blog | werkgroep caraïbische letteren
Posts tagged with: Kartokromo Kadi

Kadi over de Javanen

Opo wong Jowo idjih duwih adjih. [Hebben Javanen nog waarde in dit leven]

Op 9 augustus 2011 hebben de derde generatie Javanen in Suriname en hun nazaten op hun eigen wijze de dag van immigratie herdacht en of gevierd. In feite werd en wordt deze grote dag met de jaren heen slechts door een handje vol intellectuelen herdacht in navolging van andere immigranten.Velen zijn zich niet bewust van deze dag daar hun vanaf jong af aan deze dag niet met de paplepel werd en wordt ingegeven. Op de vraag waarom zij zo onverschillig zijn? Naar mijn bescheiden mening is het antwoord onbeantwoord gebleven. Velen hebben zich naar mijn mening afgevraagd: wat hebben zij in Suriname als hun bijdrage geleverd? Zij zijn niet bewust. Ik denk meer dat zij maar erop los leven. Dat is in vele gevallen niet juist. Er zit een zekere mate van een hebie of een sta-in-de–weg in hun geestelijk onderbewustzijn. In elk geval de Javanen hebben op mijn bescheiden studie toch op verschillende gebieden ondanks dat zij een heel moeilijke periode moeten doormaken geleidelijk aan zich weten op te trekken op elk gebied. In mijn verschillende artikelen en visies is toch duidelijk gebleken dat zij zienderogen vooruit zijn gegaan. [Zie de verschillende artikelen die ik via de kranten heb laten publiceren.] Dat zij door velen nog steeds aangemerkt worden als verlegen, achterbaks, en wat dies meer zij, zullen zij zoetjes aan met de tijd door met derden in contact te komen en door studie zelf te boven komen. Wie niet durft zal ook niet gekend en erkend worden. Zij proberen de visie van allon-allon waton kelakon [langzaameraan komt het wel] maar tegenwoordig is deze visie aan het veranderen zoals de tijd nu dagelijks verandert. Tegenwoordig is de visie van jepat-jepat jen mboten jepat mboten dapet. [Tegenwoordig moet alles snel gebeuren, anders mis je de boot.] Dat zij in vele gevallen nog de traditionele gewoontes van hun voorouders willen behouden is niet vreemd. Maar goed, wie gekend wil worden moet niet blijven zitten doch buren maken en vrienden maken. Het leven is niet als die ene kikker die in een diepe put terecht is gekomen en zit te wachten op een overstroming om aan de oppervlakte te komen . De gedachte van [CUHP Manduhk] is allang veranderd. De bewustwording is niet meer te stuiten.

[van site Schrijversgroep ’77, 4 februari 2012]

Interguyanese literatuur in Fort Zeelandia

Het Inter Guyana Cultural Festival gaat deze week van start en duurt het hele weekend door. In samenwerking met Schrijversgroep ’77 is een literair programma uitgezet. Op vrijdag 26 augustus beginnen de workshops Proza en Drama, verzorgd door resp. Ismene Krishnadath en Tolin Alexander. De workshops worden in de Louiseschool verzorgd en duren van 9.00 – 13.00u.

Op zaterdag 27 en zondag 28 augustus gaat het het literair gebeuren verder in Fort Zeelandia, in de expositiezaal boven de oude apotheek. Het publiek kan de hele dag, vanaf 9.00u boeken bekijken en kopen in de boekenstands. Op zaterdagochtend om 10.00u zijn er presentaties van schrijvers uit Guyana, Suriname en Frans Guyana. Vanuit Frans Guyana schuiven M. Henri Claude Coeta, Tchisseka Lobelt, Monique Dorcy, Marie Benoit aan. Coeta is schrijver, de rest van de delegatie is verbonden aan de Frans Guyanese organisatie Promolivres die regelmatig boekenbeurzen en internationale literatuurfestivals organiseert in Frans Guyana. Uit Guyana komen Jolyon Boston en Petambar Persaud (foto links). Deze laatste is bekend van zijn televisieprogramma’s met spoken word en orale vertellingen en erg actief in Guyanese literaire kringen.

Op zondag is er van 11.30u tot 12.30u een ochtendcauserie, een luchtig gesprek over schrijvers, boeken en leven in de Guyana’s. Hierbij zitten schrijvers Petambar Persaud, Tchissèka Lobelt en Cynthia McLeod aan. Zowel op zaterdag en zondag kunt u aanschuiven bij schrijvers aan tafel om hen de vragen te stellen die u altijd wilde stellen.

Op zaterdagochtend zijn de volgende Surinaamse schrijvers aanwezig: Rappa, Soecy Gummels, Jeffrey Quartier en Sombra. In de middaguren zijn dat: Susan van Dijk, Cobi Pengel en Charles Chang. Zondagmorgen kunt u babbelen met Kadi Kartokromo, Jit Narain, Indra Hu. ’s middags zijn Sombra, Roué Hupsel en Celestine Raalte present. Alphons Levens kunt u beide dagen ontmoeten in de boekenstand. Het is ook een goede gelegenheid om een praatje te maken met onze gasten uit de buurlanden en hun literaire producties te bekijken.

Nieuw bestuur Schrijversgroep ’77

Op woensdag 27 juli is in een Bijzondere Algemene Ledenvergadering bij acclamatie een nieuw bestuur gekozen. Het bestuur bestaat uit 7 leden t.w. Ismene Krishnadath (voorzitter), Arlette Codfried (ondervoorzitter), Jeffrey Quartier (penningmeester), Andy Plak (secretaris), Robbie Parabirsing (lid), Kadi Kartokromo (lid) en Sylvana Dankerlui (lid). De verkiezing werd geleid door de verkiezingscommissie bestaande uit Nelius Codrington, Sombra en Alphons Levens. Helaas kon Sylvana Dankerlui  vanwege ziekte niet lijfelijk aanwezig zijn bij de verkiezing. Na de verkiezing volgde een uitgebreide fotosessie om het pas gekozen bestuur te vereeuwigen voor de komende generaties van S’77. Van het nieuwe bestuur is te verwachten dat het de huidige trend in S’77 van groei van activiteiten en leden doorzet. Ook wil het komend bestuur zorgen voor een solide financiële basis van de vereniging.

Kadi Kartokromo – Plekken in Commewijne

Karamakakriki, Destompesburg en de Indiaanse dorpen Java en Sapende

Deze nogal restante vestigingsplaatsen, bewoond door afstammelingen van oude plantage-arbeiders, zijn in de laatste jaren uit beeld verdwenen in tegenstelling tot de periode van vóór 1980.

 

Karamakakreek[kriki] is een linker zijtak van de Boven-Commewijnerivier, ongeveer een half uurtje bovenwaarts varen vanaf de Commewijnebrug. De bevolking bestaat uit een vijftal gezinnen die van de kleine landbouw leven. Bekende producten zijn watermeloen, chinese tayer, napi, koren[karoe] djindja en droge rijst [rijstteelt op hoge grond en of tegalan]. Als vervoermiddel zijn zij aangewezen op de zelfgemaakte korjalen en of sitplanga boto. De kinderen moeten per boot naar school gaan op Potribo. Vandaag de dag is Potribo verhuisd.

Een andere bekende plaats is Destompesburg. Een verlaten eenmansplaatsje van papa […], niet ver van de samenvloeiïng van de linker en rechter Commewijnerivier. Een gewijde plaats waar de mensen van omliggende plaatsen met regelmaat hun rituele offers brachten. De traditionele vlaggenstokken en andere gebruiksvoorwerpen werden regelmatig aangetroffen. Na ruim een uur bovenwaarts varen kwam de delegatie het verlaten dorp der boslandcreolen onder kapitein Atebe tegen, genaamd Gododrai. Met de openlegging van het binnenland van het gebied Mapane vanwege de aanleg van de ontsluitingsweg van het binnenland door de GMD, was met goedvinden van de hoofdopzichter de bekende heer Molgo, een stuk terrein opengegooid voor de Gododraiers. Kapitein Sante en zijn mensen hadden het gebied verder tot bloei gebracht, terwijl ook een krutu-oso [vergaderplaats] werd gebouwd. Bij de verkiezingen van 1977 was aldaar ook het stembureau. Een provisorische polikliniek werd regelmatig door de dienstdoende artsen van Nieuw-Amsterdam en Tamanredjo bezocht en aangedaan.

Om Java en Sapende te bereiken moeten de bewoners via de bijna dichtbegroeide kreek varen. De loshangende lianen en andere boomplanten geven inderdaad een idyllisch panorama. De verlaten R.K-kerk die er nog stabiel bijstaat moet jammer genoeg wachten op de eens goed bezochte religieuze gebedsplaats diep in het binnenland van Commewijne. Bij ons bezoek werden wij ontvangen door de dorpskapitein Martin, bijgestaan door enkele trouwe bewoners van het dorp. Teneinde de toegang en of de doorvaart enigszins te vergemakkelijken kreeg de kapitein de ondersteuning van het districtsbestuur om tegen betaling de kreek op te schonen. De nog enkele bewoners leven van de kleine landbouw en visvangst en proberen hun produkten kwijt te raken door ze langs de hoofdweg aan de man te brengen.

[van de website van Schrijversgroep ’77; enigszins bewerkt]

Tori Oso-avond over Commewijne

Commewijne staat in the spotlight op de 29ste juni. Dan heeft Schrijversgroep ’77 een avond in Tori Oso over het district Commewijne. Kadi Kartokromo, die districtscommissaris is geweest van dit district, en er nog steeds regelmatig de weekenden en vakanties doorbrengt, zal interessante verhalen vertellen. Er zullen enkele slides worden vertoond van het district. Alphons Levens (foto), stonfutu van Commewijne, leest voor uit Toen verschenen de machines. Dit verhaal is opgenomen in door Michiel van Kempen verzameld werk in Mama Sranan en in de bundel …, en toen was niets mooi meer. Ismene Krishnadath leest voor uit haar roman Satyem, over een Javaanse immigrante. Javaanse contractarbeiders kwamen na immigratie bij uitstek op plantages in Commewijne terecht. Mariënburg is daarvan de bekendste. Een deel van de roman is gesitueerd op Mariënburg. Arlette Codfried draagt twee gedichten op aan de mensen van Commewijne.

In het programma is nog ruimte voor enkele gedichten of een lied. Natuurlijk wel betrekking hebbende op Commewijne. Contact: 520513 of 8912005

Commewijne-avond Schrijversgroep ’77

Op woensdag 25 mei houdt Schrijversgroep ’77 een avond in Tori Oso over het district Commewijne. Kadi Kartokromo, die districtscommissaris is geweest van dit district zal interessante verhalen vertellen, uit zijn dc-periode. Daarnaast mogen vrijwilligers zich opgeven voor het voordragen van hun literair werk. Het werk moet wel gerelateerd worden aan Commewijne. Ook mensen met leuke digitale plaatjes mogen die inzenden. Die kunnen dan geprojecteerd worden.
Contact: www.schrijversgroep77.org

[Bericht van Schrijversgroep ’77]

Kadi Kartokromo – Paimin

Hij was altijd hulpvaardig
Ook vandaag met zijn arme hand
Maar van binnen is hij lief
En toch niet te begrijpen.

Hij was verliefd, maar durfde
Mij niet te zeggen, ik voelde wel aan
Maar wacht. De tijd moet nog komen
Eindelijk 25 november 2010.

Ik gaf hem de hand, hij greep,
ik voelde zijn bloeddruk en zag zijn smile
ik ook, maar was stil in mijn binnenste,
keek hem aan, ik brak van binnen.

[27-11-10]

S’77 Srefidensi Potpourri

Op de 34ste owru yari van Suriname hadden leden van S’77 presentaties op de stoep van Tori Oso. De avond is opgenomen door Willy Alberga en uitgezonden in haar programma ‘Niet zomaar een gesprek’ van vrijdag 3 december en de herhaling op 5 december op radio Apintie. Cd’s van het programma zijn te koop bij Apintie. Info. tel 400455, tussen 7.00 – 14.00 u. U hoort verhalen en gedichten van Sombra, Alphons Levens, Celestine Raalte, Ismene Krishnadath, Jeffrey Quartier, Walther Donner, Arlette Codfried, Kadi Kartokromo, Charles Chang, Willy Alberga. Ook Osje Braumüller, eigenaar van Tori Oso, komt aan het woord. Het programma zal ook worden uitgezonden via Skrifimantaki.

[Bericht van Schrijversgroep ’77]

Kadi Kartokromo: Uripe wong Jawa ing Suriname 120 tahun

Uripe wong Jawa ing Suriname 120 tahun [Het leven van de Javanen in Suriname 120 jaar]

door Kadi Kartokromo

Inderdaad, op weg naar de herdenking van de beroemde aankomst van de Javaanse bevolking in Surianme zullen vertegenwoordigers van de nazaten van de contractanten van 1890 en later als Ministers van het land worden beëdigd in augustus 2010.
Nadat zij op 25 mei 2010 zware en heftige verkiezingen hebben meegemaakt.
In totaal hebben 8 [acht] mannelijke DNA-leden en 1 [een] vrouwelijk DNA-lid als waardige vertegenwoordigers zich aangediend in het Hoge College van Staat.
In een periode van turbulente politieke touwtrekkerij, komt eindelijk een periode van rust. Het was een periode van sabar en nrimo [geduld hebben, begrip tonen en tevreden zijn]. Facetten die deze nakomelingen van hun voorouders hebben meegekregen en of geërfd [adat, toto tjoro en ungga unggo]. Hoewel zij eerst als apatische groep door deskundigen werden aangemerkt, hebben zij zich geleidelijk aan ontwikkeld in de Surinaamse gemeenschap vanwege de bewuste en onbewuste beïnvloeding van derden tot geduldige gelijkwaardige landgenoten en partners die na 120 jaar met vallen en opstaan, bejegingen en vernederingen hun verworven plaats en posities weten te bemachtigen.

Voorwaar, de kracht van de zwijgende geduldigen, doorzetters, van de groep met een vaak onbegrepen stille kracht, die als oorsprong heeft van de Wahjoe [van God gegeven], hebben in de afgelopen periode van 120 jaar hun plaats en posities geleidelijk aan weten op te eisen, en wel op verschillende gebieden. Deze bekende stille kracht hebben de nazaten van de contractanten van de Javanen vanaf 1890 tot 2010 meegekregen en langzaam maar zeker hun positieve bijdragen geleverd in de ontwikkeling van Suriname,meegewerkt en bewezen.

Met de opkomst van de bewustwording van de Javanen merken we dat langzamerhand vanwege deze stille kracht bewegingen en ontwikkelingen op elk gebied van de grond komen. Een korte schets van die ontwikkeling en de resultaten op de verschillende gebieden zijn reeds op bescheiden schaal vastgelegd [zie Kartokromo 1998]. Op de vraag die nu rijst is de bekende opmerking wat hebben zij daadwerkelijk in de laatste periode vanaf de onafhnkelijkheid tot heden bijgedragen:
1. Op sociaal–maatschappelijk gebied.
2. Op sociaal-economisch gebied.
3. Op sociaal- en educatief gebied.
4. Op religieus en cultureel gebied.
Op elk van deze gebieden hebben de Javanen in de afgelopen 120 jaar zich geleidelijk aan volgens de filosofie van allon allon waton kelakon, hun bijdrage positief bijgedragen. Hoewel in het begin vanwege een complex van factoren en facetten zoals het ontbreken van een adequate begeleiding op elk gebied hebben zij toch door hard te werken zich opgetrokken weliswaar heel erg traag doch gestadig en positief.

Diverse schrijvers en vaak historici hebben de Javanen in Suriname vaak gebruikt met medewerking van hun lotgenoten als studie materiaal gebruikt. Vandaag de dag is er toch wat studie materiaal over gebleven van de wijze hoe zij hebben geparticipeerd in het arbeidsproces.

De verschillende studiematerialen zijn wel verzameld met behulp van Javaanse tolken en vertaalsters. De enkele opkomende nazaten van de Javanen hebben deze vorm van verslaggeving wel bediscussieerd doch niet zelf ter hand genomen. Er zijn heel wat gegevens over de Javanen in de archieven beschikbaar op elk gebied, doch de deskundigen en of studenten om die te bestuderen zijn schaars.

Dankzij de verbetering op onderwijsgebied en de bewustwording van ouders die hun kinderen toen durven naar school te sturen en te studeren zijn in de jaren ’60 enkele Javaanse jongeren bij de overheidsdienst te vinden, terwijl met de hulp van de Missie en Zending ook jonge dames hun onderwijs op hoge scholen en of in Paramaribo op bescheiden schaal kunnen volgen. Ziedaar de opkomst van Javaanse jongeren in de sociaal en maatschappelijke ladder, terwijl op andere sectoren vanwege de verder niet te stuiten bewustwording, vooral op onderwijsgebied, de nodige basis heeft gelegd.

Op politiek gebied hebben zij op enkele na, zeker ook hun weg gevonden om, gelet op de politieke cultuur, hoger op de maatschappelijke ladder te komen. Van af op het bestuurlijk niveau tot de hoogste ladder van het bestuursapparaat hebben de Javanen in de 120 jaar hun rol, plaats en betekenis in de ontwikkeling van ons geliefd Suriname hun stempel gedrukt.

Matur kesuwun, subur lan makmur Suriname. Gusti berkahi.

Storytelling night

Op woensdag 28 juli organiseert Schrijversgroep 77 een Storytelling Night in Tori Oso, Paramaribo. Frits Wols komt met gro-skin-tori, ofwel griezelverhalen, en of u het wilt geloven of niet, hij heeft alles zelf meegemaakt. Ook bij Kadi Kartokromo in de dessa was het niet pluis op. Daar woonden de Wong Mehdi of djoembi, ook wel boze geesten/ onzichtbare /onverklaarbare verschijnselen. Hilli Arduin vertelt over die bijzondere foto waar alles op moest staan. Sombra, die dicht bij de volksvertellingen uit Coronie staat, zal acte de présence geven met een agersitori. Van Ismene Krishnadath krijgt u een Bollywood-verhaal over Sonya die haar geliefde Jagdies achterna ging naar het land van Shri Ram. Arlette Codfried houdt het op een gecompliceerd hedendaags Surinaams liefdesdrama. Jeffrey Quartier heeft nog niet bepaald wat het wordt en ook Bengt Kropmans, theaterstudent uit Amsterdam, houdt het op een verrassing. Tussen de verhalen door is er ruimte voor gedichten en jokes.

Schrijvers waren in Frans-Guyana

door Claudine Saaki

Een groep schrijvers, onder wie Ismene Krishnadath, Ellen Ombre, Kit-Ling Tjon Pian Gi en Kadi Kartokromo, zijn naar Cayenne vertrokken om het Cayenne Book Festival bij te wonen. Het boekenfestival wordt elk jaar door de organisatie Promolivres van La Guyane georganiseerd. dit jaar vond het festival plaats van 18 tot 22 mei.

De schrijvers vertrokken dinsdagochtend heel vroeg vanuit Paramaribo. De opening van het festival was om zes uur ‘s middags in Cayenne, in het complex van EnCre (Ensemble Culturel Regional). “De opening op dinsdag 18 mei, is heel goed verlopen. Het was interessant. We hebben naar een historische film over immigranten kunnen kijken,” laat schrijfster Ismene Krishnadath weten. Aan dit festival zijn er rondetafelconferenties verbonden, waaraan diverse schrijvers deelnemen.

Ismene Krishnadath doet mee aan twee rondetafelgesprekken, namelijk Ecrire le conte (Verhalen schrijven) en Migrations and heritages Indiens (Migratie en het Indiase erfgoed). Maar ook over het thema van het festival, de Caribische multiculturaliteit met speciale aandacht voor de roots uit Azië en het Midden-Oosten wordt er gediscussieerd.

Ellen Ombre en Kit-Ling Tjon Pian Gi zaten aan bij Dialogues interculturels dans la Caraibe (over interculturele dialoog in het Caribisch gebied). Op de laatste dag namen Kadi Kartokromo en Ellen Ombre deel aan een rondetafeldiscussie over Literatuur en Politiek. Promolivres heeft ook voor het unieke van dit festival gezorgd. De organisatie nodigde niet alleen schrijvers uit vanuit Suriname en Frans-Guyana, maar ook uit Iran, Brazilië en Haïti. Ook deze schrijvers kwamen met hun eigen boeken naar het festival. De talen van de verschillende boeken variëren van het Nederlands, Engels, Frans tot het Perzisch. “Al de Surinaamse boeken zijn ondergebracht bij een boekenhandel. En die worden door ons gesigneerd”, aldus Krishnadath.

[Bericht van De Ware Tijd]

 
  • RSS
  • Facebook
  • Twitter