Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: vrouwenliteratuur
Buki mucha
Olga Buckley– kende a saca e tomo di poesia Curashi (2003) di biaha a confronta e mundo literario cu su observacion cinico den su poemanan. Cuater aña despues a sigui Sin wak patras (2007). Despues tabata e poeta Munye Oduber-Winklaar na turno a sacudi cu su obra bi-lingual ‘Ta asina y awor mi ta regla cuenta cu bo’ (2007), cual por ser considera como un novum den mundo poetico. Despues di a publica e obra Shelo Santo, unda nos ta bay?, e poeta a opta pa dedica su tempo na e.o. conta storia pa hende grandi. Un di e tomonan cu a haña poco atencion ta From within( 1998) di Greta Hardy, kende ta refleha riba e bida di un studiante na Texas. Lastima ta cu di un poeta manera Giolina Henriquez bo no ta tende casi nada mas, despues cu el a scohe na dedica su mes na un otro ramo di arte y no a sa di combina e dosnan aki cu otro. Su obra Hala di berdad/Wings of truth(1998) tabata un provocacion den tempo pa otronan yega na supera su nivel. E demas poetanan aki tn un solo publicacion riba nan nomber: Gina Henriquez, Ana Krozendijk – de Cuba, Greta Hardy, Giolina Henriquez, L. Euson y Caresse Isings.
Ta di spera cu den e proximo añanan cu mas hende muhe dedica nan mes na literatura di nan pais. Principalmente pa haci uzo di prosa pa describi e realidad y fantasia cu na Aruba ta schuif den otro. Ainda tin un grupo grandi cu no a publica y anan tambe lo mester bin padilanti y saca nan cara. Nos autornan femenino mester tribi di soña y relata e fantasia di un muhe. Hopi di e procesonan pa yega na cultiva un generacion di escritornana a tranca, debi cu decada largo e posicion pa cu nos lenga materno no tabata defini. E echo cu no por a dicidi si Papiamento lo ser uza na skol, pa un gran parti a stroba e producion di obranan literario y alreves. Awor cu UNESCO a proclama e lema Buki pa enseñanza den lenga materno, por constata e falta tin suficiente autor y e necesidad na buki pa uza na scolnan. Echo ta cu e grupo di autor na
Aletta Beaujon in Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland
BEAUJON, Aletta Clémence (geb. Willemstad, Curaçao 1-5-1933 – gest. Oranjestad, Aruba 3-7-2001), dichteres, psychologe. read on…
Karin Lachmising – Daisy’s stem!
Schrijf het op hoor Karin!
En ik schreef.
Over de antwoorden
die zoveel vragen opriepen
de ongelijkheid
tussen man en vrouw
jongens meisjes
zonen dochters
hoe het mogelijk was
dat de wereld lijnen kende.
Astrid Roemer en de vrouwelijke stem in de Caraïbische literatuur
Openbaar college over Caraïbische schrijfsters
Met Karin Amatmoekrim, Cindy Kerseborn en Anja Meulenbelt
Onlangs werd bekend dat de P.C. Hooftprijs voor 2016 zal worden uitgereikt aan Astrid Roemer. Dat nieuws betekende een adrenalinestoot voor mensen die de Caraïbische (schrijf)cultuur een warm hart toedragen, maar het leidde ook tot enkele kritische geluiden in de pers. Met een openbaar college in academisch-cultureel centrum Spui25 over het vrouwelijk schrijven in het Nederlands-Caraïbisch gebied opent prof. Michiel van Kempen zijn nieuwe reeks colleges van het academisch jaar 2015-2016, die dit jaar wordt gegeven in samenwerking met prof. Yra van Dijk van de Universiteit Leiden. read on…
De verhalen van Sakoentela Hoebba zijn romans in een notendop
door Ezra de Haan
Niemand hoeft iets te weten
Toen ik in 2012 door Suriname reisde, viel mij keer op keer de schoonheid van sommige huizen op. Ze waren oud en uit hout en golfijzer opgetrokken, zichtbaar in verval en toch leek het geen van de bewoners te deren. Ze lagen op de porch te slapen, waren in gesprek of keken mij glimlachend aan. Steeds maakte het mij nieuwsgierig naar hun leven. Nu, jaren later, beschrijft Sakoentela Hoebba die levens en toont daarbij haar grote inlevingsvermogen. Het zorgt ervoor dat je even achter de schermen mag kijken en deelgenoot wordt van verhalen die normaal achter gesloten deuren worden besproken. read on…
Zevende Trefossa-lezing: Vrouwen in de Surinaamse literatuur
door Jerry Dewnarain
De Henry Frans de Ziel Stichting hield op 15 januari jongstleden haar zevende lezing met als titel ‘Vrouwen in de Surinaamse literatuur’. De spreekster was mevrouw dr. Cynthia Abrahams. Zij is literatuurwetenschapper en schrijfster van de Dobru-biografie getiteld,’Robin “Dobru” Ravels’ read on…
Henny de Ziel-trofee voor Rappa
door Carry-Ann Tjong-Ayong
Op donderdagavond 15 januari j.l. vond in Tower, de voormalige bioscoop uit mijn tienerjaren, s bolwerk van Assaurantie Selfreliance, de 7e Trefossalezing plaats door Dr, Cynthia Abrahams, net als thema vrouwen in de Literatuur. read on…
Sletvrees bij hetero’s en homo’s
Nieuw zomer- en herfstnummer 2014 van Oer Digitaal Vrouwenblad
Vijf jaar Oer Digitaal Vrouwenblad!
Was het niet dat een recensente ons hierop had gewezen dan was het ons ontgaan! We hebben vijf jaar ons best gedaan om mooie nummers te maken. Die jaren zijn omgevlogen en ook het huidige nummer hebben we in de afgelopen periode met veel plezier gemaakt. Het maken van Oer heeft ons dus al vijf jaar veel voldoening opgeleverd. We mochten veel reacties van lezeressen ontvangen, die ons gesteund en gemotiveerd hebben om door te gaan. Dank daarvoor! read on…
Nieuw nummer OER
OER Digitaal Vrouwenblad is uit met een nieuw nummer getiteld Black is Beautioful. Klik hier om de digitale versie te bezoeken.
1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis
door Els Moor
In 2013 kwam in Nederland een boek uit met wetenswaardigheden over 1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis.
read on…Boek Surinaamse vrouwen in de geschiedenis?
door Jerry Dewnarain
Al jaren verschijnt het Jaarboek voor vrouwengeschiedenis. Het zevende nummer, dat uitkwam in 1986 (bij uitgeverij SUN te Nijmegen) was (als eerste) gewijd aan vrouwen in de koloniën. Veel bijdragen gaan over vrouwen in de Oost, enkele over hen in de West. Wim Hoogbergen en Marjo de Theije geven een overzicht van ‘Surinaamse vrouwen in de slavernij’. Marjo Oomens praat over veelwijverij in de negentiende eeuw en Maria Lenders over misi Hartman, een zendelinge voor de EBG. Deze uitgave biedt een uitdaging om meer vrouwen in Suriname tebeschrijven. Deze uitdaging is nog maar beperkt opgepakt.
Voor het Caraïbisch Gebied is dat anders. De zeer productieve auteur Verene Shepherd (van de University of the West Indies, Jamaica) heeft een bundel voor de middelbare scholen gemaakt ter introductie van Women in Caribbean History, en wel van het gebied gekoloniseerd door Engeland (Kingston: Ian Randle Publishers, 1999). Dit was een project van de afdeling Sociale Geschiedenis van de universiteit, en ze heeft dan ook dankbaar gebruik gemaakt van een aantal researchassistenten. De hoofdstukken zouden we in Suriname zo over kunnen nemen: eerst de inheemsen, de planters, de tot slaaf gemaakten, de vrije zwarten en kleurlingen en vervolgens de andere immigranten. Met aan het einde van elk hoofdstuk – heel belangrijk – stof voor de studenten om verder te lezen en bronnen voor de docenten. Net als bij het Nederlandse boek, 1001 Vrouwen in de Nederlandse geschiedenis, zou voor de twintigste eeuw kunnen gelden dat alleen vrouwen die al overleden zijn worden besproken.
In de onderstaande lijst gaat het slechts om een druppel op de hete plaat. Het zijn vrouwen die niet meer in leven zijn. Er is een keuze gemaakt, dat wil zeggen dat deze lijst onvolledig is. Het gaat in dezen om vrouwen die een bijdrage hebben geleverd aan de opbouw van Suriname op elk gebied. Zij hoeven dus niet in Suriname te zijn geboren. De volgorde van de namen is niet alfabetisch en niet volgens een bepaalde periode.
Ma Pansa:stammoeder van vele Pansa’s in Balingsoela, Bendekonde en andere dorpen. Toen Ma Pansa in de slaventijd met haar man Adjako wegvluchtte van de plantage, verstopte zij rijstkorrels in haar dikke vlechten, zodat ze die kon planten als ze in het binnenland aankwam. Zij was de eerste die daarmee rijst introduceerde in Boven-Suriname.
Miep Dekker, 1922-2002: zendingsarts van het Zeister Zendingsgenootschap. Haar eerste standplaats was Kabel. Vanaf oktober 1960 werkte Miep Dekker in Botopasi. Vanaf maart 1962 tot haar pensionering in 1989 was ze werkzaam in Ladouani. Door de Binnenlandse Oorlog bleef Miep Dekker ruim twee jaar langer dan haar pensioengerechtigde leeftijd op haar post, omdat ze de mensen in het binnenland niet in de steek kon laten. Dat was typerend voor haar plichtsbesef en haar grote liefde voor Suriname.
Jaja Dande:een Saamaka gaanmuye (wijze vrouw), de moeder van granman Johannes Arabi, naar wie het ziekenhuis te Djumu is genoemd.
Mata Gauri: hindostaanse contractarbeidster die veel sociaal werk heeft verricht.
Tetary: hindostaanse contractarbeidster die in verzet kwam. Opvallend genoeg is het een moslimvrouw geweest die
meer dan enige leider het beste voorbeeld is geweest van de vasthoudendheid, opoffering en strijdbaarheid die de hindostanen hebben getoond in hun strijd tegen het kolonialisme.
Grace Schneiders-Howard, 1869-1968: politica en socialiste, was de eerste vrouw die gekozen werd in de Staten van Suriname in 1938.
Sophie Redmond, 1907-1955: eerste zwarte vrouwelijke dokter in Suriname en toneelschrijfster.
Elisabeth van der Woude, 1657-1698: schrijfster van reisverslagen en egoducumenten. Egodocumenten van Nederlandse vrouwen uit de 17de eeuw zijn nogal zeldzaam.
Maria Susanna du Plessis, 1739-1795: was een plantagehoudster in Suriname. Du Plessis stond bekend als een van de meest wrede plantagehoudsters in de Surinaamse geschiedenis.
Koningin Wilhelmina, 1880-1962: in het binnenland hangen er nog steeds foto’s van haar! En het standbeeld te Fort Zeelandia.
Coba Cobelens:directrice van drukkerij Eldorado. De drukkerij die nadrukkelijk haar stempel zou zetten op de jaren 1957-1975. Onder het strenge bewind van Coba Cobelens rolden daar vele zeer verzorgde uitgaven van de persen. Eldorado drukte Moetete, maar ook het werk van praktisch alle auteurs rond dit tijdschrift, alsook de boeken die vanaf 1969 uitkwamen bij het Bureau Volkslectuur.
Silvia Wilhelmina de Groot-Rosbergen, 1918-2009: was wetenschapper en Surinamist, gespecialiseerd in de geschiedenis van de Surinaamse marrons en zich bewegend op het grensvlak van geschiedenis, sociologie en antropologie.
Nola Henderika Petronella Hatterman, 1899-1984: kunstenares. In 1953 vestigde zij zich als beeldend kunstenaar in Suriname. Na haar dood werd door oud-studenten het Nola Hatterman Instituut opgericht.
Johanna Isidoro Eugenia Schouten-Elsenhout, 1910-1992: was dichteres. Elsenhout debuteerde in 1962 in het tijdschrift Soelaen kwam daarna met twee poëziebundels in het Sranan: Tide ete (Vandaag nog, 1964) en Awese (Begeesterd, 1965).
Isabella Richards, onderwijzeres en parlementariër van 1963-’69.
Elfriede Baarn-Dijksteel, 1948-2010: heeft zich met hart en ziel ingezet voor cultuurbehoud van Afro-Surinamers en was jarenlang voorzitter van de culturele organisatie NAKS. Daarnaast vervulde zij een voortrekkersrol op het gebied van gender en ontwikkeling.
Wilhelmina Angelica Adriana Merian Rijburg alias Maxi Linder, 1902-1981: was een Surinaamser prostituee die tot ver over de grenzen van Suriname bekend is, doordat er in 1999 een roman van Clark Accord verscheen over het leven van deze vrouw.
Carmelita Fereira, 1955-2013: was heel sociaal voelend en heeft zich ingezet voor de belangen van sociaal zwakkeren. Ferreira was hoofdbestuurslid van de Nationale Partij Suriname (NPS) en is tien jaar lang volksvertegenwoordiger geweest in de periode 2000-2005 en van 2005-2010.
Betsy Ramkaly Gonesh (Zuster Gonesh), 1908- ?: begon op haar twintigste de speciale opleiding voor vroedvrouwen, die speciaal opgezet was voor vroedvrouwen die in de landelijke districten te werk zouden worden gesteld. Ze staat te boek als de eerste hindostaanse vroedvrouw in Suriname.
Het is duidelijk, dat vrouwen in het verleden een kleine rol speelden in overgeleverde geschriften. In het leven vol strijd en moeilijkheden zullen ze zeker belangrijk geweest zijn. Maar als heldinnen de geschiedenis ingegaan? Zoals Boni en andere helden? Wel is de moeder van Boni natuurlijk een belangrijke figuur, die, zwanger van haar meester, vluchtte en beviel van haar zoon in een marrondorp. Ze is vastgelegd in het toneelstuk van Bruma. Deze lijst geeft voorbeelden van vrouwen die besproken zouden kunnen worden in een Surinaams alternatief van het Nederlandse vrouwenboek. 1001 zullen wij niet halen!
Hende muhe den Literatura Arubiano
pa Quito Nicolaas
Si antes hende muhe tabata ser mira como e persona cu despues ta bira mama y ta forma un famia, esaki awendia no ta asina mas. For di cuminsamento di siglo 20 hende muhe tabata traha y ocupa un funcion.Despues cu na aña 1948 e hende muhe a ricibi e derecho di por vota y ser elegi, e impresion cu ta’tin di nos hende muhe a cambia cu tempo. E posibilidad pa traha a keda amplia, despues cu a realisa cu un mercado laboral no por depende di hende homber so y mester por conta tambe cu hende muhe. Den añanan ’80 cierto funcion cu tabata destina solamente pa hende homber a habri pa e sexo femenino.Locual na su turno a trece cu ne cu e profesion cu nan tabata eherce a keda adapta na final di siglo 20. E cambionan cu a surgi ta cu si antes cierto profesion p.e. di enfermera y maestra di skol tabata netamente destina pa hende muhe, awendia por topa e hende muhe den tur ramo di trabou. Cu e cambionan aki tambe tabata di spera cu riba tereno di Arte & Literatura e hende muhe lo a manifesta su mes y ta haciendo esaki mas y mas.
Laura Paskel-Wernet (1911-1962)
Jufrouw Laura Paskel ta un di e promenan cu a sinta pone su pensamento y observacion riba papel. Ta trata aki di e buki ‘Ons Eilandje’(1992) cual manuscrito despues di 41 aña ta keda publica den forma di buki. Aunke Laura Paskel tambe a yega di scirbi storia cortico, e buki aki no ta un novela ni un cuenta cortico, mas bien e ta un obra cu ta relata con Aruba tabata den e era pre-industrial y con esaki a transforma su mes cu establecimento di Lago durante e epoca di industrialisacion. Cu excepcion di un publicacion di Sophie Armand na 1960 titula Moonlight over Basiruti, e bida literario na Aruba a keda practicamente keto despues di fayecimento di Laura Paskel- Wernet na 1962.
Influencia
Durante di dos decada, esta añanan ’60 y ’70 no tabata tin mucho publicacion di nos autornan femenino na Aruba. Den Caribe nos ta mira durante e temporada aki dos novela di autornan Caribense keda publica, esta Wide Sargasso Sea (1966) di Jean Rhys y di Maya Angelou I Know why the caged birds sings( 1969). Den e ex-colonianan di Hulanda, esta Surnam y Corsou por a mira den añanan ’60 –‘70 algun cara di hende muhe – manera Thea Doelwijt, Astrid Roemer y Diana Lebacs – den literatura. Esaki ta ilustra con isola Aruba tabata bibando den e region y cu e centro di actividadnan cultural-literario tabata situa na Willemstad. E añanan ‘ 70 a keda domina door di e poeta Nydia Ecury, kende na 1972 a cera nos conoci cu su prome obra Tres Rosea, sigui pa Bos di sanger (1976) y Na mi kurason mará (1978). Lo bo a spera cu despues di e tres obranan aki, un chispa lo a stimula otro autornan pa publica tambe. Aunke cu e decada di ’70 por ser considera como añanan turbulente, no tabata tin mucho movecion riba tereno literario. Ta den añanan ‘80 nos ta bin topa cu e periodo di ‘booming’ den nos literatura.
Genero
Na Aruba nos ta topa cu e fenomeno cu nos autornan ta cuminsa como escritor di buki mucha y despues ta concentra nan mes riba por ehempel poesia. Masha poco bo ta topa cu un autor kende for di cuminsamento ta scohe pa prosa y ta yega na produci novela pa adulto, literatura pa hoben of di cuenta cortico. Un ehempel di esaki ta e autornan Yolanda Croes, Frances Kelly y Josette Daal. No obstante cu den diferente generonan di literatura tin hende muhe como autor, e impresion ta ser crea cu mayoria a enfoca riba buki mucha. Aparte di esnan cu ta dedica nan mes na skirbi buki pa mucha, nos ta topa un di dos categoria di hende muhe cu a destaca como poeta, skirbiendo y publicando nan poesianan. Entre nan tin algun – por ehempel Desiree Correa – cu a cuminsa prome como autor di buki mucha y despues a pasa na skirbi literatura pa hobennan. Of como poeta – por ehempel Olga Buckley – kende despues a bay dedica su mes cu buki mucha/hoben y e proyecto Bon nochi – drumi dushi.
Buki muchaManera a ser bisa caba un gran parti di nos autornan femenino por keda categorisa bou di e genero di buki mucha. Normalmente hopi di nos autornan ta uza e genero aki como trampolin pa nan progresa den e bida literario. No ta cla ainda kico ta e consideracion cu mayoria ta scohe pa buki mucha. Si esaki ta pa motibo cu skirbi un buki mucha ta tuma menos tempo of ta pa motibo di e mercado, of simplemente cu e autor ta inclina pa skirbi pa mucha. Un di esnan mas conoci den e genero aki ta Liliana Erasmus, kende a publica cinco buki: ‘Rima rond di Aruba’, ‘Mi prome buki di ABC’, ‘Mas rima rond di Aruba’, ‘Magie’, ‘Hopus’ y su mas recien ‘De Knijp-kat’.Tambe mester menciona e escritora Aurita Arends, kende na 2005 a skirbi e buki “Talula ta Tover” y a traduci e obra “Basta Sunchi.” Pa e Festival di Buki di Mucha di 2006 e autor a skirbi e buki “Kingu”. Un otro autor ta Andrea Tchong-Engels kende ta conoci pa su dos bukinan Pepe Pelican y Bubu y Bibi burico. Un di e autornan cu a cambia di of agrega un genero na su obra, ta Alida Kock kende a bin ta moviendo riba e tereno di poesia. Esaki ta trece e siguiente observacion general cu un autor mester por produci mas cu solamente riba su propio tereno di interes. Un autor mester dedica su mes na otro ramo tambe, manera skirbi obra teatral, ensayo, articulo, reseña di buki etc.etc.
Literatura pa Hubentud 
Aunke e grupo mas grandi riba e mercado di buki ta ser forma door di hoben, toch nos mester constata cu tin masha poco buki skirbi pa e grupo di edad aki. Akinan tambe e mesun pregunta ta presenta su mes: Kico ta e motibo cu casi no tin obra pa e hoben por lesa? Parce mi si un dado momento e mercado di buki pa mucha ta satura, cu lo mester enfoca riba otro terenonan, e.o. literatura pa hobennan. E mercado aki casi tin su autornan pa produci material pa e muchanan di 10-12 aña lesa. Straño ta cu e desaroyo na Corsou den añanan ’70 unda Diana Lebacs a publica 4 buki y den añanan ’80 un 4 buki mas pa hubentud, no a impulsa un desaroyo similar na Aruba. Desiree Correa ta un di nos autornan cu primeramente a publica un buki mucha Elefina Elefanta (1980), pa despues na 1984 saca un novelita – Isla di Mosa – pa hoben. Olga Buckley a sorpresa tur hende cu publicacion di e buki pa mucha Bencho a gana un bais (2007). Ultimamente nos por a agrega e prome thriller pa hubentud Black mamba (2011), skirbi pa Rosee Bentana. Ohala cu e genero aki cu mundialmente ta esun mas lesa, na Aruba tambe bira un estimulo pa otro escritor coy un pen cuminsa skirbi. Principalmente
pa e grupo di edad di 13-17 aña tin un necesidad grandi na obra literario.
Poesia
Un di e prome nombernan di poeta cu bo ta scucha ta esun di Digna Lacle-Herrera, cu desde aña ’70 a bin ta publica su poesianan den corant y revista. Den e antologia Cosecha Arubiano (1983) nos ta topa cu un di su prome poesia na Spaño Sabed Escoger. E poeta aki ta un di e tantisimo ehempelnan di nos autornan cu ta skirbi, pero nunca ta’tin e oportunidad pa publica nan den forma di buki. Riba tereno di poesia tabata Philomena Wong cu a destaca mas tanto y esaki limita tambe pa e periodo di 1984 – 1993. Tabata manera bo ta wak den otro paisnan na vispera di nan independencia cu un movimento literario ta lanta cabes. Den e caso di Aruba cu su Status Aparte tabata e motibo cu un generacion nobo di poeta y escritornan a laga tende di nan. Kisas no asina tanto determina dor di nan edad y ideanan politico, pero mas bien pa e mensahe poetico cu nan kier a expresa. Ph. Wong a debuta cu e tomo ‘Mi’ ta biba den mi pensamento (1984), cu ta contene versonan fuerte cu ta tipifica e era di cambio. Su siguiente obra Na kaminda pa Independencia (1986) tabata mas un reflexion riba e transformacion di e sociedad. Den su di tres tomo Di ta …pa ..tabata (1992) e autor ta orienta riba e individuo den bida.
Den añanan ’90 nos ta bin topa cu e obranan di Belen Kock –Marchena, kende a ser considera como e sucesora di Ph. Wong. Na 1998 Belen Kock –Marchena a mira su prome tomo Milager keda publica. Un tomo di poesianan bi-lingual cu ta trata temanan cu pa prome biaha ta keda describi den literatura arubiano. Na 2001 e siguiente tomo bi-lingual a sali: Den bena di bida, den cual e ta constata y cuestiona cierto actitud di e ser humano. Na final di añanan ´90 nos ta cera conoci cu e obranan di Clarette Quandus: Aruba, Prohimo, Inspiracion (1997), Amor y fe(2007) y su ultimo tomo Kibrando e silencio(2011). Ruthy Vrieswijk-Bergen ta e poeta cu a opta pa saca su poesianan riba cd y na ocasion di celebracion di su 50 aña a saca e siguiente cd titula Fifty 1957-2007, conteniendo un coleccion di 25 poesia den e idioma Papiamento, Ingles y Hulandes. Den su programa radial Dushi awasero musical na Radio Kelkboom, Vrieswijk tabata e unico cu sa dedica atencion na literatura y awendia ta skirbi un articulo di actividadnan cultural den corant.
Caranan nobo
Den e milenio nobo, por a mira e cara nobo di poetanan cu ta lantando, consistiendo di: Olga Buckley, Munye Oduber-Winklaar yRosabelle Illes. Esun mas hoben den bida literario ta Rosabelle Illes, kende cu su dos bukinan a capta atencion di un y tur. Si den Beyond Insanity (2005) e ta bay den un dialogo cu su mes, den e siguiente tomo Spiel di mi Alma (2010) e ta trata e temannan for di un otro angulo. E accento bou di e generacion nobo di poetanan ta mas riba e actuacion cu riba e texto/mensahe di e poesia. No por keda sin menciona e nomber di Maria Mathilde Kock, kende a publica E hadrei di inspiracion y Sombra di mi mente. Den e mesun rosea mester referi na e obranan di Caresse Isings Sirena (2004), Transparencia (2007) y Silence of Soul (2008)
Olga Buckley– kende a saca e tomo di poesia Curashi (2003) di biaha a confronta e mundo literario cu su observacion cinico den su poemanan. Cuater aña despues a sigui Sin wak patras (2007). Despues tabata e poeta Munye Oduber-Winklaar na turno a sacudi cu su obra bi-lingual ‘Ta asina y awor mi ta regla cuenta cu bo’ (2007), cual por ser considera como un novum den mundo poetico. Despues di a publica e obra Shelo Santo, unda nos ta bay?, e poeta a opta pa dedica su tempo na e.o. conta storia pa hende grandi. Un di e tomonan cu a haña poco atencion ta From within( 1998) di Greta Hardy, kende ta refleha riba e bida di un studiante na Texas. Lastima ta cu di un poeta manera Giolina Henriquez bo no ta tende casi nada mas, despues cu el a scohe na dedica su mes na un otro ramo di arte y no a sa di combina e dosnan aki cu otro. Su obra Hala di berdad/Wings of truth(1998) tabata un provocacion den tempo pa otronan yega na supera su nivel. E demas poetanan aki tn un solo publicacion riba nan nomber: Gina Henriquez, Ana Krozendijk – de Cuba, Greta Hardy, Giolina Henriquez, L. Euson y Caresse Isings.
Novela
E novelista Yolanda Croes tabata e unico cu den añanan ’90 a dedica su mes na prosa y a produci tres novela: Acompaña pa un angel: E tragedia di buelo 2000(1998), Perdi riba lama (1999) y Unda bo ta mami?Un di nos otro cuentistanan ta Digna Lacle, kende aparte di poesia ta skirbi cuentanan cortico. Un di e storianan aki ta Historia di un kunukero (1973), pero tambe su Cantica y storianan di Pasco. Por lo general Digna Lacle-Herrera ta conoci pa su storianan traduci, storianan cortico y storia largo manera e Storia di mil y un Anochi. Manera tabata di spera e animo na Aruba pa skirbi prosa – compara cu poesia – no ta asina grandi.E caso di Aruba ta mustra bon cla cu e entusiasmo no tey pa skirbi novela, kisas si storia pa mucha of hoben. Pero literatura pa adultonan ta carece pa basta tempo caba di novela skirbi pa hende muhe cu ta trata temanan cu ta toca e.o. hende muhe den tur su calidad. Tin asina tanto tema den nos historia y e presente cu por sirbi pa skirbi un buki, pa deleita e lector cu algo di e custumber of e actualidad na Aruba. Si den añanan ’80 Aruba tabata rondona door di e gruponan di hende muhe, e desaroyo aki no a conduci na un obra literario cu ta ilustra e temporada aki. Apesar di e diferente corientenan den literatura, nos ta mira masha poco efecto di esaki bek den nos literatura Arubiano. Nomber di escritornan den Caribe y America Latino – p.e. Zoe Valdez, Isabel Allende y Edwidge Danticat a anuncia nan mes, mientras e desaroyo ta pasa nos un banda sin cu ta forma parti di dje. Inventarisando e loke a keda skirbi y publica sea na poesia, cuenta cortico of novela pa hoben y adulto, e ta bisa hopi di e autor unda e ta para den bida, con e ta percepia su mundo y na kico su imaginacion ta conduci.
Simia Literario
Como cu literatura Arubiano por ser reparti den e tres idiomanan Papiamento, Ingles y Hulandes, nos tin di menciona tambe esnan cu a publica den e otro idiomanan. Un di e prome autornan riba tereno di prosa cu mester referi na dje ta Giselle Ecury, kende a publica e novelanan Erfdeel (2006) y Glas in lood (2009). Un otro autor ta Joan Leslie kende a publica te awor Bloeiende Flamboyant (2007) y De capriolen van Compa Nanzi (2011). Den e mesun categoria aki no por keda sin menciona Rosa Arrendell cu su novela Dottie, de kleindochter van de oude slavin (2008), kende ta relata di e bida di e migrantenan cu a bin biba na Aruba desde establecimento di Lago. Pero tambe Irma Grovell cu su volumen di storia cortico Kralen uit de Cariben ( 2008), cu ta conta nos algo di e bida na San Nicolas. Na Europa nos ta mira cu lantamento di Fd. Simia Literario, cu un grupo grandi di escritor y poeta femenino Arubiano a asocia nan mes cu e organizacion aki. Pa menciona algun di nan cu tin un of mas publicacion riba nan nomber: Olga Orman, Joan Leslie, Frida Domacassé, Joyce Herry, Alida Kock y Giselle Ecury. Olga Orman ta mas bien conoci pa su bukinan di mucha, banda cu su persona, Joan Leslie y Joyce Herry cada un a publica dos cuenta cortico den e antologia Bentana Habri (2004). Su poesianan y esnan di Joan Leslie, Frida Domacassé yAlida Kock a keda incorpora den diferente coleccion di Simia Literario, manera entre otro: Fruta Hecho( 2006), e cd Cosecha (2006), Symbiose tussen pen en penseel (2008). Joyce Herry y Alida Kock a produci cada un dos buki pa mucha. Frida Domacassé ta skirbi poesia na Hulandes cu Papiamentu y a publica: Dans (2006), Kurason kibrá, kurason hinté (2007), mientras na 2009 su coleccion di storianan Fontein en andere verhalen y Voetstappen op de rots (2011) a keda publica.
Papiamento
Ta di spera cu den e proximo añanan cu mas hende muhe dedica nan mes na literatura di nan pais. Principalmente pa haci uzo di prosa pa describi e realidad y fantasia cu na Aruba ta schuif den otro. Ainda tin un grupo grandi cu no a publica y anan tambe lo mester bin padilanti y saca nan cara. Nos autornan femenino mester tribi di soña y relata e fantasia di un muhe. Hopi di e procesonan pa yega na cultiva un generacion di escritornana a tranca, debi cu decada largo e posicion pa cu nos lenga materno no tabata defini. E echo cu no por a dicidi si Papiamento lo ser uza na skol, pa un gran parti a stroba e producion di obranan literario y alreves. Awor cu UNESCO a proclama e lema Buki pa enseñanza den lenga materno, por constata e falta tin suficiente autor y e necesidad na buki pa uza na scolnan. Echo ta cu e grupo di autor naHulanda ta contribui grandemente cu nan obranan na Literatura Arubiano.
Podiumartiesten spreken zich uit over huiselijk geweld
door Audry Wajwakana
Paramaribo – Veel zang, dans, toneel, gedichten en komedie tijdens het toneelspektakel in de Anthony Nesty Sporthal. Verschillende artiesten brachten vrijdagavond op hun eigen manier de boodschap over huiselijk geweld aan de bezoekers over. De vijf uur durende show werd door de stichting Kulturu Dyari in verband met Dag van de Vrouw georganiseerd.
Zang
De zaal is nog niet voor de helft gevuld als de organisatie om acht uur de show aankondigt. Dit beeld verandert na ander half uur. Bijna alle zitplaatsen zijn bezet. Eén minuut stilte wordt in acht gehouden voor de overleden Venezolaanse president Hugo Chávez en slachtoffers die omgekomen zijn door huiselijk geweld. Humphrey and friends beet de spits af met zijn a capella versie van Amazing grace. In een prachtige medley brachten zij verder een ode aan de vrouw. Patrica van Dal bracht de vorm geestelijk geweld tegen vrouwen naar voren. Dat vertolkte zij met het Suripoplied Twarfu yari! Manlief gaat naar Nederland en belooft je te zullen halen, maar het blijft alleen bij de belofte. Dat is geestelijk geweld, want hij belt je ook steeds op met beschuldigingen dat je een ander vriendje hebt. Terwijl hij er zelf andere vrouwen in Nederland op na houdt.”
De sfeer zit er goed in als Damaru met zijn band The Love Messengers ‘Tuintje in mijn hart’ zingt en zijn fans aan het eind van zijn optreden trakteert met op een stukje kabulamuziek. Lisbetti Peroti en de vrouwengroep Naks Makeda oogstten veel applaus voor hun optreden. Op voortreffelijke wijze bracht zij het lied ‘Kruderi’ ten gehore, waarbij een danseres haar woorden in dansdrama vertolkte. “Er is overal veel geweld. Kruderi nanga yu gran tiri”, bezingt Peroti. Zelfbeheersing is het beste wapen tegen geweld.
Fosten prei
De F- club, een jongeren buurtorganisatie van de Nieuw Weergevondenweg, bracht onder leiding van Vasela Oosterwolde met een fosten prei [historisch stuk – red. CU] het verhaal van de slavin Alida. Alida’s borst werd door haar meesteres afgesneden vanwege jaloezie. “Dit is ook een vorm van huiselijk geweld, maar dan van vrouw op vrouw”, verduidelijkt Oosterwolde het verhaal. Ook Naks Wan rutu bracht middels zang, dans en drama de fosten prei met het thema ‘no naki, ma taki!’ Een drietal toneel optredens van verschillende groepen werd opgevoerd. Bribi Ministeries bracht in een sketch de negatieve gevolgen van verwaarlozing binnen het gezin. “Respect naar elkaar toe is heel erg belangrijk binnen een gezin”, legt conferencier Monica Drenthe uit. Terwijl toneelgroep Rahimal Buiten zich focust op de verwaarlozing van de vrouw door man stelt toneelgroep Asago de verwaarlozing van het gezin door de vrouw aan de orde. De verwaarlozing leidt in beide gevallen tot mishandeling.
De krachtige poëzievoordrachten van Sombra en Gilly Creebsburg kwamen ook aan bod. De Flip Dancers gaven een dansoptreden weg en komediant Ruben Silvin sprak ook zijn ervaringen met vrouwen. Het programma werd rond twaalf uur met een wervelende show van King Koyeba en Koloni afgesloten met hun hit ‘Lobi yu uma’.
[naar de Ware Tijd, 11/03/2013]
RSS
Facebook
Twitter
