Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: Roos Paul François
Wat is Nederlands-Caraïbische literatuur?
Eén vraag, meerdere antwoorden
door Michiel van Kempen
Het eenvoudigste antwoord op de vraag wat Nederlands-Caraïbische literatuur is, luidt: alle literatuur uit de voormalige Nederlandse koloniën in het Caraïbisch gebied, dat wil zeggen uit Suriname en de zes Nederlands-Caraïbische eilanden. Toch is de kwestie veel complexer. Suriname is onafhankelijk van Nederland sinds het in 1975 een onafhankelijke republiek werd. De eilanden behoren nog tot het Koninkrijk der Nederlanden: Aruba, Curaçao en Sint Maarten als landen, Bonaire, Saba en Sint Eustatius als bijzondere gemeenten.
read on…Paul François Roos; Een rooskleurige verbeelding van de slavernij
door Bert Paasman
Het is altijd een vreemde, zo niet verbijsterende constatering van ons 21ste-eeuwers dat zich onder mensen die slaven uitbuitten, mishandelden en misbruikten, soms artistieke personen bevonden die musiceerden, tekenden, of poëzie schreven. Paul François Roos was zo’n dichter die een groot aantal boeiende gedichten nagelaten heeft, zowel over de zijns inziens prachtige Surinaamse natuur als over het plantageleven en de slavernij.
read on…Tuinen op de kaart – Leren van geschiedenis 78
door Hilde Neus
Veel van de politieke discussies in Suriname gaan over het evenwicht tussen uitgaven en inkomsten. Er wordt te veel uitgegeven door de overheid, en te weinig geproduceerd. Al jaren horen we dat Suriname de potentie heeft de groente- en fruitschuur van het Caribisch gebied te worden. Dat wordt steeds lastiger vanwege het duurder wordende vervoer. Diverse productielijnen zijn al gestopt omdat de export van groente en fruit (waaronder in sapvorm) niet naar wens verliep. Het verbouwen van eten was belangrijk, op de plantages, maar ook in de stad.
read on…Geluidsoverlast – Leren van geschiedenis 19
door Hilde Neus
Elk jaar opnieuw zijn er regels voor het afschieten van vuurwerk, die zo weer in het begin van de feestmaand december worden herhaald via de media. Behalve het gevaar van vuurwerk, zeker voor kleine kinderen, speelt er ook het aspect van overlast. Er wordt gevraagd rekening te houden met mensen in het ziekenhuis, en kerkgangers tijdens hoogtijdiensten. Deze kunnen gehinderd worden door de harde knallen, die plotseling klinken en mensen doen opschikken, maar ook dieren natuurlijk. Vroeger veroorzaakte dat ook overlast, en werd er door de dominees geklaagd over luide feesten en partijen die aan de vooravond van de kerkdienst gehouden werden, zonder rekening te houden met de christelijke principes. Het is daarom niet vreemd dat de planters in de kolonie vaak gekenmerkt werden als onchristelijk en barbaars.
read on…Dokterstarieven – Leren van geschiedenis 17
door Hilde Neus
Recentelijk hebben de medisch specialisten (VMS) aangekondigd hun diensten aan SZF-patiënten op te schorten, vanwege het feit dat de tarieven, ondanks aanpassingen, door de geldontwaarding nog niet op niveau zijn. Inmiddels is er een akkoord bereikt met de minister van Volksgezondheid, en zullen ook verspillingen en inefficiënties binnen de gezondheidszorg worden aangepakt. Om zaken te reguleren wordt er een breed gedragen werkgroep ingesteld. De sector kost veel geld en het zorgbudget drukt zwaar op de overheidsbegroting, dus mensen moeten niet onnodig worden doorverwezen.
read on…‘Neger’ in enkele boeken
door Jerry Dewnarain
In 1974 verscheen een opmerkelijk boek over het leven van een Afro-Amerikaan, a negro, Nate Shaw. De oorspronkelijke titel van het boek is All God’s Dangers, The Life of Nate Shaw en het boek werd in 2022 in het Nederlands vertaald en uitgegeven door ISVW Uitgevers (De Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW)) in Leusden. De titel van het vertaalde boek is: De kleur van katoen. Het leven van Nate Shaw.
read on…Album van de Caraïbische Poëzie: Verzen over de slavernij
Van de redactie [van de Ware Tijd Literair]
Michiel van Kempen en Bert Paasman hebben een poëziebundel samengesteld, met een voorwoord van Noraly Beyer. Zij vertelt welke invloed de orale poëzie, liedjes en versjes op Curaçao van invloed zijn geweest op haar tropengevoel en dat deze, samen met de Surinaamse invloeden, haar melancholisch maken en terugvoeren naar allerlei herinneringen.
Dit prachtige koffietafelboek blinkt uit in twee aspecten: een selectie van gedichten uit het Caribisch gebied; vanaf het prille begin van literaire uitingen tot aan het heden. Daarnaast is het een feest aan kleur en een variatie aan afbeeldingen, als bloemen gestrooid tussen de tekst. 230 pagina’s aan moimoi.
Paul François Roos – Schets van het plantaadjeleven
aan mijnen broeder Cornelis Sebille Roos.[1]
Mijn broeder, die uw tijd, in andre werelddelen,
Al schetsende, besteedt met verf en kunstpenselen!
Ontvang een dichttafreel van mij, die, ver van u,
Aan ‘t Commewijnse vocht,[2] het fortgewemel[3] schuw,
En ‘t land bebouwende, bemin het eenzaam leven,
Van welks vermaak mijn pen u tracht een schets te geven.
Een verjaardagsboekje voor Paasman
door Hilde Neus
Bert Paasman heeft op 26 februari 2019 zijn tachtigste verjaardag gevierd. Ter gelegenheid daarvan is er een liber amicorum uitgekomen. In tegenstelling tot de publicatie ter gelegenheid van zijn afscheid als hoogleraar is dit vriendenboekje klein. Alle 23 stukken, bijdragen van enkele pagina’s, geschreven door naaste medewerkers en collega’s van Bert, die dus al weer een poos met emeritaat is. read on…
Bert Paasman 80
Bert Paasman, emeritus hoogleraar Koloniale en Postkoloniale Cultuur- en Literatuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, wordt vandaag, dinsdag 26 februari 2019, 80 jaar. Met zijn colleges en lezingen en een lange reeks publicaties is hij een van de sleutelfiguren geworden binnen de studie van de literatuur van de Oost en de West. Twee dagen geleden werd hem in zijn woonplaats Putten een vriendenboek overhandigd. Bert Reinders maakte onderstaande foto’s. De teksten zijn van zijn oud-studenten Karin Amatmoekrim en Andrea Kieskamp en van Liesbeth Echteld, decaan van de Algemene Faculteit van de University of Curaçao. read on…
Ma Retraite
Wandeling naar de plantaadje Ma Retraite, gelegen achter Paramaribo; in den jaare 1787
Thans treeden wy den tuin van Ma Retraite binnen.
Myn zanglust kon hier licht een nieuwe schets beginnen;
Maar neen! ‘k heb my bepaald by myne wandeling:
Misschien dat ik, hierna, nog eens een veldlied zing
Van uwe vruchtbaarheid en schoone koffiboomen.
Daar komt de landman ons op ‘t gulst verwellekomen……..
door Carl Haarnack
Overigens kennen we in Nederland ook een ‘Ma Retraite’, een buitenplaats in de gemeente Zeist. Hier werd rond 1800 een herenhuis gebouwd. Daarnaast was er een koetshuis met ruimte voor zeven paarden, een koetsierswoning, orangerie, een tuinmanswoning, moes- en tuingronden, compleet met waterpartij. U zult begrijpen dat dit alles gebouwd werd door de familie Nepveu, ongetwijfeld betaald met de winsten uit Suriname. In 1779 overleed Jan Nepveu. Hij liet zijn niet onaanzienlijke kapitaal en zes plantages na aan zijn zoon Laurens Johannes Nepveu (1751-1823). Deze woonde niet in Suriname maar in Nederland. Kort voor zijn overlijden gaat het eigendom van de plantage Ma Retraite over op François Becker. In de loop der jaren is de plantage door uitgifte van nieuwe gronden aangegroeid tot 1288 akkers, inclusief het gebied aan de Suriname-rivier dat als ‘Land van Ma Retraite’ in de archieven wordt beschreven. Koffie en katoen waren de hoofdproducten. De dichter Roos romantiseerde het leven van de slaven (“Uw juk is licht……..”). Na hun gedane arbeid werkten zij op kostgrondjes waar zij pinda en yams (knolgewassen) verbouwden. Ongetwijfeld heeft Roos, die zelf ook plantage-directeur was, een niet helemaal objectieve kijk op het slavenleven. In de roman Codjo de brandstichter wordt ook de plantage Ma Retraite opgevoerd. De slaven zijn hier niet zo tevreden als bij Roos. De slaven lopen weg vanwege de wrede behandeling en verkiezen de onzekerheid van het zwervende bestaan boven het plantage-leven.
Van Hoëvell, die pleitte voor afschaffing van de slavernij, schets het volgende beeld van Ma Retraite:
“Ten noorden der stad liggen de plantages ‘Ma Retraite’ en ‘Tourtonne,’ beide beplant met bananen, koffij en kakao. Ze voorzien voor een groot gedeelte in de behoefte aan bananen van Paramaribo. De rijweg naar Tourtonne is een der aangenaamste wandelwegen om de stad; een laan van zware oude tamarindeboomen biedt een verkwikkenden lommer, en de tusschen eene heerlijke tropische vegetatie verscholen landhuizen leveren hier, gelijk elders in de omstreken der stad, even bevallige als prachtige gezigten op”.
Ten tijde van de afschaffing van de slavernij is de plantage eigendom van ene S.A. Samuels. Het aantal slaven is behoorlijk teruggelopen. Samuels ontvangt in 1863 voor in totaal 69 slaven een schadeloosstelling (fl. 300,– per slaaf). In de jaren die volgen is de plantage is het bezit van verschillende generaties Samuels, Samuels-Gomperts en ene Levie. Deze prachtige ansichtkaart dateert van rond 1900 en geeft ons een kijkje op de gebouwen van de plantage Ma Retraite. We zien de bakken waarop de cacao gedroogd werd. Op de achtergrond zien we de balen cacao en enkele arbeiders. Ook zien we links een rijtuig waar een paard voor gespannen is. Halverwege de 19e eeuw was men op de plantage volledig omgeschakeld naar cacao. Jaarlijks werd door 150 arbeiders zo’n 40.000 kilo cacao geproduceerd. De slavenmacht had plaatsgemaakt voor contractarbeiders. In 1864, een jaar na de afschaffing van de slavernij, waren enkele Chinese arbeiders aangetrokken. In de daarop volgende decennia werden zo’n honderd contractarbeiders uit India en meer dan driehonderd uit Java aangetrokken. Knijp eens uw ogen een beetje toe als u de volgende keer door Ma Retraite loopt of rijdt. Misschien ziet u ergens schimmen uit het verleden. In Suriname is de geschiedenis nooit ver weg.
[Dit artikel werd eerder geplaatst in het blad Obsession]
Een planter 205 jaar na dato digitaal
In het laatste kwart van de eeuw was Suriname als wingewest zijn hoogtijdagen voorbij. Maar de cultuur bloeide op. Dat kan verklaard worden uit verschillende factoren: het ontstaan van een permanente landsbevolking, de toenemende interraciale contacten, de sterkere beheersing van de plantage-economie vanuit Paramaribo, en de sterke oriëntatie op Europa waar de Verlichting stuwende impulsen gaf aan de interesse voor het intellectuele leven. Vooral dit laatste trok zijn sporen door de kolonie, waar het met name de joden waren die aan het culturele leven bijdroegen; zij zetten hun eigen organisaties op, maar maakten opmerkelijk genoeg ook deel uit van alle niet-joodse dichtgenootschappen. Uit advertenties voor boekenveilingen kan worden opgemaakt dat velen die tot de bovenste klassen behoorden, over uitgebreide boekencollecties beschikten. De mogelijkheden tot onderwijs groeiden, zij het nog niet spectaculair. W.J. Beeldsnyder Matroos startte een drukkerij in 1772 en begon twee jaar later met de uitgave van de eerste krant, de Weekelyksche Woensdaagsche Surinaamse Courant. Deze zou gevolgd worden door verschillende andere, waarvan De Surinaamsche Nieuwsvertelder (1785-1793) opviel door zijn scherpe, satirische stukken. De Su
rinaamsche Courant, die voor het eerst verscheen in 1790, zou in allerlei edities tot 1883 blijven bestaan. Echte boekhandels waren er nog niet, maar in 1783 kwam er wel een eerste openbare bibliotheek. De vroegste berichten over toneelvoorstellingen dateren van het begin van de jaren ’70 van de 18de eeuw. Christenen en joden speelden overwegend dezelfde Europese drama’s en kluchten, maar hadden ieder hun eigen schouwburg en toneelgroep, met als meest illustere gezelschap het joodse De Verreezene Phoenix. Het genootschapsleven bloeide als nooit te voren: vrijmetselaarsloges schoten als paddestoelen uit de grond, er werden wetenschappelijke `collegies’ en verschillende literaire genootschappen opgericht, onder meer De Surinaamsche Lettervrinden die vier bundels Letterkundige Uitspanningen uitbracht. In kringen van dit laatste genootschap vinden we de drie markantste persoonlijkheden: de arts Jacob Voegen van Engelen, die ook het tijdschrift De Surinaamsche Artz uitbracht, klerk en boekhouder Hendrik Schouten die een klein aantal satirische verzen schreef, en de man met het grootste oeuvre: de planter Paul François Roos.
In 1804 verscheen een uitgave die als de ‘verzamelde gedichten’ van Roos kan worden beschouwd: de Surinaamsche mengelpoëzy. De auteur had die zelf als een `definitieve keuze’ geredigeerd. Binnen de planterspoëzie die Suriname heeft voortgebracht, is het een centraal boek. Maar het is ook een zeldzaam boek, en wie het op een veiling aantreft, moet zijn portemonnee wijd opentrekken. Nu is de hele tekst ervan digitaal beschikbaar gemaakt door de Digitale Bibliotheek Nederlandse Letteren. Wie er eens in wil rondneuzen kan gratis en voor niets terecht door hier te klikken.
RSS
Facebook
Twitter
