS1]Schrijfwijze in Het Groene Boekje
RSS
Facebook
Twitter
