Van Kempen over Helman en Rutgers over Beets
Lezingen Michiel van Kempen en Wim Rutgers
door Jerry Dewnarain
Op 23, 24 en 25 april 2014 organiseerde de sectie Nederlands van het Instituut voor de Opleiding van Leraren (IOL) een workshop, waarbij prof. dr. Michiel van Kempen (Universiteit van Amsterdam), prof. dr. Wim Rutgers (Universiteit van Curaçao) en prof. dr. Koen Jaspaert (Katholieke Universiteit van Leuven) aanwezig waren. De workshop is bedoeld geweest als aanzet tot de Educatieve Master Nederlands. Dit artikel bespreekt in het kort de lezingen van Michiel van Kempen en Wim Rutgers. Deze lezingen werden gehouden op 23 april in het Lalla Rookh-gebouw.
Michiel van Kempens lezing ging over het algemeen over het leven en enkele werken van Albert Helman. Aan de hand van diverse verhaallijnen uit Helmans leven toont Van Kempen het belang dat Helman heeft gehad voor Suriname en het Caribisch gebied. Door middel van een powerpointpresentatie fietst de professor door het leven van Helman als een soort meester Furet van de Toverlantaarn. Hij werptvoor het publiek de vraag op of er een verband is tussen de Spaanse burgeroorlog en Suriname. Met deze hamvraag leidt Van Kempen immers zijn lezing in. Helman is op ongelooflijk veel plaatsen in de wereld aanwezig geweest waar de geschiedenis van twintigste eeuw plaatsvond. Van Kempen toont omslagen van zijn boeken zoals Zuid-Zuid-West en De stille plantage. Meerdere boeken worden belicht, die allemaal in het Letterkundig Museum in Den Haag zijn bewaard. Maar ook veel brieven zijn te vinden in het familiearchief. Helman correspondeerde heel veel met tijdschriften en kranten en wel op luchtpostpapier. In 1930 nam Helman afstand van het katholicisme.
Vervolgens vertrok hij naar Spanje waar hij jarenlang heeft gewoond. Hij was er correspondent van verschillende kranten. In Spanje ontmoette hij onder andere de secretaresse van Lenin en Mussolini Angelica Balabanova. Zij heeft Helmans ogen geopend voor de enorme repressie die er was in de Sovjet Unie onder leiding van Lenin en later Stalin. De linkse westerse wereld wilde hiervan namelijk niets weten, want hier werd de utopie gemaakt. Dat was volgens hen immers de ideale maatschappij. Op gegeven moment brak de Spaanse Burgeroorlog uit in juli 1936. Het was een zeer wrede strijd tussen het goed georganiseerde leger van generaal Franco, gesteund door de fascisten Mussolini en Hitler en de republikeinse regering, gesteund en uitgebuit door Stalin. Helman koos partij tegen Franco. Hij heeft zelfs deelgenomen aan een veldtocht, maar een oorlogmens was Helman niet. Hij verleent al gauw zijn kennis aan het opzetten van propaganda. Hierbij leert hij de bekende schrijver George Orwell kennen die als vrijwilliger aan de oorlog meedeed tegen het Franco-regime. Hij is een van de vele bekenden die Helman tegen is gekomen in zijn leven. Uit de politiek, de literatuur, de beeldende kunsten heeft Helman wereldwijd bekende mensen gekend. Dat maakt dus het leven van Helman zo rijk en interessant. Helman heeft zelfs een boek over deze Spaanse burgeroorlog geschreven, De sfinx van Spanje. Het is een leesbaar boek en een van de weinige boeken waarbij iemand van zeer nabij verslag doet over de Spaanse Burgeroorlog. Dit is dus de link die Suriname (lees Helman) heeft met de Spaanse Burgeroorlog. Al met al heeft Michiel van Kempen met zijn lezing een mooi beeld gegeven van een Surinaamse schrijver die al heel vroeg een wereldburger was en zelfs ook een goede diplomaat.
De lezing van Wim Rutgers ging over de negentiende-eeuwse Nederlandse schrijver Nicolaas Beets (1814-1903). Zijn uitgangspunt was hoe je literaire werken over culturen van andere continentene kunt benaderen vanuit puur Europees perspectief zoals wetenschapper Edward W. Said laat zien (1935-2003) in zijn boek Culture and Imperialism waarin hij het perspectief van Europse literaire werken over andere culturen en continenten laat zien vanuit het imperialisme.. Als eigen voorbeeld neemt Wim Rutgers de familie Kegge uit het boek Camera Obscura in het Europese perspectief van de afschaffing van de slavernij. Said pleit voor een vorm van ‘contrapuntal reading’ volgens Rutgers. In 1840 was er al veel verzet tegen de slavernij als entiteit. De dominee Beets werd lid van de ‘Maatschappij ter bevordering van de afschaffing van de slavernij’. Zijn verzet tegen de afschaffing van de slavernij komt nergens voor in de Nederlandse literatuur en Beets wordt zelfs geromantiseerd. Zijn werk krijgt het predicaat van domineespoëzie.
Interessant is het dat Wim Rutgers in zijn lezing Nicolaas Beets verbindt met Edward Said. We hopen dat veel studenten en leerkrachten erdoor aangezet zijn om het werk van Said te gaan lezen en te zien dat er altijd verschillende gezichtspunten zijn van waaruit men kijkt naar periodes uit de geschiedenis.
RSS
Facebook
Twitter
