Van monialen en soeurs bij Chinese nazaten
door William Man A Hing
Na een studie Chinese talen in Leiden werd Henri François Rikken (1863 – 1908), redemptorist, belast met de missie onder de Chinese immigranten in zijn geboorteland.
Historicus Getrouw (1964: 139) zou later in een biografisch essay onder meer het volgende over hem opmerken: “En om beter toegang te vinden tot hoofd en hart van deze vreemdelingen leerde hij hun taal, zowel de literaire taal als het eenvoudige dialekt dat zij spraken”.
Pater Rikken kreeg de leiding over de Chinese parochie, die aanvankelijk samenkwam in de St. Rosaschool en later in de eigen Antoniuskerk aan de Burenstraat.
Pater H.F. Rikken voor een beeld van Alfonso Maria de Liguori, stichter van de Orde der Redemptoristen
Voor een beter contact met zijn gemeenteleden gaf hij (onder zijn Chinese naam Li-Chien, in pinyinspelling Li-Jian) een gestencild maandblad uit in het Chinees met de naam Kwai-Fa die Zonnebloem betekent. Het periodiek hield het evenwel al na een jaar in 1894 voor gezien.
De geestelijke die erg begaafd was legde zich daarnaast toe op het schrijven van historische studies in gedramatiseerde vorm. Bekend werd hij onder meer met de publicaties Tokosie of Het Indiaans Meisje; Codjo, de Brandstichter en Ma Kankantrie.
Er was voor hem geen (chineessprekende) opvolger beschikbaar onder de plaatselijk acterende priesters en het werk onder de Chinese bevolkingsgroep werd vervolgens opgedragen aan de paters JTA Franssen, CssR; WGM Ahlbrinck, CssR, NDR Govers, CssR, en in 1916 aan JG Mols, CssR. De Antoniuskerk van de Chinezen werd 1926 overgebracht van de Burenstraat naar de Rajpur aan de Verlengde Mahonylaan. De parochie werd zodanig geintegreerd geacht dat er verder geen bijzondere zorg meer voor nodig was.
Roeping bij vrouwelijke volgelingen
Had Rikken geen chineesspekende opvolger onder zijn collega’s, zijn missiewerk bleek meer gehoor en invloed te hebben gehad bij een aantal nazaten van zijn parochianen. Vooral van vrouwelijke zijde was er belangstelling te bespeuren voor toetreding tot een congregatie of orde.
In de meeste gevallen hebben zij een seculier leven geleid: hun werkzaamheden strekten zich uit van pastoraal werk tot het geven van onderwijs.
Het werk van Schalken uit 1985 (frater Tranquillinus) verschaft een eerste overzicht van de 65 Surinaamse personen met bijzonderheden over hun roeping.
Opvallend is dat nagenoeg alle intredingen van de Surinaams-Chinese groep hebben plaatsgevonden in de eerste helft van de twintigste eeuw. Voor de periode daarna kunnen om nog niet opgehelderde redenen weinig nieuwe gevallen worden gemeld. Hiermede lijkt een eind te zijn gekomen aan de diepe betrokkenheid van de groep met het werk van de Kerk.
Een inventarisatie van de religieuze personages van de Surinaams-Chinese groep van nazaten met achtergrondgegevens vermag een beeld op te leveren van het onmiskenbaar integratieproces bij de betrokken familie’s.
Voor de overzichtelijkheid zijn de namen van de soeurs alfabetisch weergegeven.
De Zusters van Paramaribo heten officiëel: de Congregatie van de Zusters “Dochters van Maria Onbevlekt Ontvangen”. Op 11 februari 1932 werd deze eerste ‘inlandse’ congregatie gesticht. De Zusters woonden enkele jaren in een deel van het klooster van de Zusters aan de Gravenstraat 14. In 1935 verhuisden zij naar Gravenstraat 70. Bron: A. C . Schalken, Historische foto’s van de R.K. Gemeente in Suriname, Paramaribo : Leo Victor, 1983.
Plaatselijke congregatie:
Tot de Congregatie van de Dochters van Onbevlekt Ontvangen (vóór 1932 genaamd: Zusters van Paramaribo) traden toe:
a. Ho A Sjoe, Agatha; geboren 01-08-1918, district Nickerie en overleden 1963. Professie: 11 -02-1944. Door een naamswijziging was zij later ook bekend met de achternaam: Fung A Loi;
b. Tjon Affo, Elisabeth; geboren 05-10-1916, Coronie – ?
Professie: 11-02-1943.
c. Tjong A Kiet, Stephanie, ook bekend als Zr. Theodora; geboren 30-01-1909, Domburg (district Boven-Para) en overleden 30-08-1990, Paramaribo. Professie: 15-08-1933. Zij behoorde tot de eerste zes vrouwen die in 1932 als postulanten van de nieuwe congregatie waren toegetreden. Met moeder Celeste en zuster Stefanie Ooft vertrok zij begin jaren zestig naar Brazilië waar ze in Campina Grande een kleuterschool en een internaat voor kinderen opzetten. Hun congregatie heette plaatselijk Congregacao das Filhas da Imaculada Conceicao.
Na een langdurig verblijf in het zuiderbuurland is zij teruggekeerd naar Suriname. Zij was dochter van Akwie Frans Tjong-Akiet en Susanna Juliana Tjien-Fooh en geboren met de namen Stephanie Foen-jien, aldus Alphons Mac Donald.
Groepsportret van de Missiezusters der Franciscanessen van Oudenbosch, en enkele zusters van Roosendaal, te Paramaribo, ca. 1930. (KIT.)
Buitenlandse (Nederlandse) congregatie’s en orden:
a. Chin A Moei, Annie Elisabeth, ook bekend als Zr. Emeldine van Zusters Dominicanessen-Voorschoten; geboren 10-01-1911, Paramaribo en overleden 05-05-1967, Nederland.
Intrede: 03-07-1923, Voorschoten. Professie: 30-04-1925, Voorschoten. Zij was dochter van William Chin A Moei en Louise Magdalena Tjoen A Len.
b. Chin A Pauw, Jeane Els Sylvie, ook bekend als Zr. Teresilla van Zusters van Roosendaal; geboren 20-05-1904, Nickerie en overleden 02-04-1980, Willemstad, Curaçao.
Intrede: 16-01-1927 Roosendaal. Zij is grotendeels van haar leven werkzaam geweest op Curaçao.
Soeur Teresilla was als dochter van James Chin A Paw en Alice Elisabeth Humphrey geboren op plantage Botany Bay in het distrikt Nickerie met de namen Jeane Elsinora Silvia, aldus Jean Jacques Vrij.
c. Chin Sue, Marie, ook bekend als Zr.Anna van Zusters van Onbevlekt Hart van Maria Carmel te Nijmegen; geboren 10-09-1921 Paramaribo – ).
Intrede: 14-01-1952, Nijmegen. Professie: 14-01-1954, Nijmegen. Secularisatie: 23-01-1975.
Zij was dochter van Jozef Chin Sue en Anna Lieuw.
d. Fo-A-Jing, Antoinette Christina, ook bekend als Soeur Désirée; geboren 07-09-1889, Paramaribo en overleden 28-05-1990, Roosendaal. Zij trad toe in de orde van de Franciscanessen te Roosendaal. Na terugkeer in Suriname is ze geruime tijd als leerkracht verbonden geweest aan de St. Margarethaschool. Op latere leeftijd is zij opnieuw vertrokken naar Nederland.
Zij was het oudste kind en dochter van Julius Fo A Jing, geboren in China, en Maria Lie A Kwie, geboren in Paramaribo.
e. Fo-A-Jing, Eleonora, ook bekend als Zr. Marie Roza van Zusters van Tilburg/Zusters van Liefde; geboren 02-02-1892, Paramaribo en overleden 20-4-1915, Tilburg. Intrede: 21 juni 1912, Tilburg. Professie op ziekbed.
Zij was was geboren als Geertruida Eleonora, dochter en tweede kind van Julius Fo A Jing, geboren in China, en Maria Lie A Kwie, geboren in Paramaribo.
f. Heidweiler, Ann, ook bekend als Zr. Antoinette. Zusters van Oudenbosch, geboren 05-04-1920, Paramaribo en overleden 05-04-2005, Oudenbosch. Zij studeerde aardrijkskunde (B.A.) en wiskunde aan de Universiteit in Dublin en heeft vervolgens geruime tijd in Kenya, Afrika gewerkt. Later is zij ook werkzaam geweest in haar geboorteland.
Intrede: 1957, Oudenbosch. Professie: 01-05-1961, Oudenbosch. Zij was dochter van Arnold Heidweiler en Virginia Chin A Pauw.
g. Jong Baw, Juliette, ook bekend als Zr. Emelina van Zusters Franciscanessen van Breda. Geboren 19-03-1885, Paramaribo en overleden 12-05-1915.
Intrede: 21-11-1911, Breda. Professie: 22-01-1915, Breda. Zij was dochter van Franciscus Jong Baw en Emeline Olmtak.
Onder de naam Jong-Baw is onder contractcode C1308 een immigrant in Suriname ingevoerd zonder nadere bijzonderheden. (NA-Chinese database; Chinese database van de auteur)
h. Loe Sack Sioe, Hermine, ook bekend als Zr. Margaretha Maria van het Eucharistisch Hart van Jezus, Redemptoristinnen monialen, Wittem; geboren 28-11-1893, Albina (distrikt Marowijne) en overleden 14-06-1923, Parthy-Wittem (Limburg). Intrede: 19-07-1916 Parthy-Wittem.
Zij was de eerste en enige Surinaams-Chinese vrouw die was toegetreden in de orde van de Redemtoristinnen.
Zij was geboren als dochter geboren van Loe-Sack-Sioe en Maria Tjin (ook bekend als: Tjin-Angie en Tjin-A-Djie) met de namen Hermina Asam Tjauw. Aanvankelijk verbleef zij bij de zusters Franciscanessen te Paramaribo voor haar vertrek naar Nederland. In Limburg trad zij toe tot de orde der Redemptoristinnen.
Achterhaald kon worden dat onder de naam Loe-Sak-Sioe een contractarbeider was geregistreerd onder nummer C 620 als bewoner van de plaats Kwieshin in de zuidchinese provincie Guangdong en die op 24-jarige leeftijd met het Engelse schip Whirlwind in 1866 werd aangevoerd in Suriname. (NA-Chinese database; database van de auteur)
i. een zus van Hermina Loe-Sack-Sioe, die dus Magda Ngie-Foen zou moeten betreffen, was volgens Henze (1931) ingetreden in de orde der Franciscanessen te Oisterwijk in Nederland. Door ziekte was zij weer uitgetreden. Nadere bijzonderheden over haar ontbreken vooralsnog.
Volgens Crutzen (2009: 13) heette zij eigenlijk “Elisabeth Hermine, geboren op 22 november 1893 te Albina (Suriname) als dochter van Joseph Leo-Sack-Sioe, koopman, en Maria Tsin-A-Djie”…En dat zij vervolgens was “Overleden op 2 juni 1921 te Partij, in de leeftijd van 27 jaar.” (vgl. Henze: 150)
Haar geboorteakte (1893, folio 9) vermeldt evenwel dat zr. Margaretha Maria de namen “Hermina Asam Tjauw” had meegekregen van haar ouders Loe-Sack-Sioe en Maria Tjon Angie.
Over de vader en de moeder wist Govers (183) nog te vertellen dat ze “…volbloed Chineezen” waren.
Bij Henze treffen we de volgende gegevens aan van sr Maria Margaretha: “ Ihr Vater Loe-Sack-Sioe un die Mutter Tjin-A-Djie (sie soll kaiserlicher Abstammung sein) traten in Surinam (holl. Guyana) zum katholischen Glauben über.” (p. 147). Ze werd geboekstaafd als de eerste Chinese Redemptoristinne.
Onder de naam Loe-Sak-Sioe is een contractarbeider geregistreerd onder nummer C 620 afkomstig van Kwieshin die op 24-jarige leeftijd met het Engelse schip Whirlwind in 1866 werd aangevoerd in Suriname. (NA-Chinese database en database van de auteur)
Huwelijksakte CBB, Albina 26 juni 1900: Loe-Sack-Sioe en Maria Jetje Tjin; met wettiging van Hermina Asam Tjauw als jongste kind;
Andere kinderen: Cornelis Loe X Y (onleesbaar, geboren 6 augustus 1889 en Magdalena Ngie-Foen, geboren 17 (maand onleesbaar) 1891, beiden te Albina.
Zusters van de leprozerie Chacachacare in Trinidad.
Andere buitenlandse congregatie:
Opmerkelijk is een bericht uit het Caribisch gebied over een naamgenoot van de Loe-Sack-Sioe familie. Gelet op de achternaam die in Suriname is ontstaan kan het niet anders dan dat zij op de een of andere wijze verwant is aan andere personen met dezelfde naam.
Het betreft sr. Loe Sack Sioe, Sr.Reina. Zij deed haar Professie: augustus 1949 te Trinidad en haar Intrede bij de Congregatie van St. Jozef van Cluny (SJC). Het is bekend dat zij lange tijd werkzaam is geweest in het onderwijs op Trinidad en andere eilanden in het Brits Caribbisch gebied.
Van haar achtergrond is niet meer bekend dan dat zij opgroeide te Maracas bij St. Joseph, op Trinidad.
Haar gegevens zijn ontleend aan:
a. “Diamond Jubilarians – Sisters of St Joseph of Cluny.” Catholic News van 16 augustus 2009. Port of Spain, Trinidad.
www.catholicnews-tt.net/joomla/index.php?option=cpm_co…
(raadpleegdatum: 11-02-10)
b. “3 nuns celebrate Diamond jubilee in the church” (by Darcel Choy). Newsday van 23 augustus 2009.
www.newsday.co.tt/good_living/0.106015.html
(raadpleegdatum: 11-02-10)
Opgegroeid in Maracas, St. Joseph, op Trinidad.
RSS
Facebook
Twitter
Very interesting and useful contribution to the history of Suriname.
Ik wil meer info over de naam Loe sack sioe omdat mijn oma ook loesack sioe is geweest