blog | werkgroep caraïbische letteren
Posts tagged with: Ramdas Raj

Toneelschrijfster Kamala Sukul overleden

Vandaag, zaterdag 6 augustus 2022, is in Den Haag overleden de toneelschrijfster, dichteres en omroepster Kamla Sukul. Zij was de moeder van dichter Rahi (Raj Ramdas) en journalist Anil Ramdas. Zij werd 86 jaar.

read on…

Bris Mahabier: 80 èn 81!

Een vriendenboek

Vandaag, 29 mei 2022, wordt hij 81: Bris Mahabier, vaste medewerker aan deze blogspot. Corona gooide vorig jaar roet in het eten en zijn 80ste verjaardag moest worden uitgesteld, zoals ook het liber amicorum dat voor hem is gemaakt. Gisteren werd het aan Bris aangeboden in partycentrum Ons Huis in Den Haag: Bris(path) Mahabier; Dromer en idealist uit Magenta.

read on…

Raj Ramdas – Bacpan se pahile/Voor de kindertijd

Bacpan se pahile
jawáni bitge
ab ná puch hamse
din kate hai kaise
pardá se chánal anjor men
parcháhin ke channá men

read on…

Genetica van een sombere cultuur

Het literaire werk van Surinaamse hindostanen in Nederland

door Michiel van Kempen

In 1986 vond in Paramaribo een opmerkelijke bijeenkomst plaats: het eerste congres gewijd aan het Sarnámi, de moedertaal van de Surinaamse hindostanen. Dat was zo bijzonder, omdat de culturele leidsmannen van de hindostanen – lees: de pandits, de priesters – nog bijna allemaal zo graag wilden vasthouden aan het Hindi, de linguïstische navelstreng met India. Een Hindi congres was er al eerder geweest in Suriname. Maar een congres gewijd aan de `boerentaal’, het Sarnámi, nooit eerder.

read on…

Onbeschreven kleine verhalen van mijn ájá’s

Fragment 1 van mijn opa’s biografie

door Bris(path) Mahabier

1. Het verleden is voorbij, pluk de dag…

Op 5 juni herdenkt een kleine groep Hindoestanen (1) in Suriname en Nederland de Hindoestaanse immigratie in ons geboorteland en enkelen van hen herdenken ook – op hun eigen manier – de afschaffing van de Afro-slavernij op de Dag der vrijheden op 1 juli. Het leeuwendeel van de Hindoestaanse Surinamers herdenkt op geen enkele manier- thuis noch gezamenlijk in een openbare ruimte – de immigratie van de eigen groot- en overgrootouders. Dit jaar zullen er als gevolg van de Corona-maatregelen geen herdenkingsactiviteiten in Den Haag zijn.

read on…

Veertig jaar geleden: godsdienstkritiek toen en nu

door Bris(path) Mahabier

1.Verscheidenheid en verdraagzaamheid in de hindoecultuur
Bij bestudering van de cultuurgeschiedenis van India zal elke student kunnen vaststellen, dat er van oudsher een grote mate van verscheidenheid kenmerkend is voor de filosofie en de religie van dit subcontinent. Dit gaat terug tot minstens vijf eeuwen voor het begin van de christelijke jaartelling. De Hindoestaanse cultuur, in het bijzonder het hindoeïsme, is geen monolithisch blok. read on…

Raj Ramdas en Chitra Gajadin treden op in Den Haag

Dichters Raj Ramdas en Chitra Gajadin treden op zondag 10 juni op ik theater de Vaillant in Den Haag. De Ashiq Brothers zingen gazals. read on…

Leenwoorden in het Sarnámi en het Hindi

door Bris(path) Mahabier

1 Enkele opmerkingen over het Sarnámi

Niet het Hindi, zoals velen beweren, maar het Sarnámi is de moedertaal van de meeste Surinaamse en Nederlandse Hindoestanen. Vooral árya samáji geleerden uit India, maar ook pandits en parcáraks van Surinaamse bodem hielden de kalkattiyá’s (of kantráki’s), hun kinderen en kleinkinderen voor, dat het Hindi hun moedertaal was en dat ze moreel verplicht waren om deze taal te behouden en te cultiveren. Hindispecialisten en ook de andere medewerkers van het Indian Cultural Centre (ICC) maken gretig gebruik van elke gelegenheid, die hen in Suriname geboden wordt om dit standpunt steeds te herhalen. Deze taalpolitieke opvatting van het ICC is geheel in overeenstemming met de wens van de Indiase regering, maar is vooral voor de strijdbare sarnámisten niet acceptabel. read on…

Noodzaak voor verder onderzoek van het Sarnámi

Verslag in woord en beeld van het Sárnami congres

 

Deze pagina is geheel gewijd aan de vorige week (5/6 mei 2017)  gehouden Sarnámi-conferentie, gehouden in het Universiteits guesthouse in Paramaribo. Moderatoren tijdens de discussies waren Indra Djwalapersad, Radjen Baldew, Bhola Narain en Maurits Hassankhan. Op deze literaire pagina zijn korte verslagen van de gepresenteerde lezingen opgenomen, gemaakt door Sita Patadien [SP] en Hilde Neus [HN]. Er was ook vertier. In de avonduren werden er baithak gana liederen ten gehore gebracht door Kries Ramkhelawan en zijn gezelschap. Op de tweede dag waren er diverse auteurs die voordroegen uit eigen werk. Ook presenteerde de toneelgroep Hasti Masti onder leiding van Shanti Matai een sketch die mooi aansloot bij het thema van de conferentie: grootouders die moeite hebben om te communiceren met hun kleinzoon, omdat die het Sarnámi niet spreekt. Vastlegging en overdracht is belangrijk bij het voortbestaan van een taal. Voor het Sarnámi is de prognose positief en deze conferentie draagt daar zeker aan bij. Alle foto’s: Michiel van Kempen. read on…

Sarnámi Seminar 2017: 3-daagse seminar over taal & cultuur

De Status van het Sarnámi als taal en cultureel erfgoed
Ontstaan, Ontwikkeling en Toekomst

lezingen, debat, workshops, talkshow, column, video, literatuur, muziek

 

Onder leiding van de Stichting Eekta zijn samenwerkende partijen in Den Haag bezig om een Sarnámi Seminar te organiseren op 24, 25 en 26 maart a.s. Het thema is: de Status van het Sarnámi als taal en cultureel erfgoed – Ontstaan, Ontwikkeling en Toekomst. Met het algemene thema willen de initiatiefnemers de Surinaamse taal Sarnámi centraal stellen. Ze willen tijdens het seminar stilstaan bij de positie van deze taal, zowel in Suriname als in Nederland, pakweg 144 jaar na zijn ontstaan. Wat heeft bijna anderhalve eeuw deze taal gebracht? Wat is de positie ervan en hoe ziet de toekomst eruit? read on…

Raj Ramdas

Portret van de Surinaams-Nederlandse dichter Raj Ramdas, gemaakt door de in Suriname werkzame fotograaf Nicolaas Porter. Nr. 86 in de reeks fotoportretten die Porter in opdracht van de Werkgroep Caraïbische Letteren maakt. Voor informatie kunt U mailen naar: nicolaasporter@hotmail.com. Wie de hele reeks wil zien kan hieronder klikken op het label Werkgroepportretten

Mohan torst in zijn eentje de Sarnámi traditie

door Michiel van Kempen

Met de literatuur in het Sarnámi, de moedertaal van de Surinaamse Hindostanen, is het een wisselvallige geschiedenis geworden. Na 1977 swingde de boel de pan uit rond arts/dichter/taalpropagandist Jit Narain in Den Haag, met zijn zingende broer Rabin Baldewsingh (the singing detective van het Haagse college van B & W), met de lederen feministe Gharietje Choenni, met de ragfijn dichtende Chitra Gajadin (de schrik van het eerste Sarnámi festival in Paramaribo), met Hindi hopman Surj Biere en de wandelende megafoon van de Sarnámi grammatica Moti Marhé. En natuurlijk met Cándani, vers van onder een districtskoe uitgekropen, niet gehinderd door enige kennis van welke schrijfwijze dan ook, maar wel wonderschoon zingend als een treurige leeuwerik aan het hof van koning Akbar. En dan, ploef, zakt het hele zaakje in elkaar, begraaft Narain zich in Saramacca, begint Choenni aan een striptease en kruipt er uit het zwarte leder nog slechts een pensionhoudster op Bonaire, encanailleert Cándani zich met de stankbel van Scientology en lijken alle anderen zich tevreden te hebben gesteld met de rol van voetnoot in de literaire geschiedenis. Rabin Baldewsingh verklaart publiekelijk dat schrijven in het Sarnámi geen zin heeft en de Hindostanen alleen maar terugdringt in groepselement; hier spreekt de brede burgervader in de dop.
Als die storm is overgewaaid duikt opeens Raj Ramdas op, broer van de zoveel beroemdere essayist Anil die nooit iets met de Hindostaanse beweging had, maar die zich wel als een echte pasja in India vestigde, voorzien van tuinman, chauffeur en kokkie. Raj Ramdas maakt indruk op het festival Winternachten met zijn voordracht uit zijn fraai uitgegeven bundel Kahán hai u/Waar is zij (2003). Als ook van die weldadig aanvoelende Sarnámi windvlaag helemaal niets meer te merken is, kondigt Raj Mohan zich aan, hij lijkt bereid de Sarnámi traditie in zijn eentje voort te zetten, eerst met de tweetalige bundel Bapauti/Erfenis (2008), nu met de omvangrijke bundel Tihá/Troost.
De tweede afdeling van de nieuwe bundel geeft 22 gedichten enkel in het Nederlands. De eerste afdeling bevat zeventien gedichten in het Sarnámi met een Nederlandse vertaling ernaast, waarbij direct gezegd moet worden dat deze vertalingen zich soms tamelijk ver van de oorspronkelijke taal begeven. Een dichter mag natuurlijk met zijn teksten doen wat hij wil, maar voor iemand die toch graag de twee versies wil vergelijken is het tamelijk hinderlijk dat de regels niet parallel lopen, ja, dat de Nederlandse vertaling soms meer dan een halve bladzijde langer uitpakt. Neem deze strofe van mooie zegging:

áj phir chhui ke jáylá tor ego puráná dukh

Wat dan in de vertaling tot klein brandhout verhakkeld wordt in zeven versregeltjes, alsof aan elk woord een gewicht van veertig kilo hangt:

vandaag
raak ik
weer eens
een oud
verdriet
van jou aan
en vertrek

Wat direct opvalt is hoezeer de twee afdelingen uiteenlopen naar inhoud én naar taal. De Sarnámi gedichten zijn intiem, geven kleine familiescènes, ontspruiten bijna altijd uit de melancholie over een verdwenen of een verdwijnende wereld. Ze worden gedragen door het verdriet van de migrant die ergens tussen India, Suriname en Nederland de coördinaten van zijn leven en – vooruit maar – zijn identiteit probeert te zoeken. Dat zijn allemaal motieven die ook uit het werk van de andere Sarnámi dichters bekend zijn. Natuurlijk speelt ‘áji’, de grootmoederfiguur, er een belangrijke rol in; bij welke van de Sarnámi auteurs wordt zij – de witgehaakte orhni op het hoofd, de koemest aan de hielen en de moede rimpels in het gezicht – niet tot leven gewekt in vaak liefdevolle versregels? Opmerkelijk is ook hoe eenvoudig het taalgebruik in die eerste afdeling is, hoe beperkt het vocabulaire (ik bedoel dat niet negatief!) en hoezeer dat vocabulaire helemaal in het verlengde ligt van de woordenschat van Narain en Cándani.

tor hawá men milal bá mahak hamár cháhe tor matti jagghá na de hai enrhi dhansáwe khát

mijn geur is vermengd met je wind
al geeft jouw aarde geen plek
om mijn hiel in te planten

De taferelen en metaforen die Mohan ons voortovert zijn traditioneel, het olielampje is er natuurlijk, het vuur, de rijst, de vleermuizen, de bruidsstoet, de diya, kortom: de hele setting van het rurale Hindostaanse leven. Naar de soms overdonderende metaforen die Jit Narain wist te vinden, zoek je bij Raj Mohan tevergeefs. Maar het is misschien niet helemaal fair om hem te vergelijken met een dichter waarvan er maar één per generatie, zo niet per eeuw voorkomt.

Op zich zijn Mohans vertalingen wel acceptabel, al haalt er niet één zelfs maar in de verte de klankrijkdom van het Sarnámi (de gedichten zijn ook als liedteksten bedoeld en je moet er Mohans CD Daayra eigenlijk bij beluisteren). Op enkele plaatsen zijn de vertalingen tenenkrommend prozaïsch, zoals in deze regels waarbij men wijlen J.-P. Balkenende zuinigjes-goedkeurend ziet knikken:

hoe red ik mijn cultuur
te midden van honderd rassen
normen en waarden van anderen

De afdeling met gedichten in het Nederlands herneemt wel enkele motieven uit de eerste afdeling, maar is veelvormiger, het gaat daar ook over het Suikerfeest, over een schietincident in Amerika en zowaar over dik-zijn! Het vocabulaire is ook veel uitgebreider, wat misschien ook wel komt doordat er geen beperking is om de tekst in een liedvorm te brengen. Voor Raj Mohan betekent dat dan dat het fijnzinnig oproepen van een sfeer zoals in de eerste afdeling plaats maakt voor benoemen. De Nederlandse poëzie is veel cerebraler dan die in het Sarnámi:

de muzen van Apollo
worden erbij geroepen.
gewekt uit een eindeloze droom
over kosmische muziek en aards vermaak.

deze fijnzinnigheid van twee werelden
verborgen in een halssnoer van parabels,
tooisel van de nieuwe keizers van theater

Mij lijkt dat de laatste twee versregels de poëzie uitmaken en dat de regel ervóór liever iets had kunnen beschrijven dat de genoemde fijnzinnigheid oproept, dan dat die regel zelf de fijnzinnigheid expliciet benoemt. Dat oproepen lukt Mohan overigens soms wel, zoals in een gedicht over een vakantie in Suriname, waar hij een hete asfaltweg in Suriname laat contrasteren met de schoorsteenmantel in Nederland. Hinderlijk in de bundel zijn wel verschillende taalfouten, zoals ‘jouw ellende kan ik/ niet meer te verdragen’, ‘zonder enig steun’ en ‘een interactief/ breedbeeld tv’. Gewoon niet aandachtig genoeg geredigeerd.
Maar goed, laat ik er nu maar het zwijgen toe doen, tenslotte kreeg ik op pagina 66 toch al een subtiele tik op de neus in het gedicht ‘geschiedenis’:

de blanke
vertelt mij zijn verhaal
en ik luister
de blanke
vertelt mij mijn verhaal
en ik luister

Raj Mohan, Tihá/Troost, Haarlem: In de Knipscheer, 2011. 74 p., ISBN 978 90 6265 661 5, prijs € 16,90.

[uit Oso, 2011, nr. 2]

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter