Tip Marugg herdacht
Vandaag exact vijftien jaar geleden overleed de Curaçaose schrijver Tip Marugg, romancier en dichter. Ini Statia herdenkt hem met een prozatekst en een gedicht.
Tip van de sluier
door Ini Statia
There is no greater agony than bearing an untold story inside you
~ Maya Angelou.
Natuurlijk laat jij je niet in clichés vangen. Hoe kwam ik erachter dat jij mijn buurman was? Wat? Tip Marugg? Míjn buurman? Het kan niet waar zijn!
De eerste tip kreeg ik tijdens een ontmoeting in Otrobanda met mensen uit de Nederlandse literaire wereld. Van daaruit zouden ze je gaan opzoeken. Samen met je goede vriend Frank Martinus Arion. Niet lang daarna hoorde ik van een kennis dat je in mijn straat woonde. Je was geen kluizenaar meer op Pannekoek, ver van de stad in Bándabou. Ik kon het nog steeds niet geloven.
Flarden van woorden en beelden komen in mijn herinnering. Een wit huis. Ergens in een buitenwijk. Ik kijk naar het witte huis verderop in de straat. Alleen af en toe zie ik iemand in de tuin lopen.
Ik hoor het weer van een andere kennis. Hetzelfde vermoeden. Het is dus waar. Je woont echt twee huizen verder! Een groot verlangen om jou persoonlijk te leren kennen nestelt zich in mij.
Op een dag ligt op het instituut waar ik werk een Vrij Nederland op mijn bureau. Mijn directeur had hem daar voor me neergelegd, vanwege het paginagrote artikel over jou. Het beschrijft de weg naar jouw huis. De auteur van het artikel had haar best gedaan om een mysterieuze sfeer te scheppen, om zo de mythe in stand te houden. Maar het is de exacte beschrijving van de weg naar míjn huis!
Alles loopt vanaf nu synchroon. Het universum spant samen.
Een week later kom ik in onze buurtsupermarkt die ene kennis tegen, die weer over jou begint. Precies op dat moment komt Jean, jouw huisgenoot en verzorger, aanlopen.
Ik mag bij jou op bezoek. Ik word goedgekeurd. Ik had de verhalen gehoord. Dat je mee moet drinken. Een ongeschreven regel voor een goed gesprek met jou. Dus drink ik alles wat ik krijg als ik op late avonden bij je langsga. Port. Wijn. Bier. Alles wat me dichter bij jou kan brengen. Ik hoef toch geen auto te rijden. Ik kan gerust naar huis waggelen met Jean in mijn kielzog en de honden achter me aan. Want zelfs mijn honden mochten in het begin mee op bezoek. Ze vleiden zich aan jouw voeten. Totdat ze teken kregen. Toen verbood je dat streng. Je stond er telkens op dat Jean mij thuisbracht. Als bescherming.
Al gauw ga ik regelmatig bij jou langs. Ik drink en luister ademloos naar je. Met volle teugen. Ik mag je voorlezen. Jij draagt soms jouw gedichten uit je hoofd voor. Of je laat me er eentje lezen. Ik mag het dan interpreteren. Als ik het goed uitleg, stijg ik in je achting. Je bent een Boogschutter en je beschrijft dat met cryptische beelden en associaties. Ik gis. ‘Heeft dat met je sterrenbeeld te maken?’ Je knikt tevreden. Geslaagd!
Je inspireert me ook tot schrijven. Ik lees mijn tekst aan je voor en je geeft kritisch commentaar. Nee, voor mij ben je geen kluizenaar. Je bent een één op één persoon. Je volgt het dagelijkse nieuws, lokaal en internationaal, maar je wilt niets met de boze buitenwereld te maken hebben. Het zijn sacrale momenten. Elk gesprek is mij heilig. Zó heilig dat ik deze ontmoetingen bijna als een geheim omarm. De mensen die ervan afweten zijn op de vingers van één hand te tellen.
Ik pak jouw drie romans uit mijn boekenkast en neem ze mee naar je huis. Je signeert ze voor me. ‘Tip, ik ben een lezer,’ zeg ik tegen je. ‘Ik heb jouw boeken gelezen. Het is niet waar dat je niet gelezen wordt op Curaçao.’
Je krijgt soms brieven, scripties en artikelen die over jou in Nederland zijn geschreven. Zo intrigerend vinden ze je daar. De exotische heremiet, ver weg in de tropen. Die alle publiciteit schuwt. Ik mag zo’n scriptie of brief aan jou voorlezen. Zelf lezen gaat niet meer door je slechtziendheid.
We praten een keer over eten. Ik vertel dat ik vegetarisch kook. Je bent er nieuwsgierig naar en daarom bied ik een keer spontaan aan mijn lievelingsgerecht én specialiteit Moussaka voor je klaar te maken.
Op de afgesproken dag kook ik voor je, een rituele bezigheid. Ik stuur – naar oud Curaçaos gebruik – mijn pannetjes eten naar je toe. De volgende dag brengt Jean de lege pannetjes schoongewassen terug. In dezelfde keukendoek gewikkeld zit nu een fles champagne. Een gebaar van een galante ridder.
Ik ga aan tafel zitten. Niet om te eten, maar om het gevoel vast te leggen. Alle zintuigen komen samen. En ik schrijf:
Zoals gebruikelijk had ze haar lievelingsaria als achtergrondmuziek gekozen, terwijl ze uien en knoflook hakte. Ze experimenteerde met champignons in notensaus, maar wilde niets proeven, hooguit likte ze even aan haar vingers. Het was voldoende om de geuren in te ademen: een vleugje basilicum, de scherpe gruyère, de iets mildere feta, olijfolie met een druppeltje citroen. Deze en andere, onbestemde, geuren vermengden zich met de warme wind die haar haren en gezicht streelde.
Jij, Tip, liet me op deze bijzondere manier tot je komen. En mijn wens is dat andere lezers ook een speciale plek in hun hart en geest voor jou zullen hebben.
Tip (1923-2006)
Ketu ketu asina, Oh, zo geruisloos,
sin ku hopi hende sa, weinigen gegeven te ontwaren,
bo a manifestá komo gigante groeide je tot de gigant
di nos literatura. van onze letteren.
Sin ku hopi hende sa, Zo weinigen gegeven te ontwaren
nos tabata kòmbersá. wat jij en ik deelden.
Manera un barbulètè di anochi Als van een nachtvlinder bleef
bo beyesa a keda skondí pa hopi. je schoonheid voor velen verborgen.
Te dia bo a span bo alanan Tot de dag dat je de vleugels
pa eternidat. spreidde voor de eeuwige vlucht.
Ketu ketu bo a biba meimei di nos. Oh, zo geruisloos leefde je
Ketu ketu bo a laga nos onder ons, liet je ons
ku bo tesoro sekreto atras. jouw verborgen rijkdom
om te ontdekken.
Ini Statia Ini Statia
Kòrsou, 27 di aprel 2006 Curaçao, 27 april 2006
[vertaling Aart G. Broek]
Prachtig verhaal van Ini Statia over Tip Marugg!
Dank!
Met een soort van jaloezie dit prachtige verhaal over de vriendschap met Tip Marugg gelezen! Ik was in 2019 op Curaçao en heb toen ook Pannekoek gezien. In De Parelduiker las ik dat Marugg bewondering had voor de Rotterdamse schilder Dolf Henkes, die op Curaçao heeft gewerkt. Toevallig of niet is dat iemand wiens werk mij dierbaar is. En nu dus las ik deze mooie herinneringen. Elke nieuw detail over Marugg is iets om blij mee te zijn.