Op zaterdag 2 april 1960 verschijnt de eerste aflevering van het weekblad De Vrije Stem. Onafhankelijk weekblad voor Suriname, met als hoofdredacteur E.Th. Waaldijk (1921-2005). De oprichting van dit blad is een initiatief van drie personen: Waaldijk, Rudy Bedacht (geb. 1932) en Frits Pengel. Tijdens haar bestaan (1960-1982) stelt De Vrije Stem zich altijd kritisch op, vaak kritischer dan de andere kranten. Onder het redacteurschap van Waaldijk biedt het weekblad veel ruimte aan literatuur en cultuur van progressieve signatuur. read on…
In de Ware Tijd Literair van 1 maart 2014 verscheen met als titel ‘Vlieg terug naar Afrika’ een recensie van Hilde Neus over het boek De slaaf vliegt weg onder redactie van Lucia Nankoe en Jules Rijssen (Arnhem: uitgeverij LM Publishers, december 2013). [Klik hier]
De meest indrukwekkende versie die ik ooit las van de slaaf die terugvliegt naar Afrika, is in de roman De hemelvaart van Solomon van de zwarte Amerikaanse auteur Toni Morrison. Het is het verhaal van Macon Dead, wiens zoon beweert dat zijn opa Solomon kon vliegen en als een adelaar weggezeild is naar Afrika. Het is jammer dat dit verhaal niet is opgenomen in De slaaf vliegt weg(samenstelling Lucia Nankoe & Jules Rijssen). Maar ook de vermelding van het motief in het verhaal over Tata Colinvan Ruud Mungroo zou hier niet hebben misstaan. Dit motief van de titel van de bundel komt verder voor als afbeelding van Elis Juliana, met een kleine verklaring erbij. De kern wordt gevormd door lezingen, gepresenteerd op het internationale symposium over de relatie tussen historische romans en de beeldvorming van de Nederlandse slavernijgeschiedenis. Waar en wanneer deze bijeenkomst werd gehouden staat in een noot vermeld; in de Muiderkerk in 2009. De centrale vraag is of en welke historische romans een rol spelen in de beeldvorming over het slavernijverleden. En hoe ze doorwerken in de hedendaagse discussies en in de persoonlijke beleving van de nazaten. De samenstellers proberen deze vragen in de inleiding te beantwoorden. Ze slagen daar maar deels in, omdat er veel voorbeelden aangehaald worden die allerlei kunstvormen bevatten, maar geen historische romans zijn. Het artikel van Suzanne Diop, ‘Het Eerste Internationaal Congres van Zwarte Schrijvers en Kunstenaars’ (pp. 29-33) is zo’n voorbeeld dat niet over historische romans gaat. (Kijk ook naar het onterechte gebruik van hoofdletters in de titel!)
Mijns inziens betekent het begrip beeldvorming binnen het literaire kader het ontstaansproces van een beeld (in fictie) over een persoon of groep mensen dat niet noodzakelijkerwijs met de werkelijkheid of de feiten overeen hoeft te komen. Als de samenstellers bedoelen dat beeldvorming een visualisatie is die bestaat uit het vertalen van een gedachte naar een beeld of uitdrukkingsvorm, dan klopt de bundel wel. Dan is de opname van veel stukken in de bundel, zoals de verhouding tussen etnische groepen getoond in de film Wan Pipel, wel verantwoord. Er zijn natuurlijk allerlei gevoelige zaken die uitvloeiselen zijn van de slavernij, en zodra die gevisualiseerd worden heb je ook een bepaalde vorm van beeldvorming.
De inhoud van de bundel werkt dus vervreemdend omdat je van de auteur, zelf literatuurwetenschapper, een andere insteek zou verwachten. En zeker als dan blijkt dat er allerlei stukken zijn opgenomen die niet op het symposium voorbij zijn gekomen, terwijl de bijdrage van M. van Kempen, die er wel bij was, vanwege een tekort aan beschikbare redactionele ruimte is teruggetrokken. Dan roept dit vragen op.
Bij zo een titel en inleiding waren mijn verwachtingen anders. Dat neemt niet weg dat de stukken bijna allemaal iets met de slavernij te maken hebben, maar het gevaar is dat de lezer met zo een gevarieerde waaier aan informatie toch blijft zitten met vragen over de context. Je kunt die dan op internet opzoeken, maar is dat de bedoeling van de bundel? Al in het eerste stuk, van Nankoe zelf (‘Reverence’) heeft ze het binnen vier pagina’s over Toussaint Louverture, Edwi[d]ge Danticat, de kunstenaar Basquiat, de zanger Maxwell en de Neville Brothers, auteur Simone Schwartz-Bart en de kunstenaar Frankétienne. Alles wordt even aangestipt en daardoor mist het stuk diepgang.
Cynthia Mc Leod vraagt zich in haar bijdrage af of het aan te bevelen is dat de lezer zich een beeld vormt van de geschiedenis via historische romans. Daar wil ze zich, ondanks de geweldige verkoopcijfers van bijvoorbeeld Hoe duur was de suiker?, niet over uitlaten. ‘Dat zou de uitkomst van het symposium moeten zijn’, is haar mening.
Ik denk dat een symposium over dit onderwerp ook geen uitsluitsel kan geven, daarvoor is het onderwerp te breed en te gecompliceerd. Wel is duidelijk dat historie in vele vormen verwerkt kan worden, letterlijk en figuurlijk. In literatuur, schilderijen, beelden, poëzie en zang, alle denkbare kunstvormen. En door over de slavernij na te denken en die uit te drukken in kunst, kunnen de nazaten van de slaven tevens aan een stukje rouwverwerking doen. En de nazaten van de slavenhouders kunnen zich plaatsvervangend schamen na zich verwonderd te hebben over de verschrikkingen die in die tijd plaats hebben gevonden. Eenieder doet dat op zijn eigen manier. Dat blijkt wél duidelijk uit de inhoud van deze bundel. Met bijdragen van onder meer Anil Ramdas, Rudy Bedacht, Remy Jungerman en Rihana Jamaludin, om maar wat Surinaamse auteurs in deze bundel te noemen.
Lucia Nankoe & Jules Rijssen (samenstelling): De slaaf vliegt weg. Beeldvorming over slavernij in de kunsten. Arnhem: LM Publishers, 2013. ISBN 978-94-6022-274-0
Het blijft toch moeilijk: stond er in het programma van Surinaamse klassieke muziek in september van afgelopen jaar een foto van Albert Camus bij de componist Lou Lichtveld (Albert Helman), wie nu de site opent van de “Educatieve boekhandel Titri” in Paramaribo (klik hier), ziet de foto hier rechts. Volgens de nieuwe boekhandel is dat Rudi Ronald Bedacht, beter bekend als de dichter Corly Verlooghen. Maar wij weten met 100 % zekerheid dat het om John Leefmans gaat.
Vanwaar toch dit soort vergissingen? Gemakzucht, mijnheer! Wie op Google de naam Albert Helman intikt en zoekt op “Afbeeldingen” of “Images” ziet al dirtect op de tweede rij een foto afkomstig van romenu.skynetblogs.be waarop Albert Camus met sigaret in de mondhoek te zien is. Had de dienstdoende programmaschrijver even doorgeklikt, dan had die onmiddellijk ontdekt dat het om een site met berichen over allerlei auteurs gaat, eerst over Camus, later, verder naar onderen gescrold, ook over Albert Helman.
Zelfde gemakzuchtsfout bij Bedacht: wie op Google Corly Verlooghen intikt, vindt direct als derde foto een opname van John Leefmans, afkomstig van deze blogspot, Caraïbisch Uitzicht. Die kleurenfoto is zwartwit gemaakt en door Titri op zijn site geplant. Ook hier had even doorklikken naar deze site direct elk misverstand uit de weg geruimd.
De kern van de bundel vormen enkele tot essays bewerkte lezingen op het in september 2009 te Amsterdam gehouden internationale symposium over de relatie tussen historische romans en de beeldvorming van de Nederlandse slavernijgeschiedenis, georganiseerd door stichting Podium Kwakoe en het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfgoed (NINsee).
In het huis-aan-huis-blad www.zuidoost.amsterdam.nl stond op Werelddierendag 4 oktober 2012 j.l. een stukje over Rudy Bedacht, ‘journalist, professor in de muziekwetenschappen, muziekpedagoog, componist, filosoof, dichter, schrijver, liefhebber van koken, Ridder in de Orde van Oranje-Nassau’. Ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag schreef hij een gedicht dat het blad afdrukt:
Rudy Bedacht (voor sommigen nog altijd beter bekend onder zijn schrijverspseudoniem Corly Verlooghen) vierde op 14 september j.l. zijn 80ste verjaardag. Dat gebeurde, gezien de nog niet helemaal stabiele gezondheid van de feesteling, te zijnen huize in Amsterdam-Reigersbos. Aan de deur werd een koperblazersserenade gebracht en Michiel van Kempen overhandigde hem het eerste exemplaar van de gloednieuwe bundel Torent een man hoog met zijn poëzie van Bedachts generatiegenoot Michael Slory, alsook een nieuw portret van Bedacht, gemaakt door de in Suriname werkzame fotograaf Nicolaas Porter in opdracht van de Werkgroep Caraïbische Letteren.
Vandaag bereikt Rudy Bedacht zijn 80ste verjaardag. Daarmee treedt hij toe tot het leger der sterken, zegt men. Maar men zegt zoveel. Wie de dichter persoonlijk kent, weet dat ook hij zijn portie heeft gekregen van het fysiek malheur dat zovelen treft. Een des te hartelijker felicitatie is daarom op zijn plaats. Want er valt veel in Rudy Bedacht te feliciteren.
Portret van de Surinaams-Nederlandse dichter Corly Verlooghen (Rudy Bedacht), gemaakt door de in Suriname werkzame fotograaf Nicolaas Porter. Nr. 60a in de reeks fotoportretten die Porter in opdracht van de Werkgroep Caraïbische Letteren maakt. De foto is ook in verschillende uitvoeringen te bestellen bij de fotograaf; voor informatie kunt U mailen naar: nicolaasporter@hotmail.com. Wie de hele reeks wil zien kan hieronder klikken op het label Werkgroepportretten.
Zo dans ik op de vuurgrens
mijn bronzen voeten van het verwijt
de tomeloze speelse eeuwigheid
mijn handen met hun simpele tred
nog vóór de offerande mat gezet
maar toch blijft onvergankelijk
de mond die aan de nacht zijn
laatste glimlach schenkt en
aan de kinderen het geleidelicht
dat op de oever van de stilte wenkt
zo dans ik op de vuurgrens
blindelings het evenwicht
en beid de smeulende zomer
van het ondoorwaadbaar licht.
De Surinaamse schrijver van tegenwoordig is vrijer, heeft lef en is meestal vrouw. De Surinaamse literatuur heeft in de afgelopen tien jaar nog nooit zoveel schrijvers erbij gekregen dan in de twee voorgaande eeuwen.
In Voor mij ben je hier staan verhalen van zestien prozaschrijvers. Zaterdag 11 december was de presentatie in Amsterdam. Met ‘jong’ wordt niet zozeer de leeftijd van de nieuwe lichting schrijvers bedoeld, maar de debuutperiode. Schrijfster Mala Kishoendajal denkt dat er verwarring kan ontstaan bij het publiek, want de meeste nieuwe generatie-auteurs zijn net als zijzelf de veertig allang gepasseerd. “Toch heeft ook Mala na het jaar 2000 gedebuteerd,” licht samensteller Michiel van Kempen toe.
Johan Herrenberg (half Surinaams-half Nederlands) werkt al veertien jaar aan een boek, waarmee hij volgend jaar wil debuteren. “Een mijlpaal”, zegt Herrenberg want het betekent zijn eerste publicatie in boekvorm. Hij heeft ook een verhaal geschreven voor de bundel. Herrenberg is één van de weinige mannen die deel uitmaakt van de jongste generatie. In de bundel staan vier mannen en twaalf vrouwen met een verhaal. De lijst met nieuwkomers is overigens niet volledig, zegt Van Kempen. Een paar schrijvers hebben volgens hem niet kunnen meedoen.
Het niveau van de Surinaamse schrijver nieuwe stijl is hoog, merkt Van Kempen op. Ook is Suriname lang niet altijd hét onderwerp in hun verhalen. Meestal kiezen de jonge schrijvers voor universele thema’s. En ze durven meer. Iets wat Rudy Bedacht (Corly Verlooghen) en John Leefmans al deden in de jaren zestig. Ze zwommen tegen de stroom in. Clark Accord bood de twee heren namens de jongste generatie schrijvers een exemplaar aan van de bundel.
Dat het in het Surinaamse schrijverswereldje niet altijd koek en ei is, blijkt uit de ervaringen van John Leefmans. Hij stond op een gegeven moment samen met Bedacht en Accord op het podium om het eerste exemplaar in ontvangst te nemen. “Het is ironisch. Ik heb vreselijke kritiek gehad op Clark Accord en ik heb tegen de poezië van Rudy Bedacht geschreven!”
Leefmans kan hartelijk lachen om dit moment. Hij is onder de indruk van de jongste generatie schrijvers, onder andere van Karin Amatmoekrim. Uiteraard gaat hij er als kritisch lezer vanuit, dat er vast wel ‘zwakke broeders’ tussen zullen zitten. Aan Voor mij ben je hier werkten zowel schrijvers uit Suriname als Nederland mee.
Voor mij ben je hier; verhalen van de jongste generatie Surinaamse schrijvers
Michiel van Kempen (red)
Amsterdam: Meulenhoff, 2010
ISBN: 9789029086790
Deze website beoogt geen enkel winstoogmerk. Door middel van de website wil de Werkgroep het publiek kennis laten maken met nieuws uit en over de Caraïbische regio. De Werkgroep neemt daartoe onder meer berichten over van andere sites, zonder dat het ons altijd mogelijk is rechthebbenden vooraf te attenderen op de overname. Mocht iemand bezwaar hebben tegen overname van tekst- of beeldmateriaal, laat ons dit weten, dan verwijderen wij het materiaal.
Reacties op berichten worden alleen geplaatst indien voorzien van voor- en achternaam. Opinies op deze website komen voor rekening van de auteur(s) en zijn niet altijd de opinies van de Werkgroep.
RSS
Facebook
Twitter
