blog | werkgroep caraïbische letteren
Posts tagged with: Mohkamsing Narinder

Meer over de Erfenis van Slavernij en Contractarbeid

The Legacy of Slavery and Indentured Labour’ is een tiendelige serie boeken in wording waarvan Hilde Neus en Jerry Eggers deel 4, 5 en 6 beschreven in onderstaand artikel in de Ware Tijd (LP 5 juni 2023). Dit in de aanloop naar de grote internationale Legacy conferentie van de Anton de Kom Universiteit afgelopen juni. Zie in dit verband ook het op 4 september op deze site gepubliceerde verslag over de – alweer derde editie – van deze Legacy conferentie.

read on…

Schat aan informatie in drie nieuwe boeken over slavernij en contractarbeid

door Hilde Neus

De eerste drie boeken in de serie The Legacy of Slavery and Indentured Labour zijn als substantiële aanvulling op de studie van Slavernij en Contractarbeid voor de Surinaamse wetenschapsbeoefening van onmiskenbaar belang. Ze bevatten een schat aan bronnen, die weer geraadpleegd kunnen worden om verdere ideeën over deze onderwerpen uit te werken. Ze sluiten goed aan bij nieuwe ontwikkelingen en de toenemende mate van interdisciplinair onderzoek op universiteiten wereldwijd.  

read on…

Sarnámi Sanskirti: Een nieuw boek over enkele facetten van de Hindoestaanse cultuur in Suriname en Nederland

door Bris Mahabier 1)

U kent de indrukwekkende schoonheid van de jaarlijks terugkerende herfstkleuren. De donkergroene kleur van de vegetatie in Nederland, grotendeels aangeplant, verandert binnen enkele weken in prachtige herfsttinten, die elke natuurliefhebber dient te bewonderen. De koude noordoostelijke wind en de gutsende of miezerige regendruppels zijn niet aangenaam. U heeft het gure herfstweer van vandaag getrotseerd. U heeft de televisieverstrooiing van zaterdagavond laten schieten en bewust gekozen voor onze boekpresentatie. Deze keuze van u en uw aanwezigheid waarderen wij, de drie redactieleden, zeer. Bahut dhanyabád tu logan ke. (Heel veel dank voor jullie.) read on…

Enkele noties in het werk van Jit Narain

door Sharmila Narain

Djietnarainsingh Baldewsing (pseudoniem van Jit Narain) is een nakomeling van Noord-Indiase contractarbeiders, die tussen 1873 en 1916 naar Suriname gehaald werden. Hij werd, als vijfde kind in een gezin van tien, geboren op 7 augustus 1948 te Livorno in het district Wanica. Van zijn vader leerde hij vanaf zijn tiende jaar Hindi schrijven en praten. Hele coupletten mantra’s, heilige hindoe-spreuken, kent hij nog steeds uit het hoofd. read on…

Congres Sarnámi Cultuur 2018: 1, 2 en 3 juni in Den Haag

De ontwikkeling van de Sarnámi cultuur in 145 jaar

Op 1, 2 en 3 juni vindt een uniek congres over de Sarnámi cultuur plaats in Den Haag, het wordt één maal in de drie jaar georganiseerd.

Centrale thema daarbij is: Hoe heeft in 145 jaar de Sarnámi (Hindustaanse) cultuur vorm en inhoud gekregen en wat houdt deze precies in? Wat zijn de specifieke uitingen, zowel oraal als schriftelijk, of in andere vormen van expressies? De bedoeling is om tijdens de aftrap van het driejaarlijks congres stil te staan bij de vraag hoe het Sarnámi erfgoed thans eruit ziet. Wat zijn de kenmerken en hoe manifesteert dit zich in de beide landen waar Hindustanen zijn neergestreken. read on…

Noodzaak voor verder onderzoek van het Sarnámi

Verslag in woord en beeld van het Sárnami congres

 

Deze pagina is geheel gewijd aan de vorige week (5/6 mei 2017)  gehouden Sarnámi-conferentie, gehouden in het Universiteits guesthouse in Paramaribo. Moderatoren tijdens de discussies waren Indra Djwalapersad, Radjen Baldew, Bhola Narain en Maurits Hassankhan. Op deze literaire pagina zijn korte verslagen van de gepresenteerde lezingen opgenomen, gemaakt door Sita Patadien [SP] en Hilde Neus [HN]. Er was ook vertier. In de avonduren werden er baithak gana liederen ten gehore gebracht door Kries Ramkhelawan en zijn gezelschap. Op de tweede dag waren er diverse auteurs die voordroegen uit eigen werk. Ook presenteerde de toneelgroep Hasti Masti onder leiding van Shanti Matai een sketch die mooi aansloot bij het thema van de conferentie: grootouders die moeite hebben om te communiceren met hun kleinzoon, omdat die het Sarnámi niet spreekt. Vastlegging en overdracht is belangrijk bij het voortbestaan van een taal. Voor het Sarnámi is de prognose positief en deze conferentie draagt daar zeker aan bij. Alle foto’s: Michiel van Kempen. read on…

Sarnámi Conferentie in Paramaribo

Op vrijdag 5 en zaterdag 6 mei 2017 wordt er in Paramaribo het tweede Sarnámi congres gehouden Het eerste vond plaats in 1986 in Paramaribo. Het congres vindt plaats in het Guesthouse van de Anton de Kom Universiteit onder auspiciën van de Faculteit Humaniora. Vorige maand vond een enigszins vergelijkbaar congres plaats in Den Haag; en aantal van de sprekers uit Den Haag geeft ook acte de présence in Paramaribo read on…

Kahe gaile Bides

door Hari Rambaran

Onlangs verscheen bij Mango het Engelstalige bronnenboek Kahe gaile Bides. Dit boek geeft inzicht in de migraties van Hindustani’s uit het Bhojpuri sprekende deel van India als contractarbeiders naar diverse landen en van hun nakomelingen uit Suriname naar Nederland. Het boek is gemaakt in het kader van het project Kahe gaile Bides – Bhojpuri cultuur en de diaspora en de tentoonstelling daarover, gehouden in augustus 2006 in Allahabad. Mousumi Majumder fungeert als de eindredacteur. Anderen die aan dit boek hebben meegewerkt zijn Badri Narayan Tiwari en Nivedita Singh uit India, Sahiensha Ramdas en Maurits Hassankhan uit Suriname, en Narinder Mohkamsing, Elizabeth den Boer en Chitra Gajadin uit Nederland.

De in de boektitel gestelde vraag ‘waarom vertrok je naar vreemde landen?’ wekt de verwachting dat iemand daar een antwoord op geeft. Dat gebeurt echter niet expliciet in het boek. Wel wordt aan de hand van historische gegevens, persoonlijke verhalen en anekdotes, een beeld geschetst van de omstandigheden in het Bihar en omstreken in het toenmalige Brits-Indië, waardoor mensen vanaf de negentiende eeuw hun woongebied, familie en vrienden verlieten om elders in vreemde streken een emplooi te vinden op plantages die door koloniale mogendheden overal in de wereld in hun wingewesten waren aangelegd. Door de persoonlijke verhalen heen proeft de lezer de pijn en het verdriet bij de achterblijvers en ook bij hen die vertrokken. De door wervers voorgespiegelde vooruitzichten pakten de ene keer anders uit dan werd verwacht en een andere keer bracht de migratie ook wel uitkomst in de niet altijd rooskleurige omstandigheden waarin men daarvoor in Brits-Indië verkeerde. De inhoud van het boek overziend, zou de naam ‘kaise gale bidesavá’ [hoe ben je vertrokken?] toepasselijker kunnen zijn voor deze publicatie. Het boek vertelt immers eerder hoe de werving, de reis en het verblijf in den vreemde verliep dan waarom men vertrok. Hoe de migratie verliep proef je namelijk in de opgenomen liederen en gedichten.

Het boek telt zeven hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk schetst de omstandigheden in het Bihar en omstreken zelf en geeft een idee ten aanzien van de werving van de arbeiders. In het tweede hoofdstuk zijn persoonlijke verhalen opgenomen. Deze verbeelden de ontberingen van mensen die vertrokken en van hen die achterbleven.
Hoofdstuk drie schetst de aankomst en het verblijf van Hindustani’s in Suriname en van de omstandigheden waarin de contractarbeiders werkten. Hoofdstuk vier gaat in op het vertrek van Hindustani’s naar Nederland. In hoofdstuk vijf gaan de auteurs op zoek naar culturele sporen en resten van ‘Bhojpuri-cultuur’ bij de nakomelingen van de Hindustani’s; overblijfselen die herinneren aan wat de contractarbeiders aan cultuurgoed meebrachten. De auteurs gaan daarbij in op de drie basisbehoeften in: roti, kapará en makaan (voedsel, kleding en woning).
Hoofdstuk zes geeft een schets van de relatie tussen het Bhojpuri, het Sarnámi en het Nederlands. Het zevende hoofdstuk geeft enig inzicht in de relatie tussen India en Suriname ten aanzien van de Bhojpuri volkscultuur. In dit laatste hoofdstuk is aandacht besteed aan muziek, toneel en andere literaire uitingen van Hindustani’s in Suriname. Ter illustratie enkele gedichten en liederen opgenomen.

Als bronnenboek maakt de uitgave de verwachting waar. Men treft tal van verwijzingen aan naar andere publicaties, terwijl achter in het boek een lange lijst is opgenomen van allerlei literatuur, hoewel van al die publicaties niet duidelijk is wat ze bijdragen aan de inhoud van dit boek zelf. Wel helpt de lijst de geïnteresseerde lezer verder in haar of zijn zoektocht naar gegevens over de Hindustani’s, die – wel of niet als contractarbeider – uit het Bhojpuri-gebied of uit Suriname, elders een nieuw bestaan opbouwden en van wie een deel nooit is teruggekeerd naar de geliefden die achterbleven, maar die nooit uit hun gedachten zijn verdwenen. Een Bhojpuri-volk levend in heimwee!

Mousumi Majumder (red.), ‘Kahe gaile Bides’; Where did you go? On Bhojpuri migration since the 1870s and contemporary culture in Uttar Pradesh and Bihar, Suriname and the Netherlands. Allahabad: Mango books, 2010. 185 p., ISBN 978 81 906804 3 1 en ISBN 978 90 6832 740 3, prijs € 22,55.

[uit Oso, 2011, nr. 2]

Een eigen tijdschrift voor Surinaamse geschiedenis en cultuur: His/her Tori

door Els Moor

His/her Tori, nr 1 verscheen in juni 2010. Het is een belangrijke, zelfs feestelijke gebeurtenis, de verschijning van het eerste nummer van een tijdschrift voor Surinaamse geschiedenis en cultuur, van binnen uit. ‘Is het het begin van iets moois, of het einde van een leuk idee?’, is de best wel realistische vraag in het ‘ten geleide’ van de redactie die bestaat uit Jerome Egger (links op de foto naast Harold Jap A Joe), Eric Jagdew en Hilde Neus-van der Putten. Een Surinaams tijdschrift met bijdragen van in Suriname schrijvende gevestigde en beginnende deskundigen, dat is de grote uitdaging en het is een geruststellend feit dat het Instituut voor Maatschappijwetenschappelijk Onderzoek ( IMWO) van de Anton de Kom Universiteit van Suriname onderdak biedt aan dit initiatief.

Geschiedenis is voor iedereen: voor hem (his) en haar (her), voor jong en oud, voor studenten en geïnteresseerden. Aan ons allen de taak om dit tijdschrift levend te houden. Niet alleen op het IOL en de universiteit, maar ook op middelbare scholen, in bibliotheken en in boekwinkels moet het aanwezig zijn, zodat iedereen er kennis van kan nemen. De medewerkers zijn docenten en studenten en belangrijk is het dat het tijdschrift ‘leesbaar’ is, dus niet vol staat met voor de gewone lezer onbegrijpelijke wetenschappelijke termen.

Hieronder volgen besprekingen van de artikelen.
‘Een verdwenen tak van de Surinaamse literatuur: Volksepen en volkstoneel in Suriname’ door Narinder Mohkamsing
Dit artikel gaat over hindostaanse orale volksliteratuur. Het is jammer dat de titel dat niet aangeeft. De Surinaamse volksliteratuur houdt wel wat meer in dan wat oorspronkelijk uit India kwam. Het artikel geeft veel informatie, overzichtelijk ingedeeld met duidelijke tussenkoppen. Mohkamsing geeft een overzicht van de volksliteratuur in India en vervolgens die binnen de hindostaanse literatuur in Suriname. Een belangrijk onderscheid dat hij geeft is dat in een ‘grote traditie’, van de hogere klassen, in het Sanskriet, een klassieke taal en een ‘kleine traditie’ in regionale talen en dialecten. Tot de ‘grote traditie’ behoort bijvoorbeeld Rám-lí, spel van Ráma, dat jaarlijks wordt opgevoerd in Suriname, pas geleden nog te Leiding 9, verdeeld over zeven dagen . In het artikel wordt informatie gegeven over de uitvoeringspraktijken, vooral tijdens de contractperiode, met alle ups en downs van dien. Tot slot beschrijft Narinder Mohkamsing de inhoud van de verschillende verhalen. Rijk materiaal dus, met een uitgebreide literatuurlijst. Het artikel is geen essay; het geeft geen visie, geen lijn en het gaat als een nachtkaars uit, geen slot, conclusie of terugblik.

‘Renovelling the Past: A Suriname woman rewriting history’ door Hilde Neus
Dit artikel, nota bene over het werk van Cynthia McLeod, staat in het Engels in het tijdschrift. Dat misstaat wel, vind ik en bovendien lezen mensen hier graag over het werk van Cynthia McLeod en dan is het toch het prettigste in een taal die je dagelijks spreekt en leest. Het is een verkorting van de presentatie die Hilde Neus hield in mei 2008 op de ACWWS-conferentie (over literatuur van vrouwen in het Caraïbisch gebied) te Grenada .
Hilde Neus begint met een overzicht van historische romans vóór Hoe duur was de suiker. Dan brengt ze ons terug naar de presentatie bij VACO in de Domineestraat in 1987. Een moeilijke tijd; suiker was schaars. In de etalage van de winkel stonden papieren zakken met zand in verband met de titel van de roman, maar natuurlijk dachten veel mensen dat er suiker in was. Gevolg: dikke rijen voor de winkel!
Uiteraard is er een samenvatting van de inhoud en de plaats binnen de historie. Bekende stof voor de lezer! Hoe duur was de suiker is immers de meest populaire roman hier geworden. In het begin ging het bezoek van hand tot hand. De eigen historie wordt er op een boeiende manier van binnen uit in beschreven, met veel Sranan erin. Helemaal in die moeilijke tijd, maar ook nu nog spreekt dat de Surinaamse lezer aan. Neus geeft ook de receptie weer: hoe werd het boek ontvangen door critici. Dat was hier heel positief, later in essays ook zakelijker en afstandelijker en in Nederland kritischer. Michiel van Kempens recensie heeft als laatste zin dat Hoe duur was de suiker geen literatuur is. Dat verwekte hier woede. (Van Kempen op de foto in het midden, rechts Mc Leod, links Jit Narain.) In het artikel staat leuke beelden voor verschillende visies op literatuur. Die in Europa lijkt op een ui. Met vele lagen, die je afschilt en dan kom je tot de kern, waardoor je gaat huilen! Hier heb je suikerriet. Een lange steel met segmenten, geen lagen; gewoon van top naar wortels, stevige wortels en het suikerriet zelf smaakt zo lekker zoet! Een goed artikel dus, jammer van het Engels.

‘Van Vernederlandisching naar Surinamisering: Het geschiedenisonderwijs in Suriname’door Eric Jagdew
Ook dit is een heel bruikbaar artikel. Het geeft een overzicht van de ontwikkeling van het onderwijs in Suriname in het algemeen in verschillende periodes. Van ‘onderwijs binnen de slavenkolonie’ tot en met’ Onderwijs binnen de soevereine staat Suriname na 1975’. Die ‘Vernederlandisching’ staat geboekt van 1863 tot 1945. Het koloniale bestuur voerde toen zo’n politiek Zwijgzame onderdanen, dat wilde Nederland en in die tijd kwamen er ook veel broeders en priesters die vanuit christelijke visie onderwijs gaven. Geschiedenis komt pas laat op het Europese rooster en dient vooral om vaderlandslievendheid aan te kweken. Na 1945 wordt het onderwijs, en ook het geschiedenisonderwijs steeds meer eigen, Surinaamser en nu is die ontwikkeling al ver gevorderd. Goed dat dit allemaal zo overzichtelijk is vastgelegd, met een lange literatuurlijst erbij.

‘Acht december 1982 in de geschiedschrijving van Suriname’ door Jerome Egger
Jerome Egger valt met de deur in huis en is verder ook steeds ‘to the point’ in dit praktische en goed leesbare artikel. Geen vage inleiding, in de eerste zin al de kern: ‘De geschiedenis van Suriname na de militaire coup van 25 februari 1980 is niet voor iedereen een gemakkelijk onderwerp om over te praten’. Ook binnen het onderwijs, voj en vos, geeft dit problemen, hoewel de leerlingen en studenten graag informatie erover willen. De gebeurtenissen uit die tijd, vooral van 8 december 1982 liggen vaak nog gevoelig en studenten staan er totaal verschillend tegenover, door hun leeftijd en door hun houding ten opzichte van de huidige president van Suriname. Egger heeft besloten de mo-B-opleiding geschiedenis via een module met deze stof bezig te laten zijn, ‘Historiografie van Suriname voor mo B-studenten’. Surinamers moeten zelf hun standpunt over gevoelige zaken in de historie kunnen bepalen. Daarom liet Egger zijn studenten (14, in verschillende leeftijden, waarvan 12 al lesgeven) veel artikelen lezen, vooral over de gebeurtenissen rond 8 december 1982. Vooral veel artikelen van hier, met verschillende meningen. Daarnaast gebruikte Egger de documentaire Het dilemma van Fred Derby (2003), gemaakt door Sandew Hira en Yvette Foster. Met het materiaal gingen de studenten aan het werk. Alle studenten schreven een essay en enkele hielden een presentatie met discussie. Heel duidelijk was hoe groot de meningsverschillen waren. Hoe ga je daar in de klas mee om? Dat was het grote dicussiepunt. Docenten zelf moeten zo neutraal mogelijk zijn, was een belangrijke conclusie. Egger zelf straalt dat op een voortreffelijke manier uit in zijn artikel. Hij geeft belangrijke conclusies: dat studenten geleerd hebben kritisch om te gaan met geschreven materiaal over de eigen geschiedenis en hoe bruikbaar ook audiovisuele producties zijn in een klassensituatie. Een artikel dat niet alleen over moeilijke geschiedenisstof gaat, maar vooral over het vinden van de ideale didactiek voor zulke lessen..

‘Wilfred Teixeira en de ontwikkeling van het toneel- en hoorspel in Suriname’door Eartha Grootfaam
Van Eartha Grootfaam is het artikel over Wilfried Teixeira. Het is een bewerking van haar afstudeerscriptie voor mo-a geschiedenis. In een tijd waarin vooral Europees toneel in Suriname aanzien had, heeft Wilfred Teixeira (1920) werkelijk Surinaamse toneel (zowel wat taal als inhoud betreft) geïntroduceerd, zelfs in Thalia. Zijn stukken zijn in het Sranan en gaan vaak over voor gewone mensen herkenbare maatschappelijke toestanden. Teixeira is ook 24 jaar lang actief geweest als schrijver en producent van hoorspelen. Ook die gaan meestal om dagelijkse problemen. Velen zullen hem nog kennen van populaire series, zoals Famirie Misma. Veel mensen bleven ervoor thuis! Eartha Grootfaam benadrukt in haar artikel dat Teixeira het fundament gelegd heeft voor wat we nu kennen als ‘echt Surinaams toneel’. Wilfred Teixeira is nu 90 jaar en heeft vele onderscheidingen gekregen tijdens zijn lange loopbaan. Wat volgens mij in zo’n artikel niet thuishoren zijn ups en downs van Teixeira’s ambtenarencarrière. Liever was Grootfaam dieper op de thematiek van zijn toneel- en hoorspelen ingegaan dan de lezers te vergasten op minder leuke details in zijn werkleven. Die horen thuis in een uitgebreide biografie.

‘Van inheems dorp naar stedelijke woonwijk: Bernarddorp nader bekeken’ door Meredith Woei
Ook dit artikel, over de ontwikkeling van Bernarddorp, inheems dorp in de Para (foto hierboven), is de bewerking van een mo-a- geschiedenisscriptie. Het is een leuk artikel. Je kunt de geschiedenis van Bernarddorp zien als een miniatuur van die van het hele land Suriname: ondanks verschrikkelijk veel dyugu dyugu op bestuurlijk gebied, heeft het dorp zich ontwikkeld tot een modern dorp met electriciteit, waterleiding en telefoonaansluiting, ‘echte’ huizen en een bevolking die niet afhankelijk is van kostgronden. Bernarddorp ontleent zijn naam aan een bezoek van prins Bernard in 1950, die zo graag een ‘echt’ inheems dorp wilde zien. Ook de dyugu dyugu rond zijn bezoek, de financiële bijdrage die hij wel of niet deed en die in ieder geval het dorpsbestuur nooit bereikte, zijn herkenbare zaken die eigenlijk nu nog spelen in de verre inheemse dorpen van ons land.

Het blad wordt afgesloten met een recensie vaneen studente in het kader van de module ‘recensies schrijven’ en een fotoreportage van de 40ste ACH (Association of Caribbean Historians) Conferentie in 2008 in Paramaribo. Of dit hier passende bijdragen zijn? Ik twijfel.

Tot slot:
Wij feliciteren de redactie van His/her Tori met dit eerste nummer waarin leerkrachten, studenten en geïnteresseerden stof kunnen vinden die interessant is, maar vooral bruikbaar voor onderzoek en onderwijs. Veel achtergronden worden er gegeven, maar ook praktische aanwijzingen. Jan Bongers en Ton Wolf hebben hun werk goed gedaan: er zitten nauwelijks onrechtmatigheden in betreffende taal en stijl. Het kan natuurlijk altijd nóg beter. Hopelijk gaat de redactie zelf ook grondig evalueren. Welke lengte moeten artikelen hebben, wel of niet in het Engels, of ook een Engelse versie voor de landen in de buurt? Samen oefenen in echt boeiend schrijven zou ook een idee zijn. ‘Het begin van iets moois? Of het einde van een leuk idee?’ Het eerste, hoop ik!

IMWO/ADEKUS: His/her Tori. Tijdschrift voor Surinaamse geschiedenis en cultuur. Nr.1, juni 2010

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter