In het Centrum voor Beeldende Kunst in Amsterdam werd eind juni de tentoonstelling Hommage aan Frank Martinus Arion geopend. Zes professionele beeldend kunstenaars en zes dichters lieten zich inspireren door Arions roman Dubbelspel uit 1973, die nog altijd actueel blijkt te zijn. De gevolmachtigd minister van Curaçao, mevrouw Wiels verrichtte de opening en feliciteerde namens de regering van Curaçao de stichting Cimaké met deze tentoonstelling over één van de belangrijkste schrijvers van het eiland Curaçao.
De expositie Dubbelspel is een hommage aan de Antilliaanse schrijver Frank Martinus Arion. Zes beeldend kunstenaars en zes dichters hebben zich laten inspireren door zijn bekende roman Dubbelspel (1973) en geven hun eigen kijk op de thematiek van deze roman waarin het dominospel door Antillianen met uitzonderlijke passie wordt gespeeld.
Dubbelspel is onderdeel van het door Stichting Cimaké Foundation georganiseerde project Hommage aan Frank Martinus Arion.
Nelson Carrilho, Avantia Damberg, Ceseli Josephus Jitta, Hellen Sint Jago, Judith Leysner en Xiaoxiao Xu verbeelden aspecten van het dominospel.
Ook een zestal dichters schreef een gedicht met Dubbelspel als inspiratiebron: Marjolijn van Heemstra, Joan Leslie, Charlton G. Marcos, Olga Orman, Alfred Schaffer en Menno Wigman.
Alle deelnemende kunstenaars hebben in eerder werk laten blijken belang te stellen in een ‘kruisbestuiving’ tussen uiteenlopende culturen.
Opening: zaterdag 22 juni om 15.00 uur CBK-Amsterdam
Inleiding door Glenn Helberg en Rudmar Annastatia.
De opening wordt verricht door de Gevolmachtigde Minister van Curaçao, Marvelyne Wiels, en de zus van Frank Martinus Arion, Selvia Martinus,.
De aanwezige dichters dragen het werk voor dat zij voor deze gelegenheid hebben gemaakt. Aansluitend is er een optreden van dansgroep D’art Holland.
‘De ontmoeting’: zaterdag 29 juni om 11.30 uur
Ontmoeting met kunstenaar Ceseli Josephus Jitta (1952, Wassenaar), één van de deelnemende kunstenaars. Ceseli maakt vrije kunst en illustraties voor kinderboeken. Voor Dubbelspel maakte zij werk op glas. Tijdens ‘de Ontmoeting’ vertelt zij over haar werk.Het project wordt op 10 oktober afgesloten met de documentaire Frank Martinus Arion: Yu di Kòrsou van regisseur Cindy Kerseborn die in première gaat in de Openbare Bibliotheek Amsterdam.
CBK Amsterdam en Stichting Cimaké Foundation nodigen u van harte uit op zaterdag 22 juni voor de feestelijke opening van de tentoonstelling Dubbelspel, een tentoonstelling in het kader van het project ‘Hommage aan Frank Martinus Arion’.
15.00 uur: Opening van de tentoonstelling door Selvia Martinus, zus van Frank Martinus Arion.
Vervolgens worden enkele gedichten door de aanwezige dichters voorgedragen en is er een optreden van muziekgroep Tambú Ta Papia (o.v.)
De tentoonstelling is te zien t/m 22 juli 2013.
De volgende beeldend kunstenaars en dichters lieten zich inspireren door de meest bekende roman van Frank Martinus Arion, Dubbelspel:
Nelson Carrilho
Xiao Xiao Xu
Ceseli Josephus Jitta
Hellen Sint Jago
Judith Leysner
Alfred Schaffer
Menno Wigman
Marjolijn van Heemstra
Charlton Marcos
Olga Orman
Joan Leslie
De tentoonstelling is een onderdeel van het door Stichting Cimaké Foundation georganiseerde project Hommage aan Frank Martinus Arion, dat wordt afgesloten met de documentaire Frank Martinus Arion: ‘Yu di Kòrsou’ van Cindy Kerseborn die op 10 oktober a.s. in première gaat in de Openbare Bibliotheek Amsterdam.
Het is bijna zover. Op 15 juni, om 15.30 u in het prachtige lichte kerkje van Sloten (A’dam), gaan gedichten die door 5 van ons zijn geschreven het levenslicht zien! Alida Kock, Artwell Cain, Joan Lesie, Quinsy Gario (T. Martinus) en Olga Orman dragen hun eigen werk voor, afgewisseld met bijzondere koorzang door het Koor van Meneer de Wit en solozang uit de 20ste eeuw.
De muziek en de gedichten zullen heel lieflijk en stralend als de zomerzon zijn, maar soms ook rauw, somber of confronterend, zoals het leven zelf.
Ik hoop echt dat iedereen van Simia, met partners en kennissen en familie kan komen! In de flyer staan alle gegevens mbt adres, kaartverkoop. Wees er snel bij, want er kunnen maximaal 180 mensen in de kerk. We hopen allen te ontmoeten die middag!
Si antes hende muhe tabata ser mira como e persona cu despues ta bira mama y ta forma un famia, esaki awendia no ta asina mas. For di cuminsamento di siglo 20 hende muhe tabata traha y ocupa un funcion.Despues cu na aña 1948 e hende muhe a ricibi e derecho di por vota y ser elegi, e impresion cu ta’tin di nos hende muhe a cambia cu tempo. E posibilidad pa traha a keda amplia, despues cu a realisa cu un mercado laboral no por depende di hende homber so y mester por conta tambe cu hende muhe. Den añanan ’80 cierto funcion cu tabata destina solamente pa hende homber a habri pa e sexo femenino.Locual na su turno a trece cu ne cu e profesion cu nan tabata eherce a keda adapta na final di siglo 20. E cambionan cu a surgi ta cu si antes cierto profesion p.e. di enfermera y maestra di skol tabata netamente destina pa hende muhe, awendia por topa e hende muhe den tur ramo di trabou. Cu e cambionan aki tambe tabata di spera cu riba tereno di Arte & Literatura e hende muhe lo a manifesta su mes y ta haciendo esaki mas y mas.
Laura Paskel-Wernet (1911-1962)
Jufrouw Laura Paskel ta un di e promenan cu a sinta pone su pensamento y observacion riba papel. Ta trata aki di e buki ‘Ons Eilandje’(1992) cual manuscrito despues di 41 aña ta keda publica den forma di buki. Aunke Laura Paskel tambe a yega di scirbi storia cortico, e buki aki no ta un novela ni un cuenta cortico, mas bien e ta un obra cu ta relata con Aruba tabata den e era pre-industrial y con esaki a transforma su mes cu establecimento di Lago durante e epoca di industrialisacion. Cu excepcion di un publicacion di Sophie Armand na 1960 titula Moonlight over Basiruti, e bida literario na Aruba a keda practicamente keto despues di fayecimento di Laura Paskel- Wernet na 1962.
Influencia
Durante di dos decada, esta añanan ’60 y ’70 no tabata tin mucho publicacion di nos autornan femenino na Aruba. Den Caribe nos ta mira durante e temporada aki dos novela di autornan Caribense keda publica, esta Wide Sargasso Sea (1966) di Jean Rhys y di Maya Angelou I Know why the caged birds sings( 1969). Den e ex-colonianan di Hulanda, esta Surnam y Corsou por a mira den añanan ’60 –‘70 algun cara di hende muhe – manera Thea Doelwijt, Astrid Roemer y Diana Lebacs – den literatura. Esaki ta ilustra con isola Aruba tabata bibando den e region y cu e centro di actividadnan cultural-literario tabata situa na Willemstad. E añanan ‘ 70 a keda domina door di e poeta Nydia Ecury, kende na 1972 a cera nos conoci cu su prome obra Tres Rosea, sigui pa Bos di sanger (1976) y Na mi kurason mará (1978). Lo bo a spera cu despues di e tres obranan aki, un chispa lo a stimula otro autornan pa publica tambe. Aunke cu e decada di ’70 por ser considera como añanan turbulente, no tabata tin mucho movecion riba tereno literario. Ta den añanan ‘80 nos ta bin topa cu e periodo di ‘booming’ den nos literatura.
Genero
Na Aruba nos ta topa cu e fenomeno cu nos autornan ta cuminsa como escritor di buki mucha y despues ta concentra nan mes riba por ehempel poesia. Masha poco bo ta topa cu un autor kende for di cuminsamento ta scohe pa prosa y ta yega na produci novela pa adulto, literatura pa hoben of di cuenta cortico. Un ehempel di esaki ta e autornan Yolanda Croes, Frances Kelly y Josette Daal. No obstante cu den diferente generonan di literatura tin hende muhe como autor, e impresion ta ser crea cu mayoria a enfoca riba buki mucha. Aparte di esnan cu ta dedica nan mes na skirbi buki pa mucha, nos ta topa un di dos categoria di hende muhe cu a destaca como poeta, skirbiendo y publicando nan poesianan. Entre nan tin algun – por ehempel Desiree Correa – cu a cuminsa prome como autor di buki mucha y despues a pasa na skirbi literatura pa hobennan. Of como poeta – por ehempel Olga Buckley – kende despues a bay dedica su mes cu buki mucha/hoben y e proyecto Bon nochi – drumi dushi.
Buki mucha
Manera a ser bisa caba un gran parti di nos autornan femenino por keda categorisa bou di e genero di buki mucha. Normalmente hopi di nos autornan ta uza e genero aki como trampolin pa nan progresa den e bida literario. No ta cla ainda kico ta e consideracion cu mayoria ta scohe pa buki mucha. Si esaki ta pa motibo cu skirbi un buki mucha ta tuma menos tempo of ta pa motibo di e mercado, of simplemente cu e autor ta inclina pa skirbi pa mucha. Un di esnan mas conoci den e genero aki ta Liliana Erasmus, kende a publica cinco buki: ‘Rima rond di Aruba’, ‘Mi prome buki di ABC’, ‘Mas rima rond di Aruba’, ‘Magie’, ‘Hopus’ y su mas recien ‘De Knijp-kat’.Tambe mester menciona e escritora Aurita Arends, kende na 2005 a skirbi e buki “Talula ta Tover” y a traduci e obra “Basta Sunchi.” Pa e Festival di Buki di Mucha di 2006 e autor a skirbi e buki “Kingu”. Un otro autor ta Andrea Tchong-Engels kende ta conoci pa su dos bukinan Pepe Pelican y Bubu y Bibi burico. Un di e autornan cu a cambia di of agrega un genero na su obra, ta Alida Kock kende a bin ta moviendo riba e tereno di poesia. Esaki ta trece e siguiente observacion general cu un autor mester por produci mas cu solamente riba su propio tereno di interes. Un autor mester dedica su mes na otro ramo tambe, manera skirbi obra teatral, ensayo, articulo, reseña di buki etc.etc.
Literatura pa Hubentud
Aunke e grupo mas grandi riba e mercado di buki ta ser forma door di hoben, toch nos mester constata cu tin masha poco buki skirbi pa e grupo di edad aki. Akinan tambe e mesun pregunta ta presenta su mes: Kico ta e motibo cu casi no tin obra pa e hoben por lesa? Parce mi si un dado momento e mercado di buki pa mucha ta satura, cu lo mester enfoca riba otro terenonan, e.o. literatura pa hobennan. E mercado aki casi tin su autornan pa produci material pa e muchanan di 10-12 aña lesa. Straño ta cu e desaroyo na Corsou den añanan ’70 unda Diana Lebacs a publica 4 buki y den añanan ’80 un 4 buki mas pa hubentud, no a impulsa un desaroyo similar na Aruba. Desiree Correa ta un di nos autornan cu primeramente a publica un buki mucha Elefina Elefanta (1980), pa despues na 1984 saca un novelita – Isla di Mosa – pa hoben. Olga Buckley a sorpresa tur hende cu publicacion di e buki pa mucha Bencho a gana un bais (2007). Ultimamente nos por a agrega e prome thriller pa hubentud Black mamba (2011), skirbi pa Rosee Bentana. Ohala cu e genero aki cu mundialmente ta esun mas lesa, na Aruba tambe bira un estimulo pa otro escritor coy un pen cuminsa skirbi. Principalmente
pa e grupo di edad di 13-17 aña tin un necesidad grandi na obra literario.
Poesia
Un di e prome nombernan di poeta cu bo ta scucha ta esun di Digna Lacle-Herrera, cu desde aña ’70 a bin ta publica su poesianan den corant y revista. Den e antologia Cosecha Arubiano (1983) nos ta topa cu un di su prome poesia na Spaño Sabed Escoger. E poeta aki ta un di e tantisimo ehempelnan di nos autornan cu ta skirbi, pero nunca ta’tin e oportunidad pa publica nan den forma di buki. Riba tereno di poesia tabata Philomena Wong cu a destaca mas tanto y esaki limita tambe pa e periodo di 1984 – 1993. Tabata manera bo ta wak den otro paisnan na vispera di nan independencia cu un movimento literario ta lanta cabes. Den e caso di Aruba cu su Status Aparte tabata e motibo cu un generacion nobo di poeta y escritornan a laga tende di nan. Kisas no asina tanto determina dor di nan edad y ideanan politico, pero mas bien pa e mensahe poetico cu nan kier a expresa. Ph. Wong a debuta cu e tomo ‘Mi’ ta biba den mi pensamento (1984), cu ta contene versonan fuerte cu ta tipifica e era di cambio. Su siguiente obra Na kaminda pa Independencia (1986) tabata mas un reflexion riba e transformacion di e sociedad. Den su di tres tomo Di ta …pa ..tabata (1992) e autor ta orienta riba e individuo den bida.
Den añanan ’90 nos ta bin topa cu e obranan di Belen Kock –Marchena, kende a ser considera como e sucesora di Ph. Wong. Na 1998 Belen Kock –Marchena a mira su prome tomo Milager keda publica. Un tomo di poesianan bi-lingual cu ta trata temanan cu pa prome biaha ta keda describi den literatura arubiano. Na 2001 e siguiente tomo bi-lingual a sali: Den bena di bida, den cual e ta constata y cuestiona cierto actitud di e ser humano. Na final di añanan ´90 nos ta cera conoci cu e obranan di Clarette Quandus: Aruba, Prohimo, Inspiracion (1997), Amor y fe(2007) y su ultimo tomo Kibrando e silencio(2011). Ruthy Vrieswijk-Bergen ta e poeta cu a opta pa saca su poesianan riba cd y na ocasion di celebracion di su 50 aña a saca e siguiente cd titula Fifty 1957-2007, conteniendo un coleccion di 25 poesia den e idioma Papiamento, Ingles y Hulandes. Den su programa radial Dushi awasero musical na Radio Kelkboom, Vrieswijk tabata e unico cu sa dedica atencion na literatura y awendia ta skirbi un articulo di actividadnan cultural den corant.
Caranan nobo
Den e milenio nobo, por a mira e cara nobo di poetanan cu ta lantando, consistiendo di: Olga Buckley, Munye Oduber-Winklaar yRosabelle Illes. Esun mas hoben den bida literario ta Rosabelle Illes, kende cu su dos bukinan a capta atencion di un y tur. Si den Beyond Insanity (2005) e ta bay den un dialogo cu su mes, den e siguiente tomo Spiel di mi Alma (2010) e ta trata e temannan for di un otro angulo. E accento bou di e generacion nobo di poetanan ta mas riba e actuacion cu riba e texto/mensahe di e poesia. No por keda sin menciona e nomber di Maria Mathilde Kock, kende a publica E hadrei di inspiracion y Sombra di mi mente. Den e mesun rosea mester referi na e obranan di Caresse Isings Sirena (2004), Transparencia (2007) y Silence of Soul (2008)
Olga Buckley– kende a saca e tomo di poesia Curashi (2003) di biaha a confronta e mundo literario cu su observacion cinico den su poemanan. Cuater aña despues a sigui Sin wak patras (2007). Despues tabata e poeta Munye Oduber-Winklaar na turno a sacudi cu su obra bi-lingual ‘Ta asina y awor mi ta regla cuenta cu bo’ (2007), cual por ser considera como un novum den mundo poetico. Despues di a publica e obra Shelo Santo, unda nos ta bay?, e poeta a opta pa dedica su tempo na e.o. conta storia pa hende grandi. Un di e tomonan cu a haña poco atencion ta From within( 1998) di Greta Hardy, kende ta refleha riba e bida di un studiante na Texas. Lastima ta cu di un poeta manera Giolina Henriquez bo no ta tende casi nada mas, despues cu el a scohe na dedica su mes na un otro ramo di arte y no a sa di combina e dosnan aki cu otro. Su obra Hala di berdad/Wings of truth(1998) tabata un provocacion den tempo pa otronan yega na supera su nivel. E demas poetanan aki tn un solo publicacion riba nan nomber: Gina Henriquez, Ana Krozendijk – de Cuba, Greta Hardy, Giolina Henriquez, L. Euson y Caresse Isings.
Novela
E novelista Yolanda Croes tabata e unico cu den añanan ’90 a dedica su mes na prosa y a produci tres novela: Acompaña pa un angel: E tragedia di buelo 2000(1998), Perdi riba lama (1999) y Unda bo ta mami?Un di nos otro cuentistanan ta Digna Lacle, kende aparte di poesia ta skirbi cuentanan cortico. Un di e storianan aki ta Historia di un kunukero (1973), pero tambe su Cantica y storianan di Pasco. Por lo general Digna Lacle-Herrera ta conoci pa su storianan traduci, storianan cortico y storia largo manera e Storia di mil y un Anochi. Manera tabata di spera e animo na Aruba pa skirbi prosa – compara cu poesia – no ta asina grandi.E caso di Aruba ta mustra bon cla cu e entusiasmo no tey pa skirbi novela, kisas si storia pa mucha of hoben. Pero literatura pa adultonan ta carece pa basta tempo caba di novela skirbi pa hende muhe cu ta trata temanan cu ta toca e.o. hende muhe den tur su calidad. Tin asina tanto tema den nos historia y e presente cu por sirbi pa skirbi un buki, pa deleita e lector cu algo di e custumber of e actualidad na Aruba. Si den añanan ’80 Aruba tabata rondona door di e gruponan di hende muhe, e desaroyo aki no a conduci na un obra literario cu ta ilustra e temporada aki. Apesar di e diferente corientenan den literatura, nos ta mira masha poco efecto di esaki bek den nos literatura Arubiano. Nomber di escritornan den Caribe y America Latino – p.e. Zoe Valdez, Isabel Allende y Edwidge Danticat a anuncia nan mes, mientras e desaroyo ta pasa nos un banda sin cu ta forma parti di dje. Inventarisando e loke a keda skirbi y publica sea na poesia, cuenta cortico of novela pa hoben y adulto, e ta bisa hopi di e autor unda e ta para den bida, con e ta percepia su mundo y na kico su imaginacion ta conduci.
Simia Literario
Como cu literatura Arubiano por ser reparti den e tres idiomanan Papiamento, Ingles y Hulandes, nos tin di menciona tambe esnan cu a publica den e otro idiomanan. Un di e prome autornan riba tereno di prosa cu mester referi na dje ta Giselle Ecury, kende a publica e novelanan Erfdeel (2006) y Glas in lood (2009). Un otro autor ta Joan Leslie kende a publica te awor Bloeiende Flamboyant (2007) y De capriolen van Compa Nanzi (2011). Den e mesun categoria aki no por keda sin menciona Rosa Arrendell cu su novela Dottie, de kleindochter van de oude slavin (2008), kende ta relata di e bida di e migrantenan cu a bin biba na Aruba desde establecimento di Lago. Pero tambe Irma Grovell cu su volumen di storia cortico Kralen uit de Cariben ( 2008), cu ta conta nos algo di e bida na San Nicolas. Na Europa nos ta mira cu lantamento di Fd. Simia Literario, cu un grupo grandi di escritor y poeta femenino Arubiano a asocia nan mes cu e organizacion aki. Pa menciona algun di nan cu tin un of mas publicacion riba nan nomber: Olga Orman, Joan Leslie, Frida Domacassé, Joyce Herry, Alida Kock y Giselle Ecury. Olga Orman ta mas bien conoci pa su bukinan di mucha, banda cu su persona, Joan Leslie y Joyce Herry cada un a publica dos cuenta cortico den e antologia Bentana Habri (2004). Su poesianan y esnan di Joan Leslie, Frida Domacassé yAlida Kock a keda incorpora den diferente coleccion di Simia Literario, manera entre otro: Fruta Hecho( 2006), e cd Cosecha (2006), Symbiose tussen pen en penseel (2008). Joyce Herry y Alida Kock a produci cada un dos buki pa mucha. Frida Domacassé ta skirbi poesia na Hulandes cu Papiamentu y a publica: Dans (2006), Kurason kibrá, kurason hinté (2007), mientras na 2009 su coleccion di storianan Fontein en andere verhalen y Voetstappen op de rots (2011) a keda publica.
Papiamento
Ta di spera cu den e proximo añanan cu mas hende muhe dedica nan mes na literatura di nan pais. Principalmente pa haci uzo di prosa pa describi e realidad y fantasia cu na Aruba ta schuif den otro. Ainda tin un grupo grandi cu no a publica y anan tambe lo mester bin padilanti y saca nan cara. Nos autornan femenino mester tribi di soña y relata e fantasia di un muhe. Hopi di e procesonan pa yega na cultiva un generacion di escritornana a tranca, debi cu decada largo e posicion pa cu nos lenga materno no tabata defini. E echo cu no por a dicidi si Papiamento lo ser uza na skol, pa un gran parti a stroba e producion di obranan literario y alreves. Awor cu UNESCO a proclama e lema Buki pa enseñanza den lenga materno, por constata e falta tin suficiente autor y e necesidad na buki pa uza na scolnan. Echo ta cu e grupo di autor na
Hulanda ta contribui grandemente cu nan obranan na Literatura Arubiano.
Portret van de Arubaans-Nederlandse schrijfster Joan Leslie, gemaakt door de in Suriname werkzame fotograaf Nicolaas Porter. Nr. 81b in de reeks fotoportretten die Porter in opdracht van de Werkgroep Caraïbische Letteren maakt. Klik op afbeelding voor groter formaat. De foto is ook in verschillende uitvoeringen te bestellen bij de fotograaf; voor informatie kunt U mailen naar: nicolaasporter@hotmail.com. Wie de hele reeks wil zien kan hieronder klikken op het label Werkgroepportretten.
Portret van de Arubaans-Nederlandse schrijfster Joan Leslie, gemaakt door de in Suriname werkzame fotograaf Nicolaas Porter. Nr. 81a in de reeks fotoportretten die Porter in opdracht van de Werkgroep Caraïbische Letteren maakt. De foto is ook in verschillende uitvoeringen te bestellen bij de fotograaf; voor informatie kunt U mailen naar: nicolaasporter@hotmail.com. Wie de hele reeks wil zien kan hieronder klikken op het label Werkgroepportretten.
Fred de Haas blikt in deze woelige tijden die worden gekenmerkt door allerlei politieke streken eens terug op het leven van meesteroplichter Nanzi, naar aanleiding van de verhalenbundel Compa Nanzi’s Capriolen van Joan Leslie.
Literatura di un pais mester provee cada pasa tempo un antologia cu ta brinda un bista total di locual a keda produci na obranan literario. Na Aruba nos a conoce e prome antologia den forma di Cosecha Arubiano (1983)
Akiden nos ta topa cu e prome generacion di nos escritornan y poëtanan cu a biba den e prome mitad di siglo 20. Algun di e nombernan ta e.o. Frederik Beaujon, Johan karel Zeppenfeldt, Henri Lampe , Willem Frederik Lampe, Eduardo Curet,Jose Ramon Vicioso, Nicolas Piña Lampe, Luis G. Leañez, Nydia Ecury, Julio Maduro, Jose Geerman, Ana Herera-Kock, Digna Lacle, Ernesto Rosenstand, Hubert Lio Booi, Padu Lampe y Jossy Mansur.
Antologia
E antologia De navelstreng van mijn taal(1992) tabata un joya den e circuito literario hulandes, cual pa prome biaha a trece literatura Arubiano bou di atencion di e Hulandesnan. Aunke e buki a limita su mes na un generacion di poëtanen cu nan poesianan, tog esaki a brinda bastante claridad riba e generacion aki di añanan ’60. Nan spadanan no tabata dirigi solamente riba e cambionan cu ta biniendo, pero mas bien pa canalisa esakinan den un rumbo mas sigur. Den esei e poetanan a demostra cu poesia por sirbi como un mecanismo di transmicion di cierto balornan den un sociedad.Despues na aña 2000 nos ta mira e precioso buki Isla di mi cu a keda publica na dos idioma, esta Papiamento y Ingles. E antologia aki ta contene obranan poetico di 20 autor local, di cual hopi di nan tabata caranan nobo y cu un mensahe distinto. Na 2004 a keda publica na Hulanda e antologia Bentana Habri cu autornan Arubiano residencia na Europa. Den e antologia aki nos ta topa cu storianan y poesianan skirbi dor di e siguiente autornan: Olga Orman, Quito Nicolaas, Joan Leslie, Richard de Veer, Tania Pietersz y Joyce Herry.
Ta di elogia cu e Cas Editorial Charuba a dicidi di compila diferente obranan di e escritronan Ernesto Rosenstand y Hubert ‘Lio’ Booi. Asina pues nos a ser enriquese cu dos antologia mas cu ta E flamingo di Aruba (2006), cu ta contene e obranan literario, articulo y discurso di Lio Booi. Den e mesun aña e buki Shinishi di Olvido (2006) a keda publica cual ta contene columnanan, cuentanan cortico, entrevista y obranan teatral di Ernesto Rosenstand. En general obranan literario riba nan mes cu no ta obtenibel mas den librerianan. Si nos considera cu Literatura Arubiano ta consisti 100 aña caba, por conclui cu a bira tempo pa bin cu un publicacion cu ta trata e Historia di Literatura Arubiano, den cual ta trata e.o. origen, corientenan y influencia di e obranan di poesia y di prosa.
Literatura Arubiano na Hulandes
Na Hulanda tambe un cierto momento literatura Arubiano a haña rais. Esaki tabata di spera compara cu otro paisnan manera Estados Unidos, Canada, Colombia y Costa Rica unda ta tin Arubianonan kendenan a emigra. Normalmente den tur pais unda cu tin un colonia di un nacion, por spera cu nan ta participa na e bida cultural. Pues ta manifesta un situacion cu escritornan, artistanan, cantantenan, bailerina ta dicidi pa ta envolvi den e bida cultural na Hulanda. No cu esei ta facil pa logra, pero nan tur ta haci como migrante un intento pa wak con leu nan ta yega.
Den añanan ’90 nos ta mira e prome novelanan di autornan Arubiano ta aparece riba mercado na Hulanda. Ta trata aki di e autor Denis Henriquez kende a publica su prome novela Zuidstraat na aña 1992. Henriquez tabata e prome autor cu a situa e storia di su novela Zuidstraat na Aruba, Delft Blues na Hulanda y den De zomer van Alejandro Bulos esaki ta situa na Aruba – Italia y Hulanda. Un di dos autor Arubiano – Jacques Thönnissen – tambe na final di añanan ’90 a cuinsa publica su bukinan. E caracteristica di e obranan di Thönnissen ta cu e ta uza aspectonan di e bida cultural Arubano pa inclui esakinan den su storianan. Asina pues nos ta haña cu den e novela Tranen om de Ara tin un escena cu ta trata e ambiente durante un pelea di gay. Su siguiente novela tabata titula Eilandzigeuner(2000) cu ta trata di un dama Romano kende durante Segunda Guera mundial a hui bin Aruba. Despues di esaki su novela De roep van de troepiaal (2004) a keda publica. Den e buki aki tambe e naturaleza di e ser humano ta sobresali. Cu su ultimo novela – Devah – si e autor Thönnissen a scohe pa bandona e fronteranan di Aruba y orienta riba e panorama hulandes.
Generacion nobo
Na principio di e prome decada di e millenio nobo, nos ta topa cu un di dos coriente di autornan Arubiano kende a cuminsa publica nan obranan na Hulandes. Ta trata aki di Giselle Ecury, Joan Leslie y Quito Nicolaas.
Giselle Ecury ta menos conoci pa su poemanan den e tomonan ‘Terug die tijd’ (2005), den cual e ta trata e proceso di dementia di su mama. Ecury a publica dos novela ‘Erfdeel’ (2006) y ‘Glas in Lood’(2010), cu ta trata e bida na Hulanda di un pareha antiyano/hulandes cu ta busca nan sosten den nan respectivo cultura di cas.
Na aña 2004 e prome novela Tera di silencio di Q. Nicolaas ta keda publica cu ta trata e regreso di un hoben hurista, kende no por a reconoce e idiosingracia di su pueblo mas. Na 2010 Verborgen leegte ta sali riba mercado, den cual e biaha aki Nicolaas ta trata e binimento di e migrantenan Caribense pa Aruba y e bida na Hulanda den añanan ‘60. Joan Leslie tambe a publica na 2007 un coleccion di storianan bou di e titulo De bloeiende flamboyant y despues De capriolen van Compa Nanzi (2011). Compara cu e version tradicional di Compa Nanzi, e biaha aki Nanzi ta biba den tempo moderno. Pues na Hulanda tambe mas y mas ta publicando prosa y por lo pronto e cantidad di autornan y estilo di skirbi conoce poco diversidad. Acerca mester apunta cu excepcion di Verborgen leegte, cual ta un novela historico, na Hulanda literatura Arubiano conoce masha poco obranan cu por ser considera como literatura di migrante.
Historia
Na vispera di Status Aparte ta sali riba mercado e obra ‘E Indjannan Caiquetio’ (1981) di J. Mansur, cual tabata dirigi na fortifica e identidad di e Arubiano. Desde 1986 cu publicacion di e buki ‘Aruba: e leyenda di su nomber’ di e autor Tochi Kock nos no a mira niun obra literario di tal indole. Despues cu pa basta aña a keda keto, na cuminsamento di siglo 21 The lago Colony Legend (2003) di J.L. Lopez a keda publica, kende ta relata di e diferente famianan cu a biba un tempo den e enclave di Lago Colony.
Un di e prome novelanan cu a sigui tabata Perseverancia (2002) di M. Christiaans, cu ta trata con e piscadornan tabata biba na principio di siglo 20. E autor aki a trata den su siguiente obra ‘E Schutter’ (2010) e tempo di Segunda Guera Mundial. Pero tambe e buki ‘The Lago Story’ di J. Ridderstaat (2007 ), cu aunke no ta ficcion mester aparece den e lista aki. Den esei no por keda sin menciona e buki E di dos paraiso di J. Naar, cu ta conta e historia di Lago Heights.Tambe e cronicanan cual a sali publica den tres tomo na 2009: Color di biento, Abrenuncia y 3gota pa dia. Cu e publicacionnan aki Jubi Naar a contribui na loke por yama nos historia oral. Finalmente aña pasa nos a cera conoci cu e buki Historia di Savaneta (2011) di Dufi Kock, den cual e ta describi e historia di e districto Savaneta. Ultimo añanan por a ripara un interes creciente pa skirbi mas obra encuanto nos historia.
Arte na palabra
E arena di literatura ta uno cu constantemente mester impulsa esaki, asina cu e ta keda na bida y dynamico.E aña aki ta pa di cuater biaha cu ta organisando e concurso di ´Arte di palabra´ cu ta destina pa hobennan. Di e manera aki ta trata na interesa hobennan pa dedica nan mes na literatura. Asina tambe ta busca manera pa cultiva un generacion nobo di escritornan y poetanan. Poco poco tambe por ripara cu e enseñansa na nos skolnan ta hayando un propio cara, unda alumnonan ta bay ta lesando obranan di nos propio autornan y na papiamento. Pa straño cu ta na 1986 no a pensa riba un actividad asina como mecanismo pa stimula literatura y dedicacion di nos hobennan na poesia y prosa. Ta bon cu na Aruba no a sosode e locual a pasa na Corsou, unda despues cu e tres autornan grandi B. van Leeuwen, T. Marugg y F.M. Arion na final di decada ’80 no tabata skirbi mas, un vacio a ser crea cu te na aña 2003 a ser yena atrobe cu e prome novela di E. Zielinski.Literatura ta un campo cu conoce su propio mecanismo y procesonan den e sociedad y ta manera un pendante di e desaroyo cultural di un pais. Laga nos en todo caso sigui contribui na nos Literatura Arubiano dor di stimula mas hende pa cuminsa skirbi y publica nan obranan.
De Verenigde Naties heeft het jaar 2011 uitgeroepen tot ‘Internationaal jaar voor mensen van Afrikaanse afkomst’, de Afrikaanse diaspora. Om dit jaar te besluiten bestudeert onze medewerker Fred de Haas wat er in de Papiamentstalige literatuur van de twintigste eeuw aan herinneringen aan de slaventijd ligt opgeslagen en tot in onze tijd doorklinkt. Via de mondelinge overlevering neemt hij ons in ‘Katibu ta galiña’ mee langs werk van auteurs als Kroon, Goilo, Lauffer, Juliana, Martinus, de Jongh, Domacassé, De Haseth, Bacilio en anderen om te onderzoeken op welke manier zij allen in hun werk hebben geworsteld met de problematiek van de slaventijd en de koloniale overheersing.
Een Indiase meester zei eens: “Wat is geweest, komt nooit meer terug. Benut deze dag daarom volop en maak er een ladder van om de hoogste top te bereiken. Sta niet toe, dat jij – als de avond valt – nog dezelfde bent als vanmorgen. Maak deze dag tot een onvergetelijke, gedenkwaardige dag. Verrijk daarmee jezelf en ook een ander.”
In Nederland zijn mensen actief, die een aantal dingen met elkaar gemeen hebben. Zij hebben een sterke band met de voormalige Nederlandse Antillen of Aruba en zij houden van schrijven. Zo werd op 1 september 2001 Simia Literario opgericht door Quito Nicolaas en Liberta Rosario als een netwerk voor Antilliaanse en Arubaanse schrijvers. Inmiddels is er veel veranderd, maar de groep, met nog altijd leden van het eerste uur, is hecht en bloeit. Een overzicht van tien jaar aan activiteiten.
Simia Literario ziet in 2001 het levenslicht als een netwerk dat gericht is op het schrijven in het Papiaments. Zo worden op 10 november 2001 in Amsterdam-Zuidoost, in het gebouw van de Stichting FORSA – een steunpunt voor Antillianen en Arubanen – workshops georganiseerd. Norman de Palm legt alles uit over scriptschrijven, Jorge Labadie over orthografie, Ursula Clemencia (R.I.P.) geeft een workshop “Verhalen schrijven” en Olga Orman over het redigeren van teksten. Gelijktijdig vindt elders in het gebouw een poëzieworkshop plaats. De gastsprekers daar zijn Quito Nicolaas over de basistechnieken van het schrijven, Karel Voigt over surrealistische poëzie, Ronny Martina over orthografie, nogmaals Karel Voigt over het redigeren van gedichten en Quito Nicolaas over de behandeling van gedichten. De voertaal is Papiaments.
Al tijdens deze tweede bijeenkomst blijkt, dat de hier in Nederland woonachtige leden behalve in het Papiaments, ook in het Engels en in het Nederlands schrijven en dat daar rekening mee gehouden moet worden. De opkomst van 25 tot 30 mensen is groot. Iedereen kan zich die middag als lid inschrijven. De meesten doen dat. Enthousiast.
Anno 2011 maakt men zich op voor een tweede lustrum. Is alles gedurende die jaren gestaag doorgegroeid of zijn er ook hiaten ontstaan?
Het eerste jaar biedt maandelijks een bijeenkomst, waarin telkens een lid een thema behandelt, zoals bijvoorbeeld het schrijven van een column door Ronnie Martina, nog altijd in het Papiaments. Er wordt een Café Literario gehouden in Café “El Diferente” in de De Clerckstraat in Amsterdam-West, met ruimte voor het declameren van gedichten en het vertellen van verhalen. Een filmploeg neemt alles op. Een gezellige dag met een grote opkomst.
Ook worden er commissies ingesteld. Elke commissie zal de organisatie op zich nemen van een activiteit, zoals Workshops, het Café Literario, de Literaire Maaltijd, het Literaire Concours en een Literair Radioprogramma. Veelbelovend. Maar toch komt er weinig van terecht. Iedereen moet alles doen naast eigen bezigheden en werk. Eind 2002 haken veel leden af en is er zelfs onenigheid. Met zo’n 15 mensen wordt een doorstart gemaakt.
Op 21 januari 2003 wordt ervoor gekozen om van Simia Literario een Stichting te maken, vermoedelijk om zo, als Stichting, ook subsidies aan te kunnen vragen. Quito Nicolaas wordt voorzitter, Richard de Veer penningmeester en Natalie Wanga secretaris. Dat jaar vindt het Eerste Literaire Concours plaats met de uitreiking van een literatuurprijs voor proza en één voor poëzie. De winnaars mogen bij uitgeverij In de Knipscheer een bundel uit laten geven van hun werk. De werving en inschrijving vinden zowel in Nederland als op de Antillen en Aruba plaats. Er is een externe jury ingesteld met o.a. de dichters Henry Habibe en Walter Palm. De prijsuitreiking vindt plaats op 5 oktober in het Cosmic Theater in Amsterdam. Het programma bestaat uit presentaties en voordrachten van de leden. De prijzen worden gewonnen door Joan Leslie (Proza) en Munye Oduber (Poëzie). Er wordt ook een bundeltje geprint met de voorgedragen gedichten en verhalen: Caribbean Waves of Words.
Het jaar daarop wordt er tijdens de bijeenkomsten een gedicht, alsmede een verhaal behandeld en begeleid door twee leden. Het Statuut bestaat 50 jaar en enkele leden schrijven gedichten voor de bundel Met de wil elkander bij te staan. Ook vindt de Tweede uitreiking van de Literaire Prijzen plaats in theater Zuidplein in Rotterdam. Bentana Habri wordt gepresenteerd, een bloemlezing van gedichten en verhalen in het Papiaments. Er wordt voorgedragen, wat de avond geslaagd maakt. In het bestuur vinden er wisselingen plaats.
Begin 2005 haken meer leden en bestuursleden af. Dat maakt de toestand kritiek. Ondanks de bereikte successen valt de groep uit elkaar. De overgebleven leden steken de koppen bij elkaar. Wat is er aan de hand? Is het tij te keren? Na veel gesprekken wordt uiteindelijk eind 2005 besloten, dat het roer om moet. Gerarda Lauf, bekend om haar leiderschap in de Parochie Santa Ana, wordt de nieuwe voorzitter. Het bestuur is overgedragen en wordt ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Corry Paesch is penningmeester en Olga Orman de secretaris. Ondanks de perikelen van 2005 is er een nieuw product in de maak, een CD met voorgedragen gedichten. Het eerste Lustrum is in zicht. Daar moet aan gewerkt worden! De lustrumviering vindt plaats in september in het NH-hotel aan het Leidsche Bosje te Amsterdam in samenwerking met de Vereniging Antilliaans Netwerk. De CD Kosecha/Cosecha wordt gepresenteerd. De groep breidt zich weer uit en er vinden interessante workshops plaats. In november wordt een kleine bundel, Fruta Hecho/ Rijpe vruchten geprint met de gedichten uit een workshop van poëziedocent Jos van Hest.
Helaas overlijdt in die tijd na een ziekbed een wijs en actief lid, Brigida Meijer-Cratz. Als men dit verlies verwerkt heeft, doen de leden in verschillende steden mee met het landelijke evenement “Nederland Leest”. De bibliotheken verstrekken dan gratis een tevoren bepaald boek, waarbij het de bedoeling is, dat er een discussie op gang komt tussen de mensen onderling. In 2006 is dat Dubbelspel, geschreven door de ons allen bekende Frank Martinus Arion. In januari 2007 wordt een workshop georganiseerd voor het schrijven van gedichten in samenwerking met de Stichting Sabana, het Strategisch Amsterdams Beraad van Antillianen en Arubanen, dat werkt aan hun welbevinden als zij wonen in Amsterdam.
Nog een greep uit de diverse dingen die zijn ondernomen of gerealiseerd: Ik heb het genoegen me omstreeks die tijd aan te sluiten bij dit illustere gezelschap. Mijn romandebuut heb ik net gemaakt. Mijn eerste dichtbundel is dan al langere tijd een feit. Ik heb een optreden achter de rug tijdens één van de Haagse Winternachten. Van Joan Leslie komt de verhalenbundel De Bloeiende Flamboyant uit. Ik neem een doos exemplaren mee, als ik in maart 2007 naar Aruba reis om daar mijn beide boeken te presenteren in de Bibliotheek van Oranjestad. Een aantal van ons doet in Utrecht met voordrachten mee aan het festival Caribbean Express, dat georganiseerd is door Dr. Michiel van Kempen, hoogleraar West-Indische Letteren en tevens zelf auteur. Er wordt een thema-avond georganiseerd met de Vereniging Antilliaans Netwerk over het literaire werk van de schrijver Pierre Lauffer in samenwerking met de Fundashon Pierre Lauffer op Curaçao. Men zorgt ervoor dat een aantal van zijn titels herdrukt wordt. De verhalenbundel Waarover wij niet moeten praten wordt uitgebracht door In de Knipscheer, met bijdragen van enige Simia’s.
In 2008 komt er een samenwerking tot stand met het festival “Juni Kunstmaand in de Baarsjes”. Simia Literario organiseert twee workshops, Schrijven en Illustreren, in “Centrum Meneer de Wit”. Het resultaat is de bundel Symbiose tussen pen en penseel. In oktober wordt door Joe Fortin een lezing over Caribische Literatuur gehouden in de Openbare Bibliotheek van Amsterdam. Ook worden kerstverhalen geschreven, die in december gepresenteerd zijn in het Arubahuis en die later gebundeld worden: Nostalgia na fin di Aña/ Nostalgie aan het eind van het jaar. Verschillende leden hebben eigen werk uitgebracht of zien werk officieel uitgegeven worden. Sommige zijn zelf uitgever geworden. Er is op verschillende podia opgetreden, ook op de Antillen en op Aruba. Sinds 2006 is men actief boeken aan het verkopen en in dit verband werkt men nauw samen met uitgeverij In de Knipscheer.
Afgelopen jaar is hard gewerkt aan twee gezamenlijke bundels, die in dit lustrumjaar 2011 uitgebracht zullen worden: poëzie en proza in het Papiaments, Nederlands en Engels.
De groep is inmiddels hecht te noemen. Er wordt veel gelachen, de sfeer is vriendschappelijk en inspireert. De voertaal is overwegend Nederlands. Helaas is onze fantastische voorzitter vertrokken. Gerarda Lauf is teruggekeerd naar Curaçao. Met elkaar hebben de leden haar een warm afscheid bereid, in het vaste voornemen contact te houden en met elkaar te blijven groeien en schrijven. Daar vraagt Simia Literario om. Want woorden willen bloeien.
Deze website beoogt geen enkel winstoogmerk. Door middel van de website wil de Werkgroep het publiek kennis laten maken met nieuws uit en over de Caraïbische regio. De Werkgroep neemt daartoe onder meer berichten over van andere sites, zonder dat het ons altijd mogelijk is rechthebbenden vooraf te attenderen op de overname. Mocht iemand bezwaar hebben tegen overname van tekst- of beeldmateriaal, laat ons dit weten, dan verwijderen wij het materiaal.
Reacties op berichten worden alleen geplaatst indien voorzien van voor- en achternaam. Opinies op deze website komen voor rekening van de auteur(s) en zijn niet altijd de opinies van de Werkgroep.
Buki mucha
Olga Buckley– kende a saca e tomo di poesia Curashi (2003) di biaha a confronta e mundo literario cu su observacion cinico den su poemanan. Cuater aña despues a sigui Sin wak patras (2007). Despues tabata e poeta Munye Oduber-Winklaar na turno a sacudi cu su obra bi-lingual ‘Ta asina y awor mi ta regla cuenta cu bo’ (2007), cual por ser considera como un novum den mundo poetico. Despues di a publica e obra Shelo Santo, unda nos ta bay?, e poeta a opta pa dedica su tempo na e.o. conta storia pa hende grandi. Un di e tomonan cu a haña poco atencion ta From within( 1998) di Greta Hardy, kende ta refleha riba e bida di un studiante na Texas. Lastima ta cu di un poeta manera Giolina Henriquez bo no ta tende casi nada mas, despues cu el a scohe na dedica su mes na un otro ramo di arte y no a sa di combina e dosnan aki cu otro. Su obra Hala di berdad/Wings of truth(1998) tabata un provocacion den tempo pa otronan yega na supera su nivel. E demas poetanan aki tn un solo publicacion riba nan nomber: Gina Henriquez, Ana Krozendijk – de Cuba, Greta Hardy, Giolina Henriquez, L. Euson y Caresse Isings.
Ta di spera cu den e proximo añanan cu mas hende muhe dedica nan mes na literatura di nan pais. Principalmente pa haci uzo di prosa pa describi e realidad y fantasia cu na Aruba ta schuif den otro. Ainda tin un grupo grandi cu no a publica y anan tambe lo mester bin padilanti y saca nan cara. Nos autornan femenino mester tribi di soña y relata e fantasia di un muhe. Hopi di e procesonan pa yega na cultiva un generacion di escritornana a tranca, debi cu decada largo e posicion pa cu nos lenga materno no tabata defini. E echo cu no por a dicidi si Papiamento lo ser uza na skol, pa un gran parti a stroba e producion di obranan literario y alreves. Awor cu UNESCO a proclama e lema Buki pa enseñanza den lenga materno, por constata e falta tin suficiente autor y e necesidad na buki pa uza na scolnan. Echo ta cu e grupo di autor na
Buki mucha
Den añanan ’90 nos ta bin topa cu e obranan di Belen Kock –Marchena, kende a ser considera como e sucesora di Ph. Wong. Na 1998 Belen Kock –Marchena a mira su prome tomo Milager keda publica. Un tomo di poesianan bi-lingual cu ta trata temanan cu pa prome biaha ta keda describi den literatura arubiano. Na 2001 e siguiente tomo bi-lingual a sali: Den bena di bida, den cual e ta constata y cuestiona cierto actitud di e ser humano. Na final di añanan ´90 nos ta cera conoci cu e obranan di Clarette Quandus: Aruba, Prohimo, Inspiracion (1997), Amor y fe(2007) y su ultimo tomo Kibrando e silencio(2011). Ruthy Vrieswijk-Bergen ta e poeta cu a opta pa saca su poesianan riba cd y na ocasion di celebracion di su 50 aña a saca e siguiente cd titula Fifty 1957-2007, conteniendo un coleccion di 25 poesia den e idioma Papiamento, Ingles y Hulandes. Den su programa radial Dushi awasero musical na Radio Kelkboom, Vrieswijk tabata e unico cu sa dedica atencion na literatura y awendia ta skirbi un articulo di actividadnan cultural den corant.
Olga Buckley– kende a saca e tomo di poesia Curashi (2003) di biaha a confronta e mundo literario cu su observacion cinico den su poemanan. Cuater aña despues a sigui Sin wak patras (2007). Despues tabata e poeta Munye Oduber-Winklaar na turno a sacudi cu su obra bi-lingual ‘Ta asina y awor mi ta regla cuenta cu bo’ (2007), cual por ser considera como un novum den mundo poetico. Despues di a publica e obra Shelo Santo, unda nos ta bay?, e poeta a opta pa dedica su tempo na e.o. conta storia pa hende grandi. Un di e tomonan cu a haña poco atencion ta From within( 1998) di Greta Hardy, kende ta refleha riba e bida di un studiante na Texas. Lastima ta cu di un poeta manera Giolina Henriquez bo no ta tende casi nada mas, despues cu el a scohe na dedica su mes na un otro ramo di arte y no a sa di combina e dosnan aki cu otro. Su obra Hala di berdad/Wings of truth(1998) tabata un provocacion den tempo pa otronan yega na supera su nivel. E demas poetanan aki tn un solo publicacion riba nan nomber: Gina Henriquez, Ana Krozendijk – de Cuba, Greta Hardy, Giolina Henriquez, L. Euson y Caresse Isings.
Novela
Ta di spera cu den e proximo añanan cu mas hende muhe dedica nan mes na literatura di nan pais. Principalmente pa haci uzo di prosa pa describi e realidad y fantasia cu na Aruba ta schuif den otro. Ainda tin un grupo grandi cu no a publica y anan tambe lo mester bin padilanti y saca nan cara. Nos autornan femenino mester tribi di soña y relata e fantasia di un muhe. Hopi di e procesonan pa yega na cultiva un generacion di escritornana a tranca, debi cu decada largo e posicion pa cu nos lenga materno no tabata defini. E echo cu no por a dicidi si Papiamento lo ser uza na skol, pa un gran parti a stroba e producion di obranan literario y alreves. Awor cu UNESCO a proclama e lema Buki pa enseñanza den lenga materno, por constata e falta tin suficiente autor y e necesidad na buki pa uza na scolnan. Echo ta cu e grupo di autor na
pa Quito Nicolaas
Literatura Arubiano na Hulandes
Generacion nobo
Historia
Arte na palabra
RSS
Facebook
Twitter
