Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: Kom Marcel de
Herbouw ingestort ouderlijk huis Anton de Kom begint deze maand
Het huis waarin Anton de Kom in Suriname heeft gewoond is onlangs ingestort. Dit komt niet als een verrassing; de houten woning verkeerde in deplorabele staat en daarom werd er rekening gehouden met het instorten. Vandaar dat er in oktober al een schutting om het huis werd gebouwd.
read on…Eerherstel Anton de Kom
door Jan Gajentaan
Bij de première in Suriname van de documentaire Peace, memories of Anton de Kom van regisseur Ida Does, heeft Anton’s kleinzoon Marcel de Kom gepleit voor eerherstel van zijn grootvader. Daarmee doelde hij op de onterechte verbanning van zijn vader door de koloniale autoriteiten in Suriname begin jaren dertig en de lastercampagne, waarmee die verbanning gepaard ging.
Uiteraard ben ik in grote lijnen bekend met het leven en werk van Anton de Kom, maar net als vele anderen had ik zijn beroemde werk Wij slaven van Suriname uit 1934 nog nooit van A t/m Z gelezen. De afgelopen dagen heb ik die schade maar eens ingehaald. Het boek is een aangrijpend essay, een felle aanklacht tegen de slavernij en ook tegen het kolonialisme van na de slavernij. Een aantal vragen die De Kom stelt in zijn boek zijn nog steeds actueel, zowel in Suriname als in Nederland.
Kritiek op Nederland
Ik heb eerder wel eens gesteld in een artikel op Starnieuws, dat ik persoonlijk niet zo veel heb met geschiedschrijving vanuit een sterk ‘pro’ of ‘anti’ standpunt, omdat de antwoorden dan vooraf bekend zijn – of in sterke mate bepaald worden – door de manier waarop door de historicus informatie selecteert. Het kan leiden tot een eenzijdig beeld.
Dat neemt niet weg, dat ook de neutrale geschiedenisvorser – voor zover die bestaat – een kritische blik moet hebben op het verleden. Je hoeft geen felle anti-kolonialist te zijn om de koloniale excessen te veroordelen, net zoals je bijvoorbeeld geen anti-christen hoeft te zijn, om de heksenverbranding in de Middeleeuwen te verafschuwen.
Een groot gedeelte van het boek van Anton de Kom gaat over de excessieve wreedheid waarmee de slavernij in Suriname gepaard ging. De Kom had zich op dit vlak goed gedocumenteerd en geeft vele voorbeelden van straffen die in de koloniale tijd normaal werden geacht, zoals de ‘Spaanse Bok’ (een geraffineerde martelmethode), het afhakken van ledematen en zelfs het levend verbranden van degenen die als slaaf werden gehouden.
Anton de Kom trekt in zijn boek veel vergelijkingen tussen de Nederlandse slavernij en de Engelse en Franse slavernij. Hij weet aan te tonen, dat Nederland er in veel opzichten ongunstig van afkomt. Niet alleen duurde het langer voordat door Nederland de slavernij af werd geschaft (pas in 1863, terwijl Engeland en Frankrijk dat al in 1833 respectievelijk 1848 hadden gedaan) maar ook de excessen van de straffen pleiten in het nadeel van Nederland. Daarnaast duurde het in de Nederlandse kolonie veel langer totdat er onderwijs werd gegeven aan de onderdrukten.
De Surinaamse identiteit
In het boek van Anton de Kom worden ook een aantal vragen gesteld, die me van belang lijken voor de Surinaamse maatschappij van nu. Zo besteedt De Kom heel veel aandacht aan de vrijheidsstrijd van de marrons. De marronleiders zoals Boni, Baron en Joli-Coeur, worden door hem geëerd als ware verzetshelden. Toch denk ik, dat De Kom gemengde gevoelens zou hebben bij de instelling van een nationale vrije dag naar aanleiding van het vredestraktaat van 10 oktober 1760. In de ogen van De Kom waren die vredestraktaten een doelbewuste poging van de koloniale regering, om via een verdeel-en-heersbeleid de eenheid van de uit Afrika afkomstige Surinamers te ondermijnen.
Dat lijkt mij zeker een gedachte om stil bij te staan. Ook al erkennen we dat er nu eenmaal, als gevolg van de geschiedenis, verschillen zijn in de maatschappelijke positie en in de leefwijze van creolen en marrons, dan nog zou de overheid in Suriname een beleid kunnen voeren dat erop gericht is bij deze groepen zoveel mogelijk wederzijds begrip tot stand te brengen. Ik meen dat dit al gebeurt in het Surinaamse onderwijs. Een dergelijk beleid hoeft overigens mijns inziens niet een ontkenning in te houden van de grondenrechten van de in stamverband levende volkeren, waartoe de marrons net als de inheemsen gerekend moeten worden.
In zijn boek stelt De Kom nog veel meer indringende vragen over de Surinaamse identiteit, onder meer over de noodzaak tot eenheid van alle bevolkingsgroepen, maar door ruimtegebrek kan ik daar nu niet op ingaan. Om één punt te noemen: volgens De Kom heeft geschiedenisonderwijs waarin vrijwel uitsluitend blanke mannen fungeren als helden en voorbeelden, een funeste werking op het zelfbewustzijn van gekleurde mensen en kan dat zelfs leiden tot minderwaardigheidscomplexen.
Tot slot: Anton de Kom was een anti-fascist in hart en nieren en hij heeft daarvoor betaald met zijn leven (hij kwam in 1945 om in een Duits concentratiekamp). Als strijder voor vrijheid en rechtvaardigheid heeft hij een prominente plaats verdiend in zowel de Surinaamse als de Nederlandse geschiedenis. Ik hoop daarom, dat de Nederlandse regering niet doof zal blijven voor de roep van de familie De Kom om eerherstel.
Marcel de Kom – De zon komt ook op…
De zon komt ook op..
al zie je het niet
als het lawaai voorbij trekt in de nacht
die elke jaar weer nadert
het rammelen van de shutters
op echo commando
een jaarlijkse estafette
wissel
van deur naar deur
niets vermoedende personen
die de poort van hun leven openen
voor vreemden
de voordeur
die hangt in de verrotte oude sponning
hout getrokken uit maagdelijk bos
gezaagd en geschaafd
wat nog zou leven als het niet
de deur moest hoog houden
voor huiselijke taferelen.
Paramaribo, december 2011
Lenny Peeters wint schrijfwedstrijd
Voor de tweede keer op rij wint een Vlaming de schrijfwedstrijd van Uitgeverij Contact. Lenny Peeters uit Borgerhout wint met haar verhaal ‘Nanoseconde’ een plek in de schrijfcursus van de uitgeverij ter waarde van € 1200,-.
Lenny Peeters was één van de twaalf finalisten die met behulp van het commentaar van de jury haar verhaal heeft herschreven. Drie finalisten kwamen uit België, een Surinamer (Marcel de Kom) dong mee naar de hoofdprijs en acht Nederlanders. In totaal stuurden driehonderd mensen een verhaal in op de wedstrijd met het thema ‘Schrijf je eigen einde’.
Ook bij de vorige wedstrijd in 2008 won een Vlaming. De vorige winnaar, Raf Goossens, debuteert in november 2010 met zijn roman Kieken zonder kop.
Het thema van de wedstrijd, ‘Schrijf je eigen einde’, werd gekozen naar aanleiding van het boek Het Einde van Chris Impey dat in augustus 2010 verschijnt. Het winnende verhaal ‘Nanoseconde’ zal in ieder exemplaar van Het Einde ingestoken worden.
Hieronder het verhaal van Marcel de Kom – Onvoltooid verleden tijd
De klok tikt in mijn hart bij de eerste stappen op de gladde tegels. Het grove asfalt van de weg heeft mijn schoenzoolrubber laten verslijten. Net als de dubbele banden van de voorbijrazende vierassige truck. Die van links kwam aanrijden. Ik moest rennen en springen toen ik de straat overstak. Mijn zwakke enkels slingerden als papegaaikoppen. Ze zeggen alleen nog maar ‘lorre’ en geen ‘koppie krauw’meer. Niemand zal mijn voeten ruiken op deze dag want ik ruik ze al jaren niet meer. Ik zie alleen maar recht voor mij de deur die open moet op vier tegels afstand. De zon warmt mijn rug en de wind duwt koele lucht in mijn overhemd met korte mouw. Ik ga die deur van glas bossen .
Er is geen weerstand de winkeldeur zwenkt op mijn elleboogstoot open. Een rumoerig vliegtuig boven mijn hoofd: de airco die in de ruimte koude lucht verspreidt. Ik zie waterdruppels op mijn bruine Armani schoenen; zijn het mijn angstzweetdruppels of lekt die airco boven mijn hoofd condensvocht? Zal ik wel een veiligheidsriem omdoen of niet? Want als dat vliegtuig straks omlaag valt dan slinger ik er vanzelf uit als de riem niet vastzit. Dan kan ik dat vallende metaal nog ontwijken. En ben ik niet opgepropt in dat verwrongen aluminium als ik de veiligheidsriem vastmaak. Of maak ik mij zorgen om niets?
Ik loop naar het midden van de winkel waar de toonbank staat van glanzend fineer. De dame erachter met een brede glimlach. En tanden als walabapalen geslagen voor het tegenhouden van wild slachtvee. Toch glanzend wit als ik voor haar ga staan. Ze herkent mij, anders zou ze niet zoveel hebben blootgegeven. De inkijk die ze mij geeft in het boek dat voor haar op de balie ligt, betoverend, haar handen op het midden van de bladzijden. Ze duwde het boek verder open naarmate ik mijn wens kenbaar maakte. Ik wilde mijn adem even inhouden om te denken; wat bedoelde ik nou precies? Een balpen om te schrijven, dat was mijn wens. Die zacht in de hand moest liggen en vanzelf moest rollen over het papier. Haar handen lieten het boek los en het sloeg dicht. De omslag mocht ik zien als een glanzende droom.
Ik herkende haar, mijn gedachten gingen terug naar de voorpagina van de Times , tig jaren terug. Haar verwrongen gezicht gezicht bekneld tussen autostoel en stuur op de foto. Het flitslicht weerkaatsend op het gesprongen glas dat voor haar lag op het dashboard. De foto was zodanig afgedrukt dat een bepaalde indruk ontstond: de omstanders hingen in de lucht en lagen op de grond alsof zij de lijken waren. En de auto zag je in het midden zweven. Het was zeker een fout van de zetter geweest. Dat gebeurde wel eens vaker in die tijd. Zaken werden soms anders voorgesteld dan ze in werkelijkheid waren. Het resultaat was dan wel dat de krant beter verkocht. Alles kwam pas nu weer naar boven. De gedachte aan dat voorval stond weer rechtovereind in mijn hoofd. Ze zou mij nu een goed schrijvende pen verkopen. Hoelang was dat leed nu geleden? En ze deed weer normaal. Behandelde mij zo te zien als elke andere klant. Ze liep naar de andere kant van de toonbank. ‘Met deze kan je heel lang schrijven, rijdt snel over papier en is veilig’. Wat moest ik hiervan denken?
Ze kon die stront maar beter uit haar gedachten wissen, dat ik op haar advies nog iets zou kopen. Ze had al teveel willen bepalen.
Ze ging uitdagend over de toonbank hangen; ‘Als je mij niet meer wil zien dan moet je hier niet in de winkel komen’. Misselijk makende woorden van haar in mijn oren. Toen boog ik voorover om de van haaientanden voorziene balpen aan een ketting in mijn hand te nemen. Als een hond trok zij aan de ketting. Bang dat ik de balpen zou stelen. Ik zou alleen maar een proefrace maken over kladpapier. ‘Waarom stap je dan een winkel binnen waarvan je weet dat daar iemand werkt die je niet aanstaat? Ik had je eigenlijk een kogel door je kop moeten schieten toen ik de kans had. Misschien doe ik dat nog wel. Schrijft deze ballpoint lekker, mijnheer?’ Alsof er niks aan de hand was keek ze mij aan met dikke roodblauw opgezwollen ogen, ze had zeker last van glaucoom. Haar collega kwam dichterbij. Zou ik de balpen maar laten voor wat het was en gewoon naar het vliegveld gaan?
Ik had de fles whisky bij het wakker worden in de ochtend maar beter kunnen leegdrinken. De moed om haar te zeggen wat ik dacht verdween naar mijn blaas. Die stond op springen. Om mij van de angst te kunnen verlossen. Zuiver wit poeder was nodig om mijn gedachten nu te zuiveren.
Als ik de balpen kocht dan zou ik haar weer kunnen schrijven. Over mijn onreine gedachten. Dan zou ik de macht over haar kunnen krijgen. Want ze hield van lezen. Of zou ze nu gewoon alles verbranden wat ik op papier zou zetten voor haar? Was dat niet al eens eerder zo geweest? Alles was al uit de hand gelopen. De auto op zijn kant. De razernij waar ze in verkeerde toen. Ze had de voorpagina gehaald en was even de ster geweest in het nieuws.
De ster wilde ik zijn! Met een foto op de voorpagina van de krant op het moment dat ik mijn diploma in ontvangst zou nemen. Ze had alles voor mij verpest. Op die ene dag aan het einde van het cursusjaar van de schrijversvakschool. De beoordelingsdag. En vanaf dat moment stond voor mij alles op zijn kop. Ik was totaal verrot van binnen. Het leek erop alsof mijn darmen steeds korter werden. De onophoudelijke stroom uit de darmen die niets meer vasthouden. Alleen een kurk met watten in de kont was de amateurististische oplossing voor mij als niet-verzekerde. En de kurk drie keer per dag eruit trekken was het recept. Dan had de voorverwarmde pindasaus een uitweg.
Ik wilde al niet meer naar de dokter om te horen wat ik toch al wist. Het zou alleen maar tijd- en geldverlies zijn. Zelfs de kogel die ze mij toewenste vanachter de toonbank was nog vriendelijk bedoeld. Ze kon zelf maar beter een oogmasker dragen om niet herkend te worden. Want het was niet voor het eerst dat ze zulke uitspraken deed. Het waren dezelfde woorden uit haar verleden toen ze als rekruut over leven en dood van niet juist schrijvende schrijvers bepaalde. Wat eerst een nachtelijke escapade moest zijn geweest met haar bleek later een ordinaire manier te zijn om mij uit de weg te ruimen.
Het was de verleiding van haar geweest die mij tot het punt van alles durven schrijven had gebracht. En dan was zij de hoogbegaafde docent in het lokaal waar de opleiding werd verzorgd. Ik werd in de val gelokt als een domme gans die vetgemest werd. Elke keer dezelfde woorden: ‘Schrijf gewoon wat op je hart ligt. Laat je woorden gaan over papier.’ En daar ging ik dan; trechter in mijn bek en ik werd iedere dag gevoed met hoogbegaafd voedsel van een onbevoegde docent. Die zij was. Ja, dat wist ik toen nog niet. Een bamboebuis werd nog even in mijn reet gepropt om de stroom gaande te houden. Aan het einde van iedere les werden de volgeschreven velletjes papier netjes verzameld.
En na een jaar kwam de beoordeling door haar. Toen werd alles duidelijk. Als pionnen op een schaakbord werd alles in positie gebracht. Er werd een uitleg gegeven aan hetgeen ik had geschreven. Alles werd op zijn kop gezet. Elk woord van mij werd anders uitgelegd. Daar had ik het niet voor geschreven. Ik wist wel een betere uitleg te geven. Ik werd door haar gezien als een tegenstander. Alsof ik een officiële verklaring had afgelegd voor de krijgsraad te velde. En aan het einde van die avond bood ze aan om mij naar huis te brengen, om zoete broodjes met mij te bakken. ‘Het was allemaal niet zo erg bedoeld’ zei ze. De richting die ze reed was een sluiproute om mij af te leveren. Ze bracht me niet naar huis. Ze reed een eenrichtingsweg die alleen maar leidde naar het kampement van de rekruten. Een kruising verder stopte ze de auto en een lange kerel stapte achter in. Nog geen seconde erna zag ik niets meer, een zak werd over mijn hoofd getrokken. De banden gierend over het asfalt en de auto maakte een bocht. Ik voelde iets om mijn middel trekken over de veiligheidsriem. Uit alle macht zwaaide ik met mijn armen in het donker. Ik voelde bonken op mijn hoofd. Hoorde ruis en gekras van de radio die van zijn vaste zender verschoof. Doffe klappen in mijn maag, ik werd misselijk. Duizelig in mijn hoofd. Ze zette haar tanden in mijn vuist. Mijn voeten duwde ik in het stuur. Het leek alsof ik in het reuzenrad op de kermis omhoogging. En daarna het geschreeuw van alle kanten.
‘Wil je die ballpoint nog kopen met dat plastic balletje of die metalen kogel?’ Ik had geen behoefte meer aan haar gesmeek zodat ze een goed begin zou hebben van de dag. Door wat te verkopen aan mij. En ik moest dit maar zien als de enige genezing die ik gratis kon krijgen voor mijn geest. Mijn lichaam was al over zijn vervaldatum heen. Ze mag van mij achterblijven in haar onvoltooide tijd. Voor mij was mijn verleden voltooid. Het vliegtuig was wachtende. De weg naar mijn bevrijding na zoveel jaren.
De deur zwaaide achter mij dicht. Er was nog het nasuizen in mijn oren van het aircogeluid, als een lange pieptoon. Ik zag de grijze trottoirtegels als hoekjes in mijn ogen.
Aan de overkant van de straat de volle ochtendzon op het dak van mijn glanzende witte auto. Een blinde vlek in mijn ogen. Ik keek eerst naar rechts voor de zekerheid. Want uit die richting zou een vrachtwagen kunnen komen. Of was het links? Ik zag alleen de schittering van de zon. En een donkere wolk die mijn kop zou gaan bossen.
Bossen: Surinaams/Nederlands: kapot maken, rammen
Walabapalen: houtsoort die in grillage vormen splijt en dienst doet als weilandomrastering
De Times: ochtendkrant in de rep. Suriname
Marcel de Kom finalist schrijfwedstrijd
Uitgeverij Contact heeft de finalisten gekozen van de schrijfwedstrijd ‘Schrijf je eigen einde’. Uit 300 inzendingen zijn twaalf finalisten gekozen, waaronder Marcel de Kom met het verhaal ‘Onvoltooid verleden tijd’. De finalisten ontvangen binnenkort commentaar van de jury. Zij hebben tot 21 juli de tijd om hun verhaal te herschrijven en opnieuw in te sturen. De herschreven verhalen zullen op onze website gepubliceerd worden. Op 2 augustus maakt Uitgeverij Contact de winnaar bekend. Deze wint een plek in de schrijfcursus van Uitgeverij Contact ter waarde van € 1200,- en, indien de cursus goed doorlopen wordt, een auteurscontract.
Marcel de Kom wint columnwedstrijd
Onlangs organiseerde Schrijversgroep ’77 een wedstrijd voor het schrijven van de beste verkiezingscolumn. Inzendingen waren mogelijk tot 5 februari 2010 en de column mocht maximaal 350 woorden bevatten. De deelnemers hadden ongeveer drie weken tijd om aan hun column te werken. De winnaar mag zijn column voorlezen op een kulturu neti met muziek en literatuur op 16 februari 2010 in Tori Oso en tegelijk zijn prijs in ontangst nemen. De prijs bestaat uit een geldbedrag van 200 srd. Verder wordt de winnende column aangeboden aan de dagbladen.
Er zijn zes columns binnengekomen en een liedtekst. De liedtekst is vanwege de vorm buiten de beoordeling gelaten. Tussen de verschillende inzendingen was er behoorlijk verschil in visie. Het varieerde van een hoezee voor Venetiaan tot Wanneer komt de Surinaamse Obama. Er was scepsis en er was hoop. Vier van de columns zijn te lezen op de website van Schrijversgroep’ ’77. De jury bestaande uit Hilde Neus, Sombra en Alphons Levens heeft de inzendingen anoniem ontvangen. De juryleden hebben onafhankelijk van elkaar de column M.P.P…… van Marcel de Kom als de beste uitgekozen. De literaire creativiteit van de schrijver heeft een belangrijke rol gespeeld bij de beoordeling. Marcel de Kom is lid van Schrijversgroep ’77, student aan de Schrijversvakschool en kleinzoon van de schrijver en verzetsheld Anton de Kom.
Hieronder de tekst van Marcel de Kom:
M.P.P………..
Alles begint weer op volle toeren te draaien na vijf jaar. De politieke propaganda en de overheids voorlichtingsfilmpjes laten hetzelfde beeld zien. Wat er niet allemaal gedaan is de laatste maanden. En nog gedaan gaat worden tot aan de verkiezingen
van vijfentwintig mei tweeduizend en tien.
Maar er is iets wat steeds maar niet boven water komt drijven. Dat is het
M.P.P.- melken. Hoe je de woorden in correct nieuw Surinaams -Nederlands schrijft weet ik nog niet.
Hoe de afkorting is ontstaan gaat terug naar de tijd van mijn overgrootmoeder.
Ze heeft mijn overgrootvader uitgescholden nadat hij bij de eerste verkiezingen belangenloos zijn hokjes rood gekleurd had.
Mijn grootmoeder had alles meegemaakt en haar decreet werd toen; honderd
dagen voor de verkiezingen: ‘M.P.P.- melken’!
Een aantal keren heeft dat politieke oproer tot gevolg gehad. Want alle bloedverwanten kwamen dan bij elkaar en dat duurde vroeger wel meer dan een week. Dus stel je voor ergens op een plantage zoveel mensen. Dat was een plantage opstand!
De laatste keer dat het uit de hand liep was in de tachtiger jaren van de vorige eeuw. Dat heeft ervoor gezorgd dat men nu alles was stiller doet en ondere een erkende dekmantel. Eerst beleggen de bloedverwanten een structuren vergadering in elk der tien distrikten waar ze wonen. Daar wordt duidelijk inkaart gebracht wat de behoeften zijn van ons. Bij het niet bereiken van overeenstemming is er een besloten bijeenkomst in het N.I.S. met diverse vooraanstaande geestelijke leiders. Want met meer als achthonderd en vijftig stemgerechtigde bloedverwanten en aanhang heb je zo een ruimte wel nodig. Mijn moeder legt tegenwoordig het zo genoemde melk advies voor aan de vergadering. Na een hele ceremonie is er dan een geheime stemming. Het advies is aangenomen bij een tweederde meerderheid van voor stemmers. Dan kan iedereen weer blij naar huis met een melk advies op zak.
En dan weet iedereen der bloedverwanten hoe M.P.P.; ‘Mijn Politieke Partij te melken’. Al de rijke opbrengsten vloeien dan naar het overlevingsfonds voor de komende vijf jaar. En dat is alleen bestemd voor mijn bloedverwanten!
2009 Continuação (Vervolg)
door Marcel de Kom
Alles werd nu een droom met zeilen witte drukte
Droge warme wind uit het zuidoosten met
Verhalen van het achterland
Schoongewreven in gebergte en mist
De roodbruine sporen censuur achterlatend op groen blad.
Woorden van jij, van ik, van zij en gouden toekomst
Gravel slingerwegen met vierentwintig bochten per kilometer
Een corridor voor wind naar de kust
Mesties en mulatten marrons ronden de stoffige wegen
Voetstappen op nat leem en droge tak
De brulapen roepen om een vaardige behandeling
Van hun vrees op de hoek van Highway en Latour
Waar ons volk zich bij wijze verstopt in koelbox en ijs tussen
Zacht barbequevlees met pindasaus
De bevrijding van het beknelde in hedendaags doorgeschoten landing
Het luchtrooster van takken en stammen aan het einde van de horizon
Het wachten op de nieuwe dag wanneer de zon weer zal opstijgen
Bloed dragend op het voorhoofd nu weten sleets ontbreken is
Continuação (Vervolg)
2010
Paramaribo 31 december 2009
RSS
Facebook
Twitter
