Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: Kartokromo Kadi
Kartokromo zette zich in voor behoud Javaanse taal en cultuur
door Tascha Aveloo
PARAMARIBO – “Meneer Kartokromo was de rust zelve. Zelfs in de meest heftige debatten bleef hij ijzig kalm”, weet Robby Parabirsing, voorzitter van de Schrijversgroep ’77. Schrijver Kadi Kartokromo, die enkele publicaties op zijn naam heeft staan, overleed op 1 mei. Hij zou in juni zijn 79ste jaardag vieren.
read on…S’77 presenteert nieuwe boeken in Tori Oso
Op 28 oktober presenteert Schrijversgroep ’77 enkele nieuwe boeken in Tori Oso, Fred Derbystraat te Paramaribo. read on…
Opening Kinderboekenfestival met musical
Het Kinderboekenfestival Paramaribo opent op maandag 3 maart om 17.00u op het KKF Beursterrein. Ingang Borretstraat. Hoofdattractie van de opening is een kindermusical onder leiding van Sandra Purperhart. In de musical komt o.a. een stuk voor uit het verhaal Carolinda en de heder. Dit is één van de eerste drie verhalen die kinderboekenschrijfster Ismene Krishnadath publiceerde. Het komt voor in de bundel Flaporen van Amar, die onlangs is herdrukt. Ook de Stichting Projekten heeft het verhaal opgenomen in een verhalenbundel. Het KBF duurt van 3 tot en met 8 maart. In de ochtenduren bezoeken scholen het festival. ‘s Middags is het terrein open voor algemeen publiek van 17.00 – 20.00u.
S77 ook aanwezig
Stand 68 is de stand van S77 op het Kinderboekenfestival Paramaribo dat van 1 tot en met 8 maart duurt. In de ochtenduren houden wij schoolkinderen bezig met onze literatuur en in de middaguren verkopen we boeken aan de bezoekers. In de stand kunt u o.a. de volgende S77 leden tegenkomen: Alphons Levens, Irene Welles, Carla Rees, Carla Sanichar, S. Sombra, Shirley Watchman, Ismene Krishnadath, Hilli Arduin, Audrey Liauw, Kadi Kartokromo, Sylva Koemar en CAT. Ook onze trouwe sympathisant Deborah Gobardhan zal er zijn. Schrijvers die hun boeken willen laten verkopen door S’77 kunnen contact maken met Alphons Levens: tel nr. 8504362 Email alphlevens@hotmail.com
Javaanse vrouwen willen af van stereotypering
door Audry Wajwakana
Paramaribo –Het moet afgelopen zijn met het negatieve stereotypebeeld dat bestaat over de Javaanse vrouw. Daartoe zijn echter onderzoek naar de ontwikkeling van die vrouwen, vervolgonderwijs en een mindshift nodig.
Tot deze conclusie komt Rita Tjien Fooh-Hardjomohamed, nationaal archivaris van Suriname. Zij was dinsdagavond een der inleiders tijdens een lezing georganiseerd door Stichting Dian Dessah in samenwerking met de Vereniging Herdenking Javaanse Immigratie (VHJI). In verband met 123 jaar herdenking Javaanse Immigratie presenteerde zij het thema ‘Een historisch perspectief van Javaanse vrouwen; vanaf de immigratie in 1890 tot de zelfbewuste Surinaamse’.
Publicaties
Volgens de archivaris is het geen nieuws meer dat de Surinaamse geschiedschrijving door Europese academici wordt gedomineerd. In die publicaties worden de tot slaaf gemaakte mensen en contractarbeiders vaak gemarginaliseerd. Zo wordt in de koloniale bronnen het zedelijke gehalte van de Javaanse vrouw beschreven als het ontbreken van enige moraal. Verder worden zij beschreven als materialistisch en dom. “Maar de aanleiding en de oorzaken daartoe worden niet tot in de diepte uitgezocht en wetenschappers en studenten die verder studeren nemen die publicaties, zonder eigen onderzoek, over,” geeft ze aan. De manier waarop de geschiedenis vooral over de vrouwen is geschreven heeft gemaakt dat die stereotyperingen in de gemeenschap zijn blijven hangen. “Telkens wanneer een Javaanse vrouw een hoge positie bekleedt, wordt gelijk verwezen naar de connecties die ze heeft,” geeft ze aan. Dat zou volgens Tjien Fooh ook wel waar kunnen zijn. “Maar wordt het niet tijd dat we ook kijken naar het opleidingsniveau en de deskundigheid van deze vrouwen in plaats naar de etnische afkomst of de politieke affiliatie?”
Adat
Door deze typering durven veel Javaanse vrouwen in hoge functies niet op de voorgrond te treden. Dat beeld wordt volgens de archivaris bepaald door de adat (overlevering) ingegeven door de Javaanse culturele traditie isin (verlegen), wedieh (bang zijn) en wegah (geen zin hebben). “Ze willen deelnemen aan sociale activiteiten, zijn lui en moeten zich rustig houden, want dat is hun rol ingegeven door de traditie. Maar klopt dat wel?”
Volgens Tjien Fooh is er in de jaren negentig langzaam verandering opgetreden in de beeldvorming, vanwege de topfuncties die deze vrouwen bij de overheid en het bedrijfsleven bekleden. “Toch moeten deze vrouwen anderen motiveren, ondersteunen en ook meer op de voorgrond treden”, zegt ze.
De nationale archivaris wordt ondersteund door de tweede inleider jurist Carmen Rasam die de functie van officier van Justitie bij het Openbaar Ministerie bekleedt. Rasam baseerde haar inleiding op de rol van de vrouw in de Surinaamse samenleving. “Dankzij de godvrezende opvoeding van mijn ouders en mijn eigen doorzettingsvermogen heb ik zoveel carrière kunnen maken. Versterk jezelf door de juiste dingen te doen en laat je niet achtervolgen door stereotyperingen,” geeft zij dan ook mee aan de Javaanse vrouw van vandaag.
Na de lezing volgde een paneldiscussie met Edward Redjopawiro, Kadi Kartokromo en de twee inleiders Tjien Fooh en Rasam. Fred Budike leidde als moderator de lezing en de paneldiscussie.
[uit de Ware Tijd, 10/08/2013]
Kinderboekenfestival Commewijne
Op woensdag 24 april wordt het Kinderboekenfestival te Nieuw Amsterdam, Commewijne geopend. Het thema van het festival is www.welzijn en de slogan luidt ‘Met mijn eigen idee werk ik goed mee, zodat ik zelf ook welzijn beleef!’ De officiële en feestelijke opening is van 17.00 – 19.00 in het openluchtmuseum te Nieuw Amsterdam. Het festival is open voor scholen en algemeen publiek op donderdag, vrijdag en zaterdag, zowel in de ochtend- als in de middaguren. Schrijversgroep ’77 heeft een stand op het festival en daar kunt u onder andere Irene Welles, Hilli Arduin, Sombra, Alphons Levens, Kadi Kartokromo kunnen ontmoeten.
Javaanse taal vecht tegen uitsterven
Javaanse cultuur (deel 4)
door Charles Chang
Na het lezen van dit artikel spreek je een oude Javaan niet meer aan met pae. Het woord betekent ‘vader van’ en is beledigend. Het correcte woord is bapak of afgekort pak, wat meneer, vader of u betekent. Een vrouw spreek je aan met ibu.
Basa Jawa of de Javaanse taal is één van de moeilijkste talen ter wereld. Het is dan niet verwonderlijk dat het Javaans in Suriname in rap tempo uitsterft. Roesman Darmohoetomo, docent van de cursus Basa Jawa op de Indonesische ambassade, probeert de verdwijning met alle macht tegen te houden.
De studiekamer annex keuken bij ‘Darmo’ thuis lijkt eerder op een kleine bibliotheek. Rekken vol literatuur in het Javaans staan tegen de wand. Ook buiten staan nog dozen vol met boeken en papieren. Darmo is opgegroeid met de taal en begon al vroeg met het lezen van Javaanse tijdschriften uit Indonesië. Sommige daarvan, zoals Waspada en Djaka Lodang, bestaan nog. Door veel zelfstudie en te investeren in boeken leerde Darmo meer over de Javaanse cultuur en taal.
De docent houdt van zijn taal en het doet hem daarom ook pijn dat het Javaans langzaamaan verdwijnt. “Bijna niemand spreekt het meer en de taal raakt verloren. De jongeren willen het niet leren en onderling op een feestje of begrafenis spreken zelfs mijn leeftijdgenoten geen Javaans, maar Surinaams.”
Cursus
Darmo startte daarom in 2001 met de cursus Javaans bij de Indonesische ambassade. “Hier en daar was er kritiek”, zegt hij over het begin. “Ben ik wel bevoegd om les te geven, omdat ik niet uit het onderwijs kom?” Hij begreep die sceptische houding, maar hij geloofde in zichzelf. Tijdens zijn dienstjaren bij het ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij kreeg hij al een training in voorlichting geven aan boeren, en ook daarvoor gaf hij al een tijdje les Bahasa Indonesia. Inmiddels heeft de Indonesische ambassade hem erkend als docent in beide talen.
Elke woensdag houdt Darmo een conversatieclub voor gevorderden om de spreekvaardigheid van zijn leerlingen te verbeteren. Recentelijk is hij op verzoek van de Vereniging Herdenking Javaanse Immigratie gestart met de cursus Javaanse taal op Sana Budaya. Daarnaast verzorgen hij en zijn collega’s ook programma’s op de Javaanse radiostations. “Allemaal pro Deo”, zegt Darmo. Dat maakt het voor hem wel lastig om docenten te vinden. Die zouden wel graag een vergoeding zien.
Respect
Kan je respect voor een ander uitdrukken met taal? In het Nederlands zeggen we “u”, maar in het Javaans gebeurt dit op een ander taalniveau. Afhankelijk van wie je aanspreekt, gebruik je een verschillende stijl: ngoko, ngoko allus, krama of krama inggil. Dit maakt het Javaans zo’n moeilijke taal. In Indonesië spreekt een derde van de 250 miljoen inwoners Javaans, waarmee het tot één van de belangrijkste regiotalen van het land behoort.
De officiële taal is het Bahasa Indonesia deze kent geen niveaus maar binnenshuis en informeel spreekt men Javaans. Het is ook de taal die wordt gebruikt bij ceremoniën en wayangvoorstellingen. Het Javaans heeft ook een eigen schrift dat omstreeks 800 na Christus is ontstaan tijdens de Hindu-Javaanse beschaving. Het alfabet bestaat uit twintig letters en is afgeleid van een schrift uit zuid India.
Volgens Darmo is het een misverstand dat de Javaanse contractarbeiders niet konden lezen en schrijven toen ze in Suriname aankwamen. Sommigen beheersten het Javaanse schrift en het Arabische schrift vanwege hun islamitische geloof. Sinds de aankomst van de eerste contractanten in 1890 is het Surinaams Javaans weinig of niet ontwikkeld. Veel woorden worden in Indonesië niet meer gebruikt, terwijl het ‘nieuwe Javaans’ daar nu meer woorden heeft overgenomen uit het Bahasa Indonesia.
Uitsterven
Toch wordt deze taal ook in het moederland met uitsterven bedreigd. Om dit tegen te gaan, werd de taal begin jaren negentig in het onderwijs opgenomen. Ambtenaren zijn bovendien verplicht om elke vrijdag Javaans te spreken op het werk. Om de vier jaar wordt er daarnaast een groot Basa Jawa taalcongres gehouden. Van de congressen in Indonesië heeft Darmo de laatste drie bezocht.
Ook in Suriname is er vanuit de overheid moeite gedaan om het Javaans te behouden. In de jaren negentig werd de Surinaamse Javaanse spelling door het Minov geïntroduceerd. Darmo hanteert echter de Indonesische spelling. “Mensen op de cursus kijken vreemd wanneer ze zien dat een woord anders wordt geschreven, maar ik probeer ze de correcte wijze te leren.”
Hij illustreert dit met een ervaring. “Op één van de congressen kwam een dichter naar mij toe en zei dat hij een gedichtenbundel heeft gekregen van een Surinaamse schrijver. Maar de man kon het niet lezen, want alles was in het Surinaams Javaans geschreven! En daarom zeg ik: gebruik de Indonesische spelling, want hoe kunnen we anders met Indonesiërs chatten en e-mailen?”
Jongeren
Toen Darmo twaalf jaar geleden met de lessen begon, volgden anderen al snel zijn voorbeeld. Kadi Kartokromo stortte zich ook op de taal en gaf een jaar les bij Indra Maju. “Het was bedoeld voor jongeren, maar de belangstelling nam af.” Er kwam geen vervolg op de cursus, hoewel ook Kartokromo het heel belangrijk vindt dat de taal wordt behouden. Ouders zijn volgens hem van mening dat het Javaans hun kinderen achterhoudt op school, maar daar is hij het niet mee eens. “Ik heb er geen nadeel van ondervonden.”
Hij vindt dat de overheid een beleid moet ontwikkelen voor het Javaans. “Kinderen moeten ook hun eigen taal op school krijgen.” De taal is wel moeilijk, zegt hij, “maar dat is nog geen reden om het in de rivier te gooien”. Zolang je een Javaan bent, zal je het Javaans horen en praten, beweert Kartokromo. “Ik ben nooit op les gegaan, maar ik spreek het omdat ik het thuis veel heb gehoord.”
Voor Darmo begint het aanleren van de taal ook binnenshuis. “Laat de ouderen beginnen met bepaalde dingen zoals tellen en zelfstandige naamwoorden. De jongeren kunnen het ook leren via de computer.” De taaldeskundige hamert nog eens op het belang van het Javaans: “Behoud van de taal is behoud van je cultuur en daarvan moeten we ons bewust van zijn. Culturen vervagen door globalisering. Als wij zelf niet voor het behoud zorgen, gaan anderen het niet voor ons doen.”.
Niveaus
Het laagste niveau Javaans is het ngoko en wordt gebruikt door personen van gelijke stand, een hogere tegen een lagere, een oudere tegen een jongere persoon en intiem onderling. Het krama wordt gebruikt bij een conversatie tussen onbekenden, een lagere tegen een hogere en een jongere tegen een oudere persoon. Voor het aanspreken van hooggeplaatste personen of beroemde figuren, gebruikt men het krama inggil. Deze traditie is nu vrijwel verdwenen. Men beheerst het krama niet meer om tot een hogere persoon te spreken. Over het algemeen spreken Surinaamse Javanen alleen het ngoko, dat bovendien doorspekt is met woorden uit de andere Surinaamse talen.
Cursisten
Semijatie Kasanmarto-Rasidin (48): “Als je ouder wordt, wil je meer weten over je roots, Ik spreek het Javaans, maar vermengd met veel Surinaams en Nederlands. Bij mij gaat het ook om het vormen en schrijven van de juiste zin. Gelukkig heb ik mijn kinderen de taal geleerd; daar hebben ze nu profijt van! Mijn zoon werkt bijvoorbeeld op een cruiseboot en in de crew zitten vaak mensen uit Java.” Alvin Paiman (29) spreekt de taal goed, maar wil het toch verfijnen. “Tot mijn vijftiende werd ik door mijn opa en oma in Nickerie opgevoed; zo ken ik de taal. Ik zit ook op de cursus om mijn vriendin te stimuleren.” Zij spreekt maar broko-broko Javaans. Thuis spreken ze Nederlands, maar ouderen begrijpen het Nederlands vaak niet zo goed – daarom wil zij de taal goed leren spreken. “Later als ik kinderen heb, wil ik ze de taal leren.”
[uit de Ware Tijd, 23/03/2013]
Zware competitie Tori Battle
De teams van de Tori Battle die op 12 december tussen Tori Oso en Schrijversgroep ’77 zal worden gehouden zijn bekend. Voor Tori Oso treden aan: Walther Huisden, Henk Saco, Max Scholsberg, Berry Vrede. Huisden, Saco en Scholsberg zijn bekende namen in de Surinaamse entertainment wereld. Walther Huisden is een moppentapper bij uitstek. Berry Vrede is een kenner van de Marronvertelcultuur. In het team van S’77 zitten Frits Wols, Rappa, Arlette Codfried, Sombra en Kadi Kartokromo. Ook van hen mogen we het nodige verwachten. Codfried belooft als enige vrouw iets speciaals te brengen. Rappa is bekend van zijn borreltories en Frits Wols spant al jarenlang de kroon op de tori neties van S’77. Sombra is goed in zijn korte agersi tori in het Sranan en van Kadi kennen we de Javaanse jorka tori, vooral uit Commewijne.
Conferencier op deze avond is Andy Plak. De twee organisaties strijden om de titel Winnaar Toti Battle 2012. Daarnaast strijden de individuele vertellers om de titel Toriman of Tori Uma van het jaar 2012. De uitkomst wordt geheel bepaald door het publiek, dat na afloop van de vertellingen de kans krijgt te stemmen. Daarvoor zullen stembiljetten worden uitgedeeld, die ter plekke ingevuld en ingeleverd moeten worden.
[Mededeling Schrijversgroep ’77]
Literatuurkrant voor scholen
 |
| Schrijvers van de Schrijversgroep ’77, v.l.n.r. Ismene Krishnadath, Sylvana Dankerlui, Frits Wols, Kardi Kartokromo, S. Sombra |
Al enige jaren maakt Publishing Services Suriname een boekenkrant, waarmee leerlingen boeken van Surinaamse schrijvers kunnen bestellen. De krant voor het nieuwe schooljaar is uit! De oplage is 50.000. De krant wordt gedurende het hele schooljaar gratis verspreid op scholen in 10 districten van ons land. De krant is bestemd voor alle typen onderwijs, van kleuterschool tot en met middelbare school. Op 8 ruime pagina’s (4 in kleur en vier zwart/wit zijn foto’s van de boeken en een toelichting op de inhoud. Verder bevat de krant interviews en foto’s van 10 auteurs. De leerlingen kunnen een keuze maken uit 53 Surinaamse boeken die in de krant worden aangeboden. Verder heeft Publishing Services Suriname in samenwerking met Dagblad Suriname dit jaar twee prijsvragen uitgeschreven, waarmee leerlingen een geldbedrag en boekenpakketten kunnen winnen.
Scholen/bibliotheken/personen die de krant willen hebben, kunnen deze aanvragen op 520513 of 8784120.
Suwarni
Kadi Kartokromo, lid van Schrijversproep 77, heeft op 26 september 2012 zijn boek over de Javaanse vrouw, getiteld Suwarni, aan het publiek gepresenteerd. Het eerste exemplaar werd in ontvangst genomen door de Districtscommissaris van Commewijne, mevr. Ingrid Karta-Bink, als blijk van waardering voor haar rol als Javaanse vrouw in de politiek. Via het Apintie-radioprogramma In de Branding werd verslag gedaan van de aanbieding. Ook een verslaggever van Dagblad Suriname was uitgerukt voor deze boekaanbieding.
Eerste exemplaar van Suwarni voor dc Karta-Bink
Suwarni is het nieuwste boek van Kadi Kartokromo. Het boek handelt over de Javaanse vrouw(en). Kadi Kartokromo, lid van Schrijversgroep ‘77, overhandigde op 26 september 2012 een exemplaar van zijn boek aan de district-commissaris van Commewijne, Ingrid Karta–Bink.
read on…
RSS
Facebook
Twitter
