Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: Winti
NAKS organiseert lezing over ‘kunu’
.
NAKS organiseert in samenwerking met de Islamitische Federatie Suriname (IFS) een lezing met als thema: ‘Kunu’. Het doel is om de bewustwording op gang te brengen over het fenomeen Kunu. De inleider is Sheik Abdul Aziz Clemens. Kunu is een verzamelwoord dat te maken heeft met een negatieve invloed op het functioneren van personen en groepen, organisaties en gemeenschappen. Er zal worden ingegaan op de oorzaken en de wijze waarop ermee omgegaan moet worden. Dit verschijnsel wordt ook vanuit de Islam belicht, zegt NAKS in een uitnodiging.
De lezing wordt op zaterdag 15 februari 2014 gehouden in het NAKS centrum aan de Thomsonstraat 8. Er is ruimte voor discussie.
Rituele taal uit Suriname is 200 jaar geleden bedacht
door Berthold van Maris
Als de Aukaners in de binnenlanden van Suriname communiceren met voorouders of geesten, noemen ze de zon opeens geensan meer, maar iyamudadipantanplan. En een baby is opeens geen beibi, maar eenmlekuboi. Ze spreken dan ‘Kumanti’, een rituele taal waarvan ze zeggen dat het een overblijfsel is van een West-Afrikaanse taal. Taalkundig onderzoek wijst nu uit dat deze rituele taal in Suriname zelf is ontstaan. Robert Borges promoveert er vandaag op aan de Radboud Universiteit.
De Aukaners zijn Marrons: afstammelingen van ontsnapte slaven in de binnenlanden van Suriname. „De Aukaners zien zichzelf als een Afrikaans volk”, zegt hij. „Maar dat is een geconstrueerde identiteit. En zo je wilt ook een soort nostalgie, naar het West-Afrikaanse verleden.” De slaven die in de zeventiende en achttiende eeuw naar het Caraïbisch gebied verscheept werden, kwamen uit heel uiteenlopende delen van West-Afrika en spraken heel uiteenlopende talen. Die talen gingen in Suriname verloren. Op de plantages was Engels aanvankelijk de voertaal en uit verbasterd Engels ontwikkelden de slaven heel snel nieuwe talen: creooltalen, waaronder het Surinaams (Sranantongo).
De Aukaners, bij wie Borges onderzoek deed, zijn nakomelingen van slaven die in de achttiende eeuw uit de plantages ontsnapten en zich dieper het oerwoud in vestigden, als zelfstandige gemeenschappen. Zij ontwikkelden hun eigen creooltaal: het Aukaans. Dat de meeste woorden daarin uit het Engels afkomstig zijn is nog steeds wel te zien. „Een week heeft zeven dagen” is in het Aukaans: Wan wiki abi seibin dei. Dat lijkt op het Engelse One week has seven days.
Borges kreeg de Aukaners zover dat zij hem allerlei voorbeeldzinnen gaven van hun rituele taal. Hij stelde vast dat dit Kumanti de grammatica heeft van de gewone Aukaanse taal, en ook dezelfde voorzetsels, voegwoorden en voornaamwoorden. Maar de zelfstandige naamwoorden, werkwoorden een een groot deel van de bijvoeglijke naamwoorden zijn totaal anders: die zijn uit andere Surinaamse talen overgenomen of verzonnen.
Een beperkt aantal Kumanti-woorden is nog te herleiden tot een West-Afrikaanse oorsprong. Kokolo (kip) lijkt verdacht veel op het Ghanese okokolo. Maar de meeste woorden zijn anders tot stand gekomen. In mlekuboi (baby) zijn gewoon twee bestaande woorden aan elkaar geplakt: mleku (melk) en boi (jongen). Sawa (wassen) is een omkering van het gewone woord wasi. Het woord voor vier – tinafo – is afgeleid van het gewone woord voor veertien.
Waar dat lange woord voor zon vandaan komt, weet Borges niet. „Ze konden dat niet uitleggen. Of ze wilden het niet uitleggen. Maar het zou zoiets kunnen zijn als grotegelebalindelucht.”
Interessant is dat het Kumanti ook woorden gebruikt die in Surinaamse teksten uit de achttiende eeuw voorkomen maar daarna uit het Surinaams verdwenen zijn. Het Kumanti-woord voor persoon, pipli, is gelijk aan het woord dat in het Surinaams van twee eeuwen geleden gebruikt werd voor mensen. Dat wijst erop dat het Kumanti geen recente uitvinding is.
Als die rituele taal niet Afrikaans is, hoe zit het dan met de rituelen zelf. Zijn die Afrikaans? Borges: „De antropologen zijn het er inmiddels wel over eens dat ook die rituelen een mix zijn van allerlei verschillende elementen. Bits and pieces waar een nieuw geheel van gemaakt is. Sommige Aukaners zeggen dat al hun goden uit Afrika komen, anderen zeggen dat sommige goden uit Afrika komen en sommige bij Suriname horen. Ze zijn het daarover niet helemaal eens.”
De rituele taal die Borges kon optekenen is Tapuwataa Kumanti (‘boven-water’ Kumanti). Maar er is ook nog zoiets als Dipi (diepe) Kumanti. „Tapuwataa Kumanti kun je leren, uitleggen, vertalen. Dipi Kumanti niet: daarvoor moet je bezeten zijn. Ze zeggen soms dat ze zelf niet weten wat ze zeggen als ze bezeten zijn.”
Borges heeft één keer mogen meemaken dat een jongen van 14 bezeten raakte. „Ik had helaas geen recorder bij me. Ik werd gewenkt, mocht erbij komen zitten. Ik heb alleen wat foto’s kunnen maken. Ik voelde me daar erg ongemakkelijk bij. Maar de Aukaners zelf hadden er geen probleem mee. Die stonden zelf ook allemaal met hun mobieltjes om die jongen heen.”
[van NRC.nl, 31 januari 2014]
Winti Bal Masqué
Op zaterdag 15 maart vindt het Winti Bal Masqué plaats in de Laurenskerk in Rotterdam. Met een gemaskerd bal vieren kunstenaar Boris van Berkum en Wintipriesteres Marian Markelo een heugelijke gebeurtenis binnen de Winticultuur. De maskers die voorheen alleen in glazen vitrines bewaard werden in musea wereldwijd, worden middels 3Dprinting teruggegeven aan de gemeenschap. Zo worden deze weer bruikbaar voor verschillende rituelen. En dat in het Keti Koti jaar. Dat is reden voor een feest. Geheel volgens Wintitraditie wordt dat gevierd met een gemaskerd bal. De maskers die tijdens het feest worden gebruikt, worden gedurende de aanloop naar het bal gemaakt door de gemeenschap in samenwerking met Van Berkum. Zo maken de Krachtvrouwen uit Rotterdam de jurk voor een extra large votief (of gelofteoffer) van Wintigodin Mama Aisa van 10 meter hoog dat tijdens het bal wordt onthuld.
read on…Winti is een religie
door Jerry Jaimé
In het Surinaamse district Para, dichtbij Zanderij, op de weg naar Republiek vind je Akata Kondre. Dat is een kleine leefgemeenschap waar de Winti religie gepredikt en gepraktiseerd wordt. Er worden Wintiprei gehouden en mensen komen van heinde en ver om hulp te zoeken voor hun probleem of gewoon om een ‘wasi’ (een spiritueel en ritueel bad) te nemen. Van 1874 tot 1971 was het aanhangen van de Winti, een van oorsprong Afrikaanse godsdienst, bij wet verboden in Suriname. Dat heeft geleid tot het feit dat de Wintiprei altijd ver buiten de stadsgrenzen van Paramaribo plaats vonden. Ramon Macknack, Obiahman/Bonu man (Natuurgenezer, medicijnman), leidt Akata Kondre en werkt met heel veel passie aan het uit de taboesfeer halen van Winti. Hij geeft lezingen daar over, heeft een radioprogramma en reist stad en land af om deze boodschap te verkondigen. Caroline van Leerdam en ik hebben drie dagen tussen de mensen van Akata Kondre gezeten. We hebben een wasi genomen en wij zijn beiden overtuigd van de integriteit van deze mensen. In de sfeer van openheid heb ik toestemming gekregen om te filmen en te fotograferen. Ik ben in gesprek met wat omroepen om te proberen een meerdelige reality serie te maken over Akata Kondre. Deel dit album als je dat wil en laat mij weten of je naar zo een serie zou kijken en waarom.
[van Facebook]
In memoriam Rico Vreden
Op 6 januari 2014 overleed in Amsterdam Eric Edmund Vreden, beter bekend als Pa Rico Vreden. Hij bereikte de leeftijd van 78 jaar. In leven was hij muzikant, zanger, mede-oprichter van wintigroep Blakka Boeba, lid van de culturele vereniging Abaisa. Hij zong en speelde mee in verschillende groepen. Rico Vreden was een kenner van het bespelen van alle winti-instrumenten, hij was een kenner van winti-kruiden en medicijnen en hielp mee aan het oplossen van winti-problemen. Verder was hij een kenner en verteller van anansi-, fosten- en ondrofenitori. Hij was werkzaam als kok binnen enkele Surinaamse sociëteitenIn 2012 heeft vande Stichting Eer en Herstel onder aanvoering van Roy Groenberg (Kaikusi) een onderscheiding in ontvangst mogen nemen als kulturu-papa 2011.
Het afscheid van Pa Rico Vreden vindt plaats op maandag 13 jan. van 18.00-19.00u. De crematie (conform zijn wens) is op dinsdag 14 januari in Uitvaartcentrum Westgaarde, Ookmeerweg 275 te Amsterdam. De dienst vangt aan om 9.15u.
Kabra: Descendants Exchange
Nieuwe installatie van Remy Jungerman
Remy Jungerman (1959, Moengo, Suriname) maakt objecten. In zijn werk combineert hij de verschillende culturele werelden waarin hij leeft. De atmosfeer van zijn werk refereert aan zowel het Modernisme uit de vorige eeuw als de esthetiek van rituelen van Winti en de Marroncultuur. Bij Kunstvereniging Diepenheim zet Remy Jungerman dit samengaan van culturen in zijn werk op scherp.
Aanleiding voor de presentatie is de nationale herdenking en de viering van de afschaffing van de slavernij op 1 juli 1863 (‘150 jaar de ketenen verbroken’) in 2013. Voor de tentoonstelling Kabra. Descendants Exchange (Nazatenuitwisseling) toont Remy Jungerman een tafel van 1,5 x 7 meter. De Kabra Tafra (rituele vooroudermaaltijd) zal ingericht worden door de Winti Priesteres Nana Efua en zal worden opgedragen aan de voorouders van twee families. De door hem verzamelde objecten hebben een symbolisch relatie tot de families van de Raadspensionaris (‘president’) van Nederland Rutger Jan Schimmelpenninck (1761-1825) uit Diepenheim en Kapitein Broos 1821 – 1880, een Surinaams onafhankelijkheidsstrijder.
De installatie laat zien hoe twee figuren die in ons gedeelde verleden tegengestelde opvattingen vertegenwoordigden via hun nazaten gekoppeld kunnen worden. Op deze manier maakt Remy Jungerman het gedeelde slavernijverleden bespreekbaar.
Van 21 september 2013 tot 10 december 2013
Kunstvereniging Diepenheim
Grotestraat 17
7478 AA Diepenheim
Tel. 0547 352143
E-mail info@kunstvereniging.nl
Openingstijden: woensdag t/m zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
Trommelgeesten (6)
door Fred de Haas
Suriname
In Suriname zijn nog vele herinneringen bewaard gebleven aan het Afrikaanse verleden. Dat heeft een duidelijke reden. In de 17e en 18e eeuw zijn er in Suriname bloeiende gemeenschappen geweest van gevluchte slaven die lange tijd werden aangeduid met de naam ‘Bosnegers’, een naam die in de late 20e eeuw is vervangen door de term ‘Boslandcreolen’ of ‘Marrons’. Twee bekende Boslandstammen zijn de Saramakkaners (zie You Tube: Suriname, Saramaccanen, Marrons, bosnegers, dansen, zingen, oerwoud + Harry) en de Aukaners of Dyuka (Zie You Tube Dutch Guiana – Land of the Djuka 1933).
De gemeenschappen van Boslandcreolen, die diep in de tropische bossen leefden, werden op den duur met rust gelaten door de kolonisten omdat het onmogelijk bleek ze te onderwerpen. De Boslandcreolen vermengden zich niet met de inheemse Cariben en Arowakken en behielden hun eigen uit Afrika meegenomen tradities waarvan we hieronder enkele facetten zullen behandelen.
read on…Winti is meer dan een kotiluku
door Jerry Dewnarain, na een gesprek met Juliën A. Zaalman
Winti is veel meer dan wat er in de kampu of elders gebeurt. Het houdt veel meer in dan de kot’luku, a dansi, a bar’ winti, a prei fu, a obya of fu abi a moro bigi winti. Het gaat om het uitdragen van principes die de moraal van winti aangeven. Door het toepassen van deze moraal in hun dagelijks leven weten de aanhangers wat ze moeten doen om goed te leven. Degene die een bonuman benadert om evenwicht te brengen in z’n geestelijk leven, zal te horen krijgen wat wel of niet kan en als de persoon zich aan de adviezen houdt, zal hij z’n leven zinvol kunnen benaderen. Het leven zou leeg zijn zonder de kracht van een hogere macht en die hogere macht is de geest die maakt dat het leven bestaat. Winti leert de mens om vertrouwen te hebben in z’n leven. Door vertrouwen te hebben in wat je kan als mens, kun je harmonie en rust opbouwen in je leven.
read on…Rijk geworden in de seksindustrie, en dan de winti in
No krei mi pikin, no krei, na so grontapu seti kba
Huil niet m’n kind, huil maar niet, de wereld is nu eenmaal zo
door Jerry Dewnarain
Het lijkt wel alsof literatuur en literatuurkritiek niet meer bestaan en geen norm meer stellen. Het heeft er veel van dat ze een knieval maken voor consumentisme en de wetten van de markt. Is literatuur verworden tot platte business? De literatuurkritiek zou dan tegen dit proces geen dam hebben opgeworpen, kan men zeggen.
read on…Toppin: Afrikaanse historie bepalend voor zwarte mens
Paramaribo – Om te weten wie je bent, moet je weten waar je vandaan komt. Inleider Ben Toppin stelt het zelfs scherper: “Een mens die zijn geschiedenis niet kent, heeft geen toekomst”. Hiermee opende hij zijn inleiding met de titel ‘De psychologie van de Afro-Surinamer, waarom we denken zoals we denken’, zondag op het adres van Fiti fu Wini. Toppin’s benadering die sterk Afrikaans is gericht, gaat terug naar het begin, naar de oorsprong van de mens in het donkere continent. Die bestond uit volkeren die nu niet meer bestaan, maar belangrijk voor de wetenschapper is de kleur van de eerste mens: zwart. “De eerste cultuur, religie en talen komen uit Afrika”, meent Toppin. Verder schrijft hij ook de eerste geschriften, de uitvinding van glas, de eerste bril, klok, pendule, telescoop, zeep, windmolen en het irrigatiesystemen toe aan de Afrikaanse mens.
read on…Ingifutu workshop smaakt naar meer
door Audry Wajwakana
Paramaribo – “Draai, stap en sluit!” Met behulp van deze drie woorden proberen cursisten de basisstappen van de ingi winti eigen te maken. “Je moet niet nadenken wanneer je danst, volg je gevoel”, tracht dansinstructeur Darrel Geldorp de deelnemers op weg te helpen. Ondanks enkele cursisten bij aanvang de stappen van de ingifutudansi workshop moeilijk vonden, gaven ze bij de evaluatie van de workshop aan een vervolgworkshop te willen.
Culturele verrijking
De redenen voor het volgen van de dansles zijn uiteenlopend. Enkele cursisten hebben de vorige dansworkshops gevolgd en willen alle dansstijlen behorende bij de winti dansi leren. “Zonder in trance te hoeven raken”, zeiden drie dames bij de kennismakingsronde. Voor de Nederlandse student Jelle de Vries is het volgen van de cursus ook een stukje culturele verrijking. “Ik dans zelf hiphop en heb onderzoek gedaan naar de traditionele West-Afrikaanse dans”, zegt hij. Moeilijk vond hij de cursus niet. “Maar ik denk dat als het ritme omhoog gaat, de moeilijkheidsgraad dan toeneemt”, analyseert hij.
Tijdens de workshop hebben de cursisten twee danspasjes geleerd: watra en piyai ingi. “Traditioneel dansen inheemsen deze dans op samburamuziek. Omdat de ingi winti in contact is gekomen met de Afrikaanse winti’s zijn de futu niet meer traditioneel inheems”, legt Geldorp uit. Bij de ingifutuwinti dansworkshop wordt dus niet de bekende broko kindi gedanst”, onthult de dansinstructeur het ontstaan van de futu. De tot slaaf gemaakte Afrikanen beleden bij hun aankomst in Suriname net als de inheemsen een natuurgodsdienst.
“Over het algemeen zijn er vier pantheons (leefgebieden van goden): aarde, lucht, water en bos. Maar de ingi winti kent er slechts drie: gron ingi, watra ingi en busi ingi”, licht Geldorp toe. Alle drie winti’s hebben zo hun eigen karaktereigenschappen. Mensen die door een gron ingi worden geleid, hebben een standvastig karakter, en zijn zeer rustig, in tegenstelling tot degene die door een watra ingi worden geleid. Want die zijn heel vrolijk en houden van gezelligheid. Mensen die door een busi ingi worden beheerst, zijn meestal strak. Ze doen wat ze moeten doen en praten niet veel. Volgens Geldorp heeft elke Surinamer, ongeacht etniciteit en cultuur een ingi winti als beschermer. De workshop wordt vrijdag weer verzorgd in Naks.
[uit de Ware Tijd, 29/07/2013]
Naks belicht ingifutudansi
door Audry Wajwakana
Paramaribo – Het is alom bekend dat een groot deel van de inheemsen een natuurgodsdienst belijden. Goden van het bos, water en van de aarde worden in ere gehouden. Met de komst van de Afrikanen die ook hun vooroudergeesten hadden, zijn ze volgens de belijders van de wintireligie gaan samenwerken.
“Vandaar dat de nakomelingen van de tot slaaf gemaakte mens, deze inheemse goden of geesten als beschermers hebben. De ingi winti’s”, zegt Darrel Geldorp van Naks Wan Rutu. Om meer inzicht te geven hoe deze winti tijdens wintiprei wordt gedanst, worden vanavond in een workshop de basisstappen in het cultureel centrum van Na Afrikan Kulturu fu Sranan (Naks) aangeleerd.
Prisiri
De ingi winti is volgens Geldorp een liefhebber van vele wintiprei-bezoekers. “Omdat ze altijd zorgen voor plezier, grappen maken met de mensen of soms ook boodschappen doorgeven”, zegt Geldorp. “Ondanks het plezier van de dansi, zijn de pasjes wel heel erg ingewikkeld.”
Tijdens de workshop krijgen de cursisten ook de nodige achtergrond informatie over de verschillende soorten ingiwinti. Ook enkele liederen die bezongen wordt bij deze winti, worden aangeleerd.
Aangezien het om een dansworkshop gaat, vraagt de organisatie aan cursisten om makkelijke kleding te dragen. “Geen jeans, en ook geen inheemse kleding”, lacht hij.
Tijdens de echte ingiprei gaan de mensen wel gekleed in een inheems kostuum of is de kleur van de kledingdracht rood. “De workshop gaat echter over de ingifutu, de manier hoe de ingiwinti wordt gedanst.”
De dansworkshop wordt net als de voorgaande van Naks voor het eerst verzorgd. “We zijn gestart met de aisa, fodu en leba. Nu is het dus tijd voor de ingiwinti.”
Geldorp, die zelf de dansinstructeur is, belooft twee ontspannen uren vol plezier. “Precies zoals deze winti ook is”, zegt hij.
Na deze ingidansi-workshop volgen de ampuku en als laatste de obia. “Dan zijn we klaar met deze cyclus dansworkshops en we zullen het geheel evalueren”, besluit Geldorp.
[uit de Ware Tijd, 26/07/2013]
RSS
Facebook
Twitter
