Uma Gi Uma Teki staat voor de kracht van vrouwen om te geven en te incasseren. Als een rivier die naar de zee stroomt, geven vrouwen hun kracht en liefde en blijven ze zoeken naar kansen voor zelfontplooiing en bevrijding.
De strijd van vrouwen voor verbetering van hun positie is van alle tijden.
Dit is niet los te zien van de slagen die in het verleden werden opgevangen door overgrootmoeders, grootmoeders, moeders en vrouwen die gaven en namen om vooruit te komen.
In Uma Gi Uma Teki staat respect voor vrouwen centraal. Vrouwelijke elementen in het leven worden in deze productie uitvergroot en belicht. Het spel van de actrices maakt de toeschouwer deelgenoot van menselijke emoties; situaties worden op een herkenbare, soms droevige, poëtische, cynisch en zelfs spottende manier neergezet.
Drijfveer is geloof in eigen kracht en liefde als allesomvattende emotie.
Als nazaten van tot slaaf gemaakten en deel uitmakend van de Surinaamse diaspora in Nederland, zijn deze twee actrices zich ervan bewust dat het proces van dekolonisatie zich niet alleen op staatkundig nivo voltrekt. Met Uma Gi Uma Teki wordt ‘decolonize the mind’ in de kunst op originele wijze tot uiting gebracht.
Tekst : Martha Tjoe Nij & Gilda Dannarag
Spel : Martha Tjoe Nij & Gilda Dannarag
Regie : Frank Wijdenbosch & Rieke Eersel
Geluid : Henk Sarucco & On Stage Theater
Licht : Eartha Silos
Productie : Rieke Eersel
Plaats : On Stage-theater, Mgr. Wulfinghstraat 5 (Patronaatgebouw)
Op het in halfduister gehulde podium waren de contouren te onderscheiden van twee performers, de ene in lange kledij van gepast wit en de andere in contrasterend zwarte blouse op zwarte pantalon. Als twee toonbeelden van opperste zedigheid troonden ze poeslief op twee naast elkaar geplaatste stoelen. Leki bun ptjien. Het begon allemaal heel plechtig met betekenisvolle inzichten en /of bevindingen in het Engels door de ene actrice en vertaald door de andere. Niks verraadde wat er zou volgen aan emotionele erupties, felle dialogen, authentieke Surinaamse uitroepen, mimiek en lichaamstaal. Kundig aaneengeschakeld, uitwaaierend en weer samenvloeiend met als uitkomst Uma Gi,Uma Teki.
Portret van de Surinaams-Nederlandse dichter en actrice Martha Tjoe Nij, gemaakt door de in Suriname werkzame fotograaf Nicolaas Porter. Nr. 164 in de reeks fotoportretten die Porter in opdracht van de Werkgroep Caraïbische Letteren maakt. Voor informatie kunt U mailen naar: nicolaasporter@hotmail.com. Wie de hele reeks wil zien kan hieronder klikken op het label Werkgroepportretten.
Uma is het Surinaamse woord voor vrouw. Uma Gi Uma Teki staat voor de kracht van vrouwen om te Geven(Gi) en Nemen(Teki).
Als een rivier die naar de zee stroomt, geven deze twee vrouwen onophoudelijk hun kracht en liefde. Ze worden geconfronteerd met, hebzucht, verrijking, vernedering, mishandeling en onderdrukking, maar altijd is er de droom van een beter en gelukkig leven voor zichzelf en voor hun dierbaren.
Tot slaaf gemaakte vrouwen gaan gebukt onder uitbuiting en geweld maar in Uma Gi Uma Teki ondersteunen ze elkaar ondanks gedeeld lijden. Sommige vrouwen gaan in hun zucht naar materiële rijkdom over lijken, met toenemend geestelijk en moreel verval als gevolg.
De strijd van vrouwen voor verbetering van hun positie is van alle tijden. Zoals de rivier blijft stromen van de bron naar zee, blijven deze twee vrouwen zoeken naar kansen voor zelfontplooiing en bevrijding. Dit is niet los te zien van de slagen die in het verleden werden opgevangen door overgrootmoeders, grootmoeders, moeders en vrouwen die gaven en namen om vooruit te komen.
In Uma Gi Uma Teki gaat het om respect voor wat vrouwen ondanks vallen en opstaan presteren.
Drijfveer is geloof in eigen kracht en de liefde als allesomvattende emotie.
Achtergrondinformatie: In 1998 stonden Martha Tjoe Nij en Gilda Dannarag samen op het podium van het Bellevuetheater in Amsterdam met het stuk Uma Gi waarin de nadruk werd gelegd op de positie van vrouwen in de situatie van illegaliteit en tegen de achtergrond van racisme en onderdrukking.
In 2012 staan beide actrices weer samen op het podium met het stuk Uma Gi Uma Teki waar de grens verlegd wordt van het persoonlijke aspect naar universele kenmerken van de strijd die vrouwen leveren in a man’s world.
Toen Martha Tjoe Nij en Gilda Dannarag in november 2011 begonnen te bouwen aan een nieuwe voorstelling werd voortgeborduurd op wat in Uma Gi was aangezwengeld. Ze schreven niet alleen nieuwe teksten maar besloten ook de stap te zetten om uitgeverij Amrith te betrekken bij de publicatie van het nieuwe toneelstuk Uma Gi Uma Teki.
De eigen cultuur, eigen historie, eigen kunst, de eigen roots worden in de voorstelling Uma Gi Uma Teki ingrediënten voor een verrassende melange van de persoonlijke en collectieve beleving van het ‘vrouw zijn’. Hierbij moet gedacht worden aan onder meer de slavernij,de koloniale banden tussen moederland en vaderland van mensen uit de diaspora die in Nederland zijn om te blijven.
Als nazaten van Surinaamse slaven zijn beide actrices zich ervan bewust dat het proces van dekolonisatie zich niet alleen op staatkundig niveau voltrekt. Met Uma Gi Uma Teki verwerken zij op originele wijze decolonize the mind in de kunst. Nooit eerder bezegelden beide actrices hun samenwerking met een publicatie die vrouwen centraal stelt. Ondanks bezuinigingen is de creatieve impuls van deze twee vrouwen sterk genoeg om nieuwe producties te realiseren.
Het plan is om Uma Gi Uma Teki in 2013 deel te laten uitmaken van de herdenking 150 jaar afschaffing slavernij in Nederland en Suriname. Samenwerking met personen en instanties moet leiden tot een internationale presentatie van de voorstelling Uma Gi Uma Teki, met name in het Engelstalig Caribisch gebied en tijdens het cultureel festival van de Caricom, Carifesta 2013 dat in augustus 2013 in Suriname zal plaatsvinden.
Met de aanname van de amnestiewet 2012 in de Nationale Assemblee van Suriname is de periode van willekeur aangebroken in Suriname. De dictatuur van de democratische meerderheid heeft bewezen weinig gevoel te hebben voor de gevoelens van de minderheid, slachtoffers en nabestaanden van geweldadige misdrijven tijdens de militaire periode in de jaren tachtig. Met een zogenaamde democratisch gekozen meerderheid hebben de politieke machthebbers de wet naar hun hand gezet. Er zijn verschillende afkeurende geluiden gehoord over de aanname van de amnestiewet. Meer nog dat het jammer is dat de daders hun straf ontlopen. Echter, zeker naar de jeugd toe, heeft de aanname van de wet wegen vrijgemaakt voor het straffeloos vernietigen van de toekomst van het land. Als vrijdenkers en geweten van de samenleving vraag ik bij deze wat jouw mening is. Wat denk jij ervan? De verschillende meningen wilde ik samenvatten in een stuk/verklaring ter ondersteuning van de stille protestmars die op dinsdag aanstaande in Suriname wordt gehouden. Mijn verzoek is om in maximaal honderd woorden elkaar zowel in Suriname als in Nederland een hart onder de riem te steken.
We hebben allemaal een mening, laat je horen. Alleen dan weten alle Surinamers zich gesteund door de uitdragers van het vrije woord.
Tan bun,
Stuart Rahan
(NB Niet alle reacties konden worden geplaatst, er werd gekozen voor het symbolische getal van 15, zie hieronder)
Ook ik ben met stomheid geslagen. Woorden schieten te kort. Er gaat wel door m’n hoofd: ‘wij (wij want dit is grensoverschrijdend) hebben besloten te vergeten’ las ik op Facebook. En zo is het. Iets vergeten wil niet zeggen dat het niet heeft bestaan. Een volk dat vergeet, vergeet ook het recht op bestaan. Als je vergeet te bestaan kun je ook niet verder. Verder willen we allemaal, dus laten we niet vergeten. Nooit! We moeten blijven praten. Altijd! Sari odi. Manoushka Zeegelaar-Breeveld (Theatermaker)
Met het aannemen van de amnestiewet heeft Suriname zichzelf neergezet als een kortzichtige natie, die het ontbreekt aan zowel toekomstvisie als historisch besef. In plaats van de nabestaanden van de decembermoorden te steunen in hun verlangen naar rechtvaardigheid, planten wij hen een dolk in de rug. Elke fatsoenlijke Surinamer zou van zich moeten laten horen, zodat de wereld weet dat ons land, ons volk, niet uitsluitend uit boeven, opportunisten en onnozelaars bestaat. Opo kondreman, un opo! Karin Amatmoekrim (Schrijver) Suriname laat een kans liggen, een kans op waarheid en op recht. Hoe kunnen volksvertegenwoordigers zichzelf zo misleiden? Weten ze niet dat wat ze vandaag aanrichten door de rechterlijke macht opzij te zetten, niet enkel gevolgen heeft voor de slachtoffers en hun nabestaanden van het regime Bouterse, maar ook gevolgen heeft voor de lange termijn? Geven ze hun president (en nog toekomstige machtshebbers) willens en wetens een vrijbrief om het recht naar hun hand te zetten? Dit is een bijna even zwarte dag in de geschiedenis van Suriname als 8 december 1982. Rihana Jamaludin (Schrijver) Mijn zoon is 8, groeit op in Nederland en krijgt les over de tweede wereldoorlog. Daardoor heeft hij een hekel aan Duitsers. Ik wil mijn zoon leren niet te haten. Bij de Duitsers kan dat, omdat de daders zijn gestraft. Ik zal deze dinsdag met hem meelopen in de stille tocht tegen de straffeloze amnestieverlening voor de daders van de decembermoorden. Ik zal hem vertellen wat er is gebeurd. Als hij daarna de daders haat, kan ik hem begrijpen. Helaas. Als hij na de mars het onvoorstelbaar vindt dat Surinamers een moordenaar als president kiezen, kan ik hem begrijpen. Als hij het daarna moeilijk vindt om te beseffen dat hij Surinamer is, zal ik hem zeggen dat hij niet moet zeuren. We zijn Surinamers in goede en in slechte tijden. Guus Pengel (Schrijver/Theatermaker) Ik vergeef wel, maar ik vergeet niet. De dag van de decembermoorden zal ik ook niet vergeten! Maar ja, JA IK WIL SURINAME WEL ZIEN VOORUITGAAN EN DIE VRIJHEID EN DEMOCRATIE IS GEBLEKEN…! Razia Barsatie (Kunstenaar) Een volk van ongeveer een half miljoen Surinamers is wakkerder dan ooit dankzij de Amnestiewet en de democratische processen zoals die zich in onafhankelijke naties als Suriname ontvouwen. Als je de stille tocht in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Groningen zou laten plaatsvinden, krijgen nabestaanden van slachtoffers van Nederlandse willekeur en terreur ook een podium om zich tegen dwaling van de rechtstaat Nederland uit te spreken. Gelukkig is de kans klein dat de falende rechtspraak in Nederland onder vergelijkbare loupe wordt bekeken want dan zou men een permanente stille tocht langs zien komen van slachtoffers van falende rechtstaat principes. Forward ever! Laat de geschiedenis geen strop voor de toekomst worden. Soso lobi. Tide tamara Sranan e stree gi wan moro switi tratamara. Martha Tjoe Nij (Dichter/Theatermaker) Opportunisten en lafaards, die zich bestuurders noemen, beseffen niet dat zij met ondertekening van de barbaarse Amnestiewet Suriname buiten de gemeenschap van beschaafde landen plaatsen. Het isolement waarin ons land zal geraken treft dan helaas ook de goedwillende Surinamers. Wat men hiermee komende generaties meegeeft is dat leugen, lafheid, bedrog en egoïsme wapens zijn die gebruikt mogen worden in de strijd om zelfverrijking en nepotisme: het doel heiligt immers de middelen. Dit is het absolute dieptepunt van Sranan. Lydia Emanuels (Schrijver/Radiomaker) Ik zou graag willen reageren. Ik heb ook wel een mening maar mijn woorden zijn verstomd. De borst van Suriname brandt van pijn en niemand lijkt iets te kunnen doen. Toch gebeurt er veel. Ik zou zeker wat willen zeggen maar… Ik wens ons allen veel troost en kracht toe. Brasa! Raj Mohan (Zanger/Dichter)
Den man di a Sranan pipri piki meki wi sabi fa den e denki. Suma na mi? Ala di a de so taki mi no agri taki suma di kiri no e kisi den strafu, mi feni taki wi no mu waka leki fowru sondro frustan na Ptata baka. Wi mu sabi wi historiya. Dan te wi luku wi historiya wi e syi taki ten biten suma ben e kiri trawan, dan kaba den no ben kisi den pai. Mi ati de na den pitani di gro tron bigiman nanga -uma sondro papa na den sey. Ma ete efu a Sranan pipri no agri nanga san e pasa nownow, dan na fu tra leysi te den musu poti den sten, den sorgu taki den man disi no kon moro. Dan mi sabi taki awinsi na baka dritenti yari, den man di kiri brada fu soso o kisi den pai. Sranan pipri sabi yu historiya, dan na a kaba yu o de winiman nomo nomo. Romeo Grot (Skrifiman) Wat gaat er gebeuren, Met mijn kinderen, Die de geschiedenis van hun land niet kennen? Wat gaat er gebeuren, Met mijn dochter en mijn zoon, Die ik nooit iets heb verteld, Van die nacht in december, Een nationale schande. Wat is er gebeurd die nacht, Wacht, wacht, wacht…, Ik weet het, je bent nog niet gehoord, Je bent nog niet verhoord, Je hebt nog niemand vermoord. Wat doe je met de dood, Van mensen op je geweten, Wat doe je met je eigen lafheid, Wat rijmt er op lafheid… SCH… verwijt. A bun, mi e stop, Onze woorden zijn nog niet op, Maar er zijn grenzen aan mijn zinnen, M’e begi un alamala, Laten wij ons bezinnen. SLOTWOORD 2012: GAAT ALLES (HOPELIJK NIET ALLES) ZICH HERHALEN? Thea Doelwijt (Theatermaker) Het verleden waar zij het over hebben, is ook het verleden waar méér dan 15 mensen…
mensen van alle rangen en standen, van elke kleur, uit de stad en het binnenland, genadeloos en zonder vorm van proces werden vernederd, gemarteld en vermoord. Dat moeten we vanaf nu gewoon vergeten. De rechter mag daar niet meer over oordelen. De 28 parlementariërs hebben dat namens u, volk van Suriname, besloten. Voordat deze wet er was, wisten we wie er verdacht werden van de gruwelijkheden uit dat verleden. Zekerheid hadden we (nog) niet, want je bent onschuldig tot het tegendeel wordt bewezen. Dat is in een rechtstaat zo. Maar nu? Nu weten we wie de daders zijn, omdat ze er alles aan hebben gedaan om aan het oordeel van de rechter te ontkomen. Het lukte ze in drie dagen. Jessica Dikmoet (Journalist) Als we onszelf niet de hoogste waarde toekennen, kunnen we ook niet het hoogste goed in de wereld bereiken: Liefde en Rechtvaardigheid! Nu wordt in ons geliefd Suriname de Rechtvaardigheid geweld aangedaan. Waar eerst, als in een echte democratie, de verdachten van bloedbaden (Moiwana) en moordpartijen (Fort Zeelandia), via de rechtsgang ter verantwoording werden geroepen, wordt nu, middels een politiek machtsspel, de rechtsstaat terzijde geschoven. Surinamers, waar ook ter wereld, het is onze taak en onze plicht dat licht brandende te houden. Het licht van de menselijke waardigheid, de rechtstaat, de democratisch bepaalde grondwet, de gemeenschappelijke idealen van onze voorouders uit India, Afrika, Java en waar ook ter wereld. Gezamenlijk tegen rechtsongelijkheid en moreel verval – geen tropische, morele, duisternis meer! Felix Burleson (Acteur) Surinames internationale reputatie is verkwanseld door opportunisme en eigenbelang, onder het mom van”volksvertegenwoordiging”. Ik schaam me diep. Vast staat nu wel dat de coalitie zó zeker was van een op handen zijnde veroordeling -dus schuldigverklaring!- van hun grote leider dat alles op alles gezet is om een vonnis te voorkomen. Onze grootste opdracht nu is om de woorden “Recht en Waarheid maken Vrij” weer zeggingskracht te geven, door met name de jongeren te doen inzien dat de nu gepredikte rechteloosheid slechts een teken is van moreel verval en absoluut niet deugt. Opgeven is geen optie. Die –vele!- zielen verdienen rust! Gado blesi wi kondre… Denise Jannah (Jazz zangeres)
Hoe laag kan een land, een volk, een parlement geraken, dat koelbloedige moorden legitimeert, om behoud van macht? Hoe gemeen, laag, laf kunnen parlementariërs zijn die doden in klassen verdelen, door voor amnestie te stemmen ter vrijwaring van de moordenaars van de ene (december 1982) koelbloedige moorden terwijl zij tegen amnestie zijn voor de moordenaars van de andere (Moiwana, 1986) koelbloedige moorden, alsof de slachtoffers van de ene koelbloedige (Moiwana, 1986) moorden, menselijk waardiger zijn dan de slachtoffers van de andere koelbloedige (december 1982) moorden. Hoe gemeen, laag, laf kunnen parlementariërs zijn die een dergelijk amnestiewetsvoorstel indienen, die zo een wet verdedigen, die voor zo een wet stemmen. Maar ook, hoe gemeen, laag, laf kunnen parlementariërs zijn die niet krachtig TEGEN de amnestieverlening stemden, maar zich slechts van stemming onthielden. En dus stilzwijgend instemden. André Pakosie (Fytotherapeut) Makandra Sranan, Brudu ben lon pasa skin, Miti goron.
Mama Aisa, Mi afo kruderi, Lontu miti, Libi suma kondre, Pe surdati e go barpuru, Rumuru sa e tan degedege na ini den ede, Fu sribi kondre no e tan tiri, Uma nanga bere de bari na uma ede, Di no ben sabi sondu pe pasa, Di brada du, No ben de, fu syi.
No frigiti, Te yu du wan sani, Na ini dungru, pe alasani tiri, Dungru, e tyari nyun siri, Prani wi sa prani, Baka, sibibusi, Oten a siri sa gron?, Meki wi ala sa nyan!
Makandra Sranan, Kreiwatra na ai, Di wi famiri, Sof´ den nanga nen, Ma sof´ den n’abi nen, Oten den sa drai kon na oso baka?, Makandra Sranan, Makandra Sranan.
Grontapu sondu alontu a de, Winsi tori e draitapu, Makandra Sranan, Drei yu krei ai, Sabi tamara, na esde nanga tide wi sa de. Orsine ‘Hansé Muye’ Walden (Spoken word Artist)
De plantage Misgunst aan de linkeroever van de Saramaccarivier was op 10 juli het toneel voor een unieke kunstexpositie van Martha Tjoe Nij, die momenteel in Suriname is. Op die dag vond ook de opening plaats van het Misgunst Tipi Theater dat een nieuw hoofdstuk toevoegt aan de plantagecultuur in het district Saramacca. Dit keer geen suiker, koffie of cacao van de plantage, maar kunstproducten. De schilderijen en tekeningen en de performances van Martha Tjoe Nij zijn in de afgelopen twintig jaar tot stand gekomen. Zij is een autodidact, die niet alleen schildert, maar ook als dichteres en singer-songwriter aan de weg timmert. Martha Tjoe Nij werd in 1994 de eerste vrouwelijke winnares van het Suripop-componistenfestival met haar lied Lobisingi. Zij publiceerde eerder de dichtbundels Vandaag is de dood en Blauwe Vlinder. Gedichten van haar zijn opgenomen in de Caraïbische bloemlezing Creation Fire en in de Spiegel van de Surinaamse poëzie. In Nederland speelde zij een rol in de theaterproductie Uma Gi onder regie van Felix de Rooy en stond zij mede aan de wieg van het Black Magic Woman festival. In 2008 produceerde Martha Tjoe Nij de cd Poems for my Family tijdens haar verblijf in Duitsland. In haar werk draait het vaak om de strijd van een vrouw en haar kinderen. De expressies van Martha Tjoe Nij bieden inzicht in de worsteling met het materiaal dat de kunstenaar ter beschikking staat – dat geldt zowel voor woorden, kleuren en verf als voor melodieën. De expositie Na mi MIT 2011 vindt plaats met ondersteuning van het Districtscommissariaat van Saramacca en het Directoraat Cultuur. De expositie is op 10 juli geopend door districtscommissaris Roline Samsoedien van Saramacca. Cultuurdirecteur Stanley Sidoel opende vervolgens het Misgunst Tipi Theater waarna ter plekke een kunstveiling plaatsvond. Tijdens het podiumprogramma werd een educatieve video vertoond getiteld The Building of the Misgunst Tipi Theater en presenteerden studenten teksten over plantagecultuur. Er waren live performances met zang en diverse voordrachten.
Deze website beoogt geen enkel winstoogmerk. Door middel van de website wil de Werkgroep het publiek kennis laten maken met nieuws uit en over de Caraïbische regio. De Werkgroep neemt daartoe onder meer berichten over van andere sites, zonder dat het ons altijd mogelijk is rechthebbenden vooraf te attenderen op de overname. Mocht iemand bezwaar hebben tegen overname van tekst- of beeldmateriaal, laat ons dit weten, dan verwijderen wij het materiaal.
Reacties op berichten worden alleen geplaatst indien voorzien van voor- en achternaam. Opinies op deze website komen voor rekening van de auteur(s) en zijn niet altijd de opinies van de Werkgroep.
RSS
Facebook
Twitter
