PARAMARIBO – Het afgelopen jaar was geen goed jaar voor de Schrijversgroep ‘77. Behalve dat er geen publieke bijeenkomsten gehouden mochten worden, verwisselden de leden Kadi Kartokromo, Dorus Vrede en Carla Sanichar het tijdelijke met het eeuwige. Op 30 december sloot kinderboekenschrijfster en dichter Mechtelli Ivone Tjin-A-Sie zich aan bij de groep. Ook in de politiek was ‘Mechtelly’ erg actief. Ze was lid van de Volkspartij en werd zelfs twee keer in 1977 en 1980 als kandidaat door de partij voorgedragen.
Portret van de Surinaamse dichter en schrijver Eddy Pinas, gemaakt door de in Suriname werkzame fotograaf Nicolaas Porter. Nr. 96 in de reeks fotoportretten die Porter in opdracht van de Werkgroep Caraïbische Letteren maakt. Voor informatie kunt U mailen naar: nicolaasporter@hotmail.com. Wie de hele reeks wil zien kan hieronder klikken op het label Werkgroepportretten.
Ik hou van je tien
zei het kleine meisje
ze ging op mijn voet staan
er was plaats voor beide haar voetjes
bij mijn knie zocht ze
steun voor het ene voetje
greep zich aan mijn armen vast
en klom in me als in een boom
ik voelde haar in mijn reeds
verdorrende takken leven brengen
keek in haar pijnlijk ongeschonden lach
ik hou van je tien zei ze
en ik kon slecht vermoeden
hoe onmetelijk veel dat was.
Eddy Pinas – die binnen enkele dagen zijn zevende decennium volmaakt (zie hier) – stuurde ons de poster bij gelegenheid van zijn bigi yari, plus het onderstaande gedicht.
Op 10 september wordt Eddy Pinas 70, bigi yari! Niet een dichter met een groot oeuvre, maar een minor poet: weinig geschreven en toch belangrijk. Een feestrede.
Het hele gepubliceerde werk van Eddy Pinas is zelfs voor een langzame lezer in minder dan een half uur te lezen. Het omvat twee dichtbundeltjes, een verhaal en een handvol verspreide gedichten. Pinas behoort niet tot de categorie charlatans die hun geluk beproeven door een bundeltje op de markt te brengen en die vervolgens verdwijnen bij gebrek aan succes, en vooral: bij gebrek aan een boodschap en het talent om een boodschap vormt te geven. Hij behoort evenmin tot de categorie schreeuwers, zij die het liefst optreden in zalen met een slechte akoestiek zodat het publiek niet hoort wat zij nu in feite zeggen, en die zichzelf aanprijzen als de grootste schrijver wanneer zij met veel tam‑tam hun nieuwe boek aankondigen. Dan is er de categorie (soms al te) bescheiden, maar meestal sympathieke dichters die schrijven omdat dat in hun wezen besloten ligt. Het zijn de perfectionisten, zij die ‘s avonds laat dezelfde beduimelde velletjes weer oppakken en voor de zoveelste keer een woordje doorstrepen en er een ander voor in de plaats zetten omdat zij niet tevreden zijn met de al door anderen gebruikte woorden. Het zijn de stillen, zij die aan de mouw getrokken moeten worden, hé, heb je nog iets?, en ja, in stilte hebben zij iets gewrocht dat de moeite waard is. Eddy Pinas behoort tot deze laatste categorie.
De eerste keer dat Eddy Pinas van zich liet horen, liet hij niet van zich horen. Want zijn eerste bundeltje verscheen onder een schuilnaam. In 1973, in het heetst van de februaristaking, kwam een bundeltje uit onder de titel Krawasi. Voorzover verzetspoëzie klassiek kan zijn, was dit een klassiek uitgaafje: gestencild, slordig afgesneden, een omslagje met een snel geschetste tekening, twee nietjes erdoor geramd en het bundeltje is klaar om in de zakken van de revolutionairen gefrommeld te worden. De schrijver noemt zich Faceless X, want, zoals hij in het voorwoord zegt, `ik heb namelijk geen naam’ en `indien ik een gezicht bezat zou ik het nu moeten verbergen uit schaamte’. Een curieus bundeltje, dit Krawasi. In de openbare bibliotheken zal de lezer er tevergeefs naar zoeken. Wie er nog een exemplaar van bezit, kan er maar beter zuinig op zijn. Niet omdat elk gedicht nu van zo’n bijzondere kwaliteit is – verre van. Tenslotte is het poëzie heet van de naald, de woorden zijn in een woeste beweging op het papier gesmeten, nuanceringen passen niet in deze context: Bespaar ons hen/roei ze uit/tot aan de kiem/plet ze de teelballen en/bespaar ons/hun nageslacht/zo die reeds/ontstaan mocht zijn/naar de pletterij ermee. Waar `die’ staat, had `dat’ moeten staan, maar deze poëzie is niet bestemd voor filologen. Waarom men dan toch zuinig moet zijn op dit bundeltje, is omdat het ‘t poziedebuut van Eddy Pinas was, die zijn eigen poëziegezicht eerst twee jaar later zou laten zien.
Dit gedicht uit Krawasi, geschreven twee dagen voor het bundeltje uitkwam, wijst al vooruit naar de stijl van de poëzie uit Pinas’ latere bundel.
Testament van een bedelaar
stoep Kirpalani 9 februari 1973
Dit is mijn laatste wilsbeschikking: mijn slaapplaats ‑ onder het balkon ‑ laat ik na aan oom Hendrik thans wonend in L.W.G. met 4 man in een kamer 3 x 3 de inhoud van mijn plunjezak ‑ 1 broek, 2 borstrokken, 1 jas, 1 mok, 1 kam (nieuw), een partij sigaretten eindjes, 7 dagbladen (februari 1969), 1 geërfde aansteker ‑ zult gij delen onder de stoepbewoners mijn wandelstok (Tamarindehout) gaat naar de politie mijn beurs ‑ exclusief 10 % pensioenpremie ‑ te delen onder eventuele weduwen uit de strijd mijn eergevoel laat ik na aan de regering van Suriname.
In het voor de Surinaamse literatuur uiterst lucratieve jaar 1975 verschijnt dan onder Eddy Pinas’ eigen naam het bij de Saraswati Press gedrukte bundeltje Te koop wegens vertrek, een cynische titel gezien de grote stroom emigranten die Zanderij in die tijd verlaten richting Schiphol. De thuisblijvers in Suriname zijn nooit mals geweest over de wegtrekkers, maar Eddy Pinas is een van de weinigen die er literair vorm aan heeft gegeven. In een gedicht uit de nooit verschenen bundel Mi pasri, opgenomen in Te koop wegens vertrek, luidt het:
met verkleumde teelballen verlaten ze hun kille vlieringen in Amsterdam
uit stijfbevroren kelen schreeuwen zij leuzen (in Amsterdam) langsheen hun jachtige ademhaling
in hun witte knoken torsen zij voort tegenin windkracht acht protestbordjes
nationalisme noemen ze dat volk van Suriname saluut voor uw helden overzee
Eddy Pinas selecteert een aantal elementen uit de werkelijkheid, veelal nogal scherp gemarkeerd taalgebruik zoals flarden uit de handelswereld en staande uitdrukkingen, en rangschikt die tot een geheel dat ergens in het grensgebied van ironie en sarcasme gesitueerd kan worden. In het bovenstaande gedicht grijpt de observatie nog direct in via zijn subjectieve weergave, met name in de bijvoeglijke naamwoorden, pregnant naar voren komend. Maar, net als in `Testament van een bedelaar’ verschuilt de observator zich in het volgende gedicht achter de compositie van een aantal elementen uit de alledaagse werkelijkheid, `ready mades’ om met Marcel Duchamp te spreken.
Synthetische Nederlander
importprodukt uit de west invoerrechten vrij statistiekrecht en KLM verplicht handelbaar exclusief BTW copyright Den Haag 1863 wandelende synthetische ik in 1954 te Paramaribo (of elders) gefabriceerd in licentie binnenkort importbeperking ‑ of verbod ‑ te verwachten
Ironie is sowieso niet royaal vertegenwoordigd in de Sranan letteren, maar de vorm die Pinas er aan heeft gegeven, lijkt me uniek.
We moeten ons echter niet vergissen in het uitgangspunt van deze poëzie. Het is niet een vrijblijvend schimpen dat de dichter beweegt. Er is een fundamentele bezorgdheid om wat de toekomst zal brengen (ook dat is opvallend in het jaar 1975 dat zoveel gedichten voortbracht van optimistische strekking, het een al holler dan het andere). In de `Synthetische Nederlander’ schetst Pinas een beeld van de Surinamer die alle elementen in zich verenigt waartegen Surinamers in zichzelf hebben te vechten: kolonialisme, kunstmatigheid, gebrek aan eigenheid en aan zelferkenning. De poëzie is een middel om het karakterloze beeld scherp te stellen. Pinas is niet de arrogante ziener die zich boven het neokoloniaal Suriname gespuis stelt; hij weet dat sommige zaken altijd op de loer liggen, zoal niet altijd in ons aanwezig zijn en hij vreest de dag dat de balans opgemaakt zal worden: `Ik heb angst/angst voor de dag/waarop ik voor hen/terecht zal staan/mijn kinderen’ enzovoort. Het is ditzelfde besef dat de dichter de afsluiting van het gedicht `Oom Krisjan’ ingegeven moet hebben. Dit gedicht is misschien het beste uit Te koop wegens vertrek, concreet, maar met een wijde strekking, een aanklacht tegen de kolonisering van lichaam en geest, een demonstratie van hoe engagement en sensitiviteit kunnen samengaan. In de laatste regels is het ook een erkenning van de eigen onmacht, de eigen lafheid en in die erkenning is het een moedig gedicht:
Oom Krisjan
naast het paard waarop hij wedde sprak hij met de walm van kokolanpu in zijn adem over Topibo nu onterfd geschonken aan imperialisten zijn geest was reeds eerder als exportprodukt geladen in ijzergebuikte reuzen zijn bezit ‑ voorzover hij mocht bezitten ‑ werd versmolten tot vliegtuigen voor Vietnam zijn handen betekenden arbeid voor hen zijn hart bauxiet zijn teelballen aluinaarde geen aanklacht was het slechts weemoed en ik sloop weg
[De gehele tekst van Te koop wegens vertrek is hier on line te raadplegen.]
Deze website beoogt geen enkel winstoogmerk. Door middel van de website wil de Werkgroep het publiek kennis laten maken met nieuws uit en over de Caraïbische regio. De Werkgroep neemt daartoe onder meer berichten over van andere sites, zonder dat het ons altijd mogelijk is rechthebbenden vooraf te attenderen op de overname. Mocht iemand bezwaar hebben tegen overname van tekst- of beeldmateriaal, laat ons dit weten, dan verwijderen wij het materiaal.
Reacties op berichten worden alleen geplaatst indien voorzien van voor- en achternaam. Opinies op deze website komen voor rekening van de auteur(s) en zijn niet altijd de opinies van de Werkgroep.
maar Eddy Pinas is een van de weinigen die er literair vorm aan heeft gegeven. In een gedicht uit de nooit verschenen bundel Mi pasri, opgenomen in Te koop wegens vertrek, luidt het:
RSS
Facebook
Twitter
