Verslag van een verblijf op Curaçao van 9 tot 28 april 2016
door Willem van Lit
III.
“Invitashon Premio Joseph Sickman Corsen. Biliotheka Nashonal Kórsou Frank Martinus Arion”.
Zaterdag 23 april. Marjan en ik waren uitgenodigd voor de uitreiken van de prijs, genoemd naar Jo Corsen, de schrijver van het eerste Papiamentstalige gedicht ‘Atardi’. Dit gedicht luidde ruim honderd jaar geleden het literair ontwaken in van de creolentaal, die op de drie benedenwindse eilanden wordt gesproken. read on…
De Openbare Bibliotheek Frank Martinus Arion, Willemstad, Curaçao, heeft een prijs ingesteld: de Joseph Sickman Corsen-prijs voor Lingwístika, Literatura i Produkshon (taalkunde, literatuur en productie/verzorging/regie). read on…
Op de dag van zijn tachtigste verjaardag schrijft Antoine Maduro dat zijn autobiografische aantekeningen wellicht kunnen dienen als raad voor onze jongeren -want ‘Wie niet hoort naar goede raad, beklaagt het te laat.’ Hij schrijft aan Daphne M. van Schendel-Labega die hem een paar jaar eerder om deze eigen levensbeschrijving had gevraagd. read on…
Op de dag van zijn tachtigste verjaardag schrijft Antoine Maduro dat zijn autobiografische aantekeningen wellicht kunnen dienen als raad voor onze jongeren -want, zie titel. Hij schrijft aan Daphne M. van Schendel-Labega die hem een paar jaar eerder om deze eigen levensbeschrijving had gevraagd. Beide mensen zijn inmiddels niet meer onder de levenden, maar nu is het moment dan aangebroken dat het autobiografisch relaas in boekvorm is verschenen, een zeer belangrijk document humain, dankzij de enorme inspanning van Sidney Joubert van Fundashon Instituto Raúl Römer. read on…
Wie kennis wil nemen van de Curaçaose en Arubaanse literatuur kan tegenwoordig beschikken over een aantal zeer lezenswaardige naslagwerken: van Anton G. M. Claassen De navelstreng van mijn taal (1992); van Wim Rutgers Beneden en Boven de wind (1996); van Aart G. Broek – in samenwerking met Lucille Berry-Haseth, Sidney M. Joubert en anderen – De kleur van mijn eiland (2006), verschenen in het Papiaments onder de titel Pa saka Kara (1998); van Henry Habibe Aruba in literair perspectief (2015).Wat opvalt is dat de auteurs van bovenstaande boeken de inhoud ervan elk op een andere manier omschrijven. read on…
In mijn kast heb ik een plekje voor dichtbundels die ik regelmatig en graag inkijk. Niet alleen Kavafis, Roethke, Walcott, Tranströmer en Jellema, ook D.H. Lawrence, Peter Spaan, Gerrit Bakker, Nachoem Wijnberg en Juliën Holtrigter hebben daar hun plekje, naast vele anderen. Het is mijn plank van ‘Altijd Raak’. Daar komt ook de bundel Een droom die ik heb van Nydia Ecury te staan. Het is niet de onderwerpkeuze waardoor ik zo’n goed gevoel krijg van haar poëzie, noch de taalacrobatiek; het is de echtheid ervan.
Echtheid; hoe subjectief is dat! Volgens een goede vriend van me is het allemaal een kwestie van smaak. Maar al houd ik niet van de poëzie van Lucebert, ik kan wel zien dat hij een van onze grote dichters is. Groter dan Richard Minne die ik graag lees. Rilke was een groot dichter, maar ik heb de pest aan hem. Geef mij T.S. Eliot maar. Enz. Het blijkt dus toch te gaan om het plezier waarmee je iemand, door wat dan ook beïnvloed, kunt lezen.
En ‘echt’ voelt poëzie die aan jouw leven raakt.
Wanneer ik zoek naar een mooie strofe van Ecury, dan is er niet een die er uitspringt. Dit is geen virtuoze poëzie, maar toch, kom er eens om:
(…)
Zo koud, je lichaam.
In mijn wens,
onvervuld, blijf je
warm en aanwezig,
zoals later misschien
ik zal zijn
in de wensen
van hen
die ik dacht
grenzeloos
te hebben liefgehad.
(uit: De cirkel)
Zulke volmaakte, eenvoudige poëzie, in die volgorde: volmaakte eenvoudige poëzie, waarom is die zo zeldzaam? Omdat zulke poëzie niet gemaakt wordt, maar geboren. Nydia Ecury had haar hart op de tong, en de taal leefde in haar hart; anders kan ik het levende van haar gedichten niet verklaren. Behalve met nog iets: Liefde. Wat mij het meeste raakt is de warmte waarmee elk gedicht geladen is. Ook het verdrietigste. Het zijn de gedichten van een vrouw die sterk genoeg was om haar zwakheid te kunnen blootgeven; dat gaat verder dan aanvaarden.
Zoet bekkie
Ik weet,
het is gelogen.
Ik weet,
het is een grap,
Maar mijn ogen
bleven glanzen
en ik proefde
sesamsnoepjes
in mijn mond,
toen jij het allang
vergeten was.
Tederheid,
zoet bekkie,
bijna had je me
ten val gebracht.
Dit is typisch een van de gedichtjes die mij zo’n goed gevoel geven. Je hoeft geen vrouw te zijn om je te realiseren hoe heerlijk het gevoel is dat een flirt je kan geven, en des te groter de voldoening wanneer je er niet voor gevallen bent; het gevoel blijft als de nasmaak van een lekker snoepje.
Het volgende gedichtje raakte mij ook op een andere manier. In de in alle opzichten interessante inleiding van Sidney Joubert las ik dat haar laatste jaren werden gekenmerkt door een steeds duidelijker optredende dementie, waardoor zij op het laatst niet meer kon communiceren met haar dierbaren.
Zoekpartij
Ik denk dat ik misschien
oud begin te worden.
Het hoeft niet in de krant,
maar spullen hier in huis
krijgen telkens voetjes.
En zoeken maar!
Ik vind ze wel terug,
na dagen,
her en der,
als ik ze allang
niet meer nodig heb.
Hoe komt het toch, dat er aan ingewikkelde taalconstructies, aan cryptische metaforen, of aan keurige traditionele dichtvormen, met andere woorden: aan het formele aspect van de poëzie, dikwijls meer waarde wordt gehecht dan aan de levende poëzie die zonder bijzondere ingrepen of fratsen kan? Een kind kan de was doen, lijkt het, maar waarom is ze dan zo zeldzaam?
Ik vond zomaar
een vogel die
morsdood
op mijn veranda lag.
Poten als stokjes
wezen omhoog
alsof hij wilde rusten
tegen de wolken aan.
(uit: Pauze)
In al haar gedichten schrijft Ecury over zichzelf in verhouding tot haar wereld; zij geeft ons haar wereld, met inbegrip van zichzelf. Zij maakt zichzelf niet tot middelpunt, maar een onderdeel van het leven waar zij vat op probeert te krijgen. Zij doet dat met humor, wat ook alweer een teken is van een trefzeker gevoel voor verhoudingen. En opvallend helder.
Het wonderlijkste van haar poëzie vind ik dat je haar kunt blijven lezen; ze bevat blijkbaar dat mysterieuze aspect dat je keer op keer tot je wilt nemen, ook al ken je de gedichten van buiten. Het is, om Nijhoff te parafraseren, alsof je meer leest dan er staat.
23 gedichten?! Het is niet veel. Te weinig bijna. De bundel bestaat uit twee delen; het eerste deel bevat de Nederlandse vertalingen die Esther Jansma met medewerking van Ecury gemaakt heeft, en die de dichteres als zelfstandige gedichten beschouwde, het tweede deel bevat de Papiamentse originelen. Bij elkaar is het nog heel wat. Maar al was de bundel de helft dunner geweest, dan nog was hij de aanschaf waard. Sommige strofen lijken geschreven om zich voorgoed in je dagelijks leven te nestelen:
(…)
O, gottegot!
Als ik kon ophouden met huilen
zou ik me te barsten lachen!
(uit: Ruïne)
***
Nydia Ecury (1926-2012), op Aruba geboren uit een donkere vader en een blanke moeder, ging op haar dertigste op Curaçao wonen, waar zij ook overleed. Aanvankelijk was zij actief in het onderwijs als leraar Engels en Papiaments en werkzaam bij het Departement van Onderwijs. Zij maakte naam aan het toneel als medeoprichtster van de toneelgroep Thalia, als actrice en regisseuse en vooral als cabaretière met haar ‘one woman show’ Luna di papel (papieren maan).
Als dichter debuteerde zij in 1972 in het Papiaments. Alleen haar vierde bundel kwam tweetalig uit in het Papiaments en het Engels. Haar zesde en laatste bundel dateert van 2003. Voor Een droom die ik heb, haar eerste bundel in het Nederlands, putte Ecury uit al haar eerder verschenen bundels.
Algun famia i amigu di Lucille ta invitá bo pa un programa kultural festive ku presentashon di Enkuentro Ontmoeting, un selekshon di poema na papiamentu di Lucille Berry-Haseth i nan tradukshon na hulandes di Fred de Haas, ku ilustrashon na koló di José Maria Capricorne,
djadumingu mainta 18 di ougùstùs 2013, 10.00 or – 11.30 or,
den sala grandi di Cultureel Centrum Curaçao, Koninginnelaan, Emmastad
Portret van de Curaçaose vertaler en Papiamentu-vorser Sidney Joubert, gemaakt door de in Suriname werkzame fotograaf Nicolaas Porter. Nr. 162 in de reeks fotoportretten die Porter in opdracht van de Werkgroep Caraïbische Letteren maakt. Klik op afbeelding voor groter formaat. Voor informatie kunt U mailen naar: nicolaasporter@hotmail.com. Wie de hele reeks wil zien kan hieronder klikken op het label Werkgroepportretten.
Uitgeverij In de Knipscheer en Fundashon Pierre Lauffer nodigen u van harte uit aanwezig te zijn op zondagmiddag 16 september 2012, 15.00 uur bij de feestelijke boekpresentatie van Pierre Lauffer. Het bewogen leven van een bevlogen dichter Biografie door Bernadette Heiligers alsmede van Na final di kaminda speciale bundel met de laatste acht gedichten van Pierre Lauffer in 5 talen door verschillende vertalers, onder wie August Willemsen (†).
Tevens worden gepresenteerdWoestijnzand, het prozadebuut van Elodie Heloïse en Terug tot Tovar, de nieuwe novelle van Hans Vaders m.m.v. de auteurs Bernadette Heiligers, Elodie Heloïse, de vertalers Lucille Berry-Haseth, Fred de Haas en met Robin Akkerman, Sidney Joubert, Franc Knipscheer, Wim Rutgers, Peter de Rijk.
Muziek van Alma Latina [o.a. 3 liedjes van Pierre Lauffer!]
Na afloop signeren de auteurs voor belangstellenden hun boeken.
Podium Mozaïek Bos en Lommerweg 191 1055 DT Amsterdam.
Klik: Route & bereikbaarheid
Datum: zondag 16 september 2012, zaal open 14.30 uur; programma 15.00 tot 17.00 uur signeren en napraat in de foyer
Toegang gratis, reserveren noodzakelijk: http://www.podiummozaiek.nl/ 020-580 0381 [++ 3120 580 0381] of via e-mail aan indeknipscheer@planet.nl De kaarten liggen dan voor u klaar op de dag van de voorstelling vanaf 14.00 uur bij Podium Mozaïek. Op zondag is het in de directe omgeving van Podium Mozaïek gratis parkeren.
Het prachtige drieluik van Sherman de Jesus, De Indiaan baarde een Neger is te zien op Geschiedenis 24. De drie portretten van schrijvers uit Curaçao, worden onder andere uitgezonden op dinsdag 12 oktober 2010. Vanaf 21.08 worden aflevering 1 Ik ben niet ik: Boeli van Leeuwen, aflevering 2 De geest van de vrijheid: Frank Martinus Arion en aflevering 3 Niemand goedenacht: Tip Marugg. Voor de overige uitzendtijden zie de website van Geschiedenis 24.
De titel van de film komt van een kreet in het Guene van de grootvader van Frank Martinus Arion: “Yokang a pari guene!”. Het Caribische gebied roept enkel beelden op van witte stranden, ongeremdheid, van merengues, rum en mooie bruine meisjes. Toch werken of werkten hier verschillende schrijvers die de Nobelprijs gekregen hebben of op dat niveau staan: Gabriel Garcia Marquez, Derek Wallcott en recentelijk V.S. Naipaul.
De drie grote schrijvers van Curaçao Boeli van Leeuwen, Tip Marugg en Frank Martinus Arion verdienen aandacht, niet omdat ze uit een exotische omgeving komen, maar omdat ze goede schrijvers zijn op een eiland met tientallen nationaliteiten die samen even zovele talen spreken en met een eigen taal, het Papiamentu.Curaçao maakt van de gewoonste visuele objecten (het landschap, dieren, de oude stad, de mensen) uitzonderlijke belevenissen. Volgens Tip Marugg schijnt iedereen op Curaçao te weten dat het eiland mettertijd vernietigd zal worden door de desperate god van Zuid-Amerika, een gedrocht van menselijke oorsprong dat zijn vitaliteit alleen maar destructief kan uitleven. Volgens Boeli van Leeuwen heeft deze god zichzelf misleid door te scheppen, en de boel aan zijn ongelukkige creaturen over te laten.
Uiteindelijk is het, zoals Frans Martinus Arion ons voorschotelt, alleen maar tragikomische fictie, met deerniswekkende figuren, als Boeboe Fiel met zijn domino-partij tegen zichzelf. Door deze facetten heeft regisseur Sherman De Jesus zich laten inspireren voor zijn De Indiaan baarde een Neger.
Yokang a pari guene! We horen de stem van Frank Martinus Arions grootvader rollen tussen de heuvels van Curaçao. Een geluid dat zelfs de honden in Tip Maruggs dichtbegroeide tuin verontrust, hemzelf tot glimlachen brengt en Boeli van Leeuwen tot de uitspraak verleidt: ook ik ben een neger aan het worden. Ten voeten uit: de commedia humana…
Vertellers: Boeli van Leeuwen Frank Martinus Arion Jeroen Heuvel Met: Jean Girigori Sietse v.d. Berg Edmundo Martina Oswin Martina Bubuchi Doran Milton Rojer Wathey Ricardo Dario Plantijn Elogio Mercera Freddy Wanga Amador Domacassé Grupo Pachi Sprockel Alex Reinders Dolf Hamming Omar Antonio
Enid Hollander Ashwin Behilia Selena Bregita Jopie Hart Wil Hart Carel de Haseth Enid Hollander Sidney Joubert Regie: Sherman de Jesus Scenario: Rudi F. Kross Sherman De Jesus Camera: Peter Brugman Camera-assistentie: Yolanda Eys Geluid: Bert Knoops
Deze website beoogt geen enkel winstoogmerk. Door middel van de website wil de Werkgroep het publiek kennis laten maken met nieuws uit en over de Caraïbische regio. De Werkgroep neemt daartoe onder meer berichten over van andere sites, zonder dat het ons altijd mogelijk is rechthebbenden vooraf te attenderen op de overname. Mocht iemand bezwaar hebben tegen overname van tekst- of beeldmateriaal, laat ons dit weten, dan verwijderen wij het materiaal.
Reacties op berichten worden alleen geplaatst indien voorzien van voor- en achternaam. Opinies op deze website komen voor rekening van de auteur(s) en zijn niet altijd de opinies van de Werkgroep.
RSS
Facebook
Twitter
