‘Van Astrid Roemer zijn we gewend dat ze zaken recht voor zijn raap zegt’
door Iwan Brave
CONTROVERSE – De ‘nabestaandenlobby’ in Nederland heeft half succes geboekt. De prestigieuze Prijs der Nederlandse Letteren wordt de in opspraak geraakte schrijfster Astrid Roemer, wegens haar lof voor Desi Bouterse, weliswaar niet ontnomen, maar de feestelijke uitreiking door de Belgische koning Filip is van de baan. Hiermee lijken de kool en de geit gespaard. Alvorens dit besluit dinsdag viel, had de Ware Tijd vijf lokale Surinaamse schrijvers gevraagd naar hun mening? “Het is een zinloze discussie.”
“Kunstenaars hebben altijd hun eigen manier om hun meningen te ventileren”, zegt schrijver Gerrit Barron. “Astrid Roemer heeft gewoon haar mening geuit als schrijver, als iemand die bezig is met de Surinaamse samenleving en kijkt vanuit het nu naar de toekomst. En dat moet mensen aan het denken zetten.” Barron vindt niet dat Roemer de Prijs der Nederlandse Letteren alsnog ontzegd kan worden. “Die heeft zij gekregen op grond van haar werk en prestaties en wel als grootse en formidabele schrijfster met Surinaamse wortels; daar moeten we trots op zijn.” Over de ontstane controverse zegt hij: “Het is een zinloze discussie.”
Dichter Sombra werpt op: “Wat is democratie? Dat is debatteren. Moet iemand die haar mening geeft ervoor gestraft worden, omdat anderen een andere mening erop nahouden? Astrid Roemer mag uitkomen voor haar mening want iedereen doet dat.”
Dat Bouterse een belangrijke rol van betekenis voor Suriname inneemt, staat buiten kijf. “Wat dat betreft valt er niets aan te ontkennen”, zegt kinderboekenschrijfster Ismene Krishnadath. “Bouterse heeft in 1980 een coup gepleegd en speelt daarmee mijn hele leven lang een hoofdrol binnen de Surinaamse politiek. Hij is de invloedrijkste figuur in Suriname in de afgelopen veertig jaar. Dat is nu eenmaal zijn historische rol en wat Roemer aangeeft.” Ook Krishnadath vindt dat Roemer de prijs niet alsnog ontzegd kan worden. “Zij is gewaardeerd voor haar literaire kwaliteiten en die moeten we zeker erkennen. Ik vind niet dat haar die prijs ontzegd mag worden omdat anderen heel politiek gedreven zijn.”
Recht voor zijn raap
Prozaschrijver en columnist Rappa zegt over Roemer: “Astrid is iemand van wie we gewend zijn dat ze zaken ondiplomatisch gewoon recht voor zijn raap zegt. Ze is wat betreft geen goede spreekster maar haar literaire kwaliteiten staan buiten kijf. Niet omdat je een afwijkende mening hebt moet jou op grond daarvan de prijs niet worden uitgereikt.”
[In het interview over Bouterse en de decembermoorden p 1 uur 23 / 34 minuten]
Maar hoe acceptabel is het dat Roemer een lans breekt voor iemand die verantwoordelijk is voor een zwarte bladzijde in de Surinaamse geschiedenis? Barron: “8 december 1982 is zeker een zwarte bladzijde maar Suriname heeft duizenden zwarte bladzijdes. Waarom praten we niet over de zeshonderdduizend slaven die hier zijn vermoord door de Nederlanders of over het uitmoorden van Inheemsen als oorspronkelijke bewoners? Maar er zijn ook mooie bladzijden over Suriname. Een volk heeft zwarte en goede bladzijden.”
Over het ‘standbeeld’ dat Bouterse volgens Roemer zal krijgen, zegt Barron: “Als iedereen, vriend en vijand, constant zegt – en dat ook voelt en weet – dat Bouterse de afgelopen veertig jaar de dominantste persoon is, dan is dat een historisch feit. Dat hij in de toekomst een standbeeld krijgt, is inherent aan dit gegeven. Wie vandaag negatief wordt bejegend kan later de hoeksteen zijn van nieuwe inzichten.” Krishnadath: “Massa’s zijn heel goed te manipuleren. Dat je een standbeeld krijgt betekent niet dat daarmee alles goed is gepraat. Nu worden in de VS standbeelden neergehaald van personen die tijdens de burgeroorlog voor het zuiden hebben gevochten en dus daarmee voor slavernij waren.”
Bijbelse vergelijking
Maar staat de Belgische koning nu niet voor een lastig parket? Sombra trekt een Bijbelse vergelijking. “Mozes heeft ook een moord begaan maar hij heeft toch zijn mensen uit Egypte geleid. Dus de Belgische koning moet gewoon zaken laten zoals het is. Roemer heeft haar werk gedaan, dat heeft niets met haar mening of van anderen van doen. Haar werk is goed bevonden door een jury.” Maar hoe staat het ermee dat zij Bouterse onschuldig acht, ondanks zijn veroordeling voor de Decembermoorden? Sombra: “Ik sta honderd procent achter haar mening.” Barron: “Daarnaast draagt Europa vrije meningsuiting hoog in het vaandel, dus waarom zou Astrid niet haar mening kunnen geven over controversiële zaken.”
Krishnadath: “Je kunt haar hoogstens tegenwerpen dat Bouterse vanuit een onafhankelijke rechtsprocedure is veroordeeld.” Over de actie van Surinaams-Nederlandse prominenten om bij de Belgische koning aan te dringen Roemer de prijs niet uit te reiken, zegt Krishnadath: “Zoals Roemer het recht heeft om te zeggen wat zij wil, zo hebben ook anderen het recht om te zeggen dat iemand die Bouterse prijst niet in aanmerking mag komen voor een literatuurprijs. Maar ik zal ze daarin niet ondersteunen. Wat mij betreft mag Roemer die prijs wel ontvangen, want iedereen heeft het recht om te zeggen wat ze wil.”
Rappa: “De Belgische koning reikt de prijs uit op grond van literaire afwegingen en niet politieke. Als hij zich hiermee confirmeert, dan kiest hij partij. Dan ontneemt hij iemand die al gelauwerd is, het recht die prijs in ontvangst te nemen. Daarmee komt ook een smet op de Nederlandse Taalunie en de gehele Prijs der Nederlandse Letteren. Want dan kom je aan een belangrijk fundament van democratie; de vrije meningsuiting. De koning kan hooguit zeggen: ‘Ik reik niet persoonlijk de prijs uit, dat laat ik over aan een adjudant.’ Maar men kan Roemer de prijs niet weigeren.”
‘Roemers terreur’
Ruth San A Jong, oprichter van de Schrijversvakschool Paramaribo, is heel stellig in haar oordeel. Zij spreekt van “Roemers terreur”. Ze licht toe: “Het gaat maar door die lelijkheid in woorden en die zogenaamde vrije meningsuiting”, zegt ze over de ongezouten en zelfs platte wijze waarop Roemer critici op haar Facebookpagina van repliek dient. Ook San A Jong is geblokkeerd door Roemer. “Ik ben geen direct slachtoffer van Bouterse maar wel indirect zoals de gehele samenleving. Als je kijkt naar hoe we steeds laveren in die slechte economische omstandigheden en de hele ellende van Suriname. Kijk maar waarin we ons nu weer bevinden. Ook de persoon Bouterse zit achter dit indirect-slachtofferschap.”
Over Roemers lof voor Bouterse verbaast San A Jong zich overigens. “Wie haar eerdere werken heeft gelezen zou concluderen dat zij uitgesproken anti-Bouterse was. Dus waar die omslag heeft plaatsgevonden, is mij een raadsel.” San A Jong vindt de actie dat Roemer alsnog de Prijs der Nederlandse Letteren ontzegd moet worden ‘terecht’. “Aangezien Roemer Suriname vertegenwoordigt, vind ik het geen leuke gedachte dat zij als schrijfster zo een prijs ontvangt, terwijl zij zo afgeeft tegen het recht van het volk op een rechtsstaat door Bouterse te adoreren. Controverse mag er zijn maar het moment dat het luguber wordt dan moet je ermee ophouden.”
San A jong vindt dat de Taalunie zich te gemakkelijk van afmaakt door te stellen dat Roemer puur op haar oeuvre wordt beoordeeld en niet op haar publieke uitspraken. “Als Roemer zegt dat ze haar prijs en geld al heeft, dan mag zij wat mij betreft haar oorkonde via de post ontvangen.”
[uit de Ware Tijd, 11/08/2021]
RSS
Facebook
Twitter
