Op 11 mei staat de langverwachte boekpresentatie van Simia Literario gepland, een feestelijke viering van literatuur en kunst. Getalenteerde schrijvers en dichters zullen hun werk laten horen en laten lezen in de nieuwe bloemlezing Tula Resusitá/Tula Herrezen. Ook zullen diverse artiesten het podium betreden.
Het eind van het volle jaar 2023 zit er bijna op. Caraïbisch Uitzicht vroeg alle mensen die betrokken zijn bij de site van de Werkgroep Caraïbische Letteren om hun top-vijf van culturele evenementen die zij het afgelopen jaar hebben bijgewoond of de beste boeken die zij lazen. Vandaag de tiende aflevering door schrijver en bijzonder hoogleraar Michiel van Kempen.
J.L. (Joe) Fortin (Aruba 1967) woont en werkt sinds een aantal jaren weer op zijn geboorte-eiland, waar hij naast zijn functie als bibliothecaris op het Colegio Arubano aan een dissertatie werkt over de verhalen van zijn Arubaanse collega auteur Jossy Tromp. In 2013 publiceerde Fortin de verhalenbundel, City Store, in 2016 volgde de poëziebundel Canto di lama, waarna onlangs de tweede verhalenbundel Tartamudo in eigen beheer verscheen.
Een cyclus van elke drie jaar een publicatie. Naar aanleiding van het prozadebuut schreef ik ‘Aruba heeft er een schrijver bij’. Maar nu kan ik daar de woorden ‘volwassen’ en ‘volwaardig’ aan toevoegen. De verhaalinhoud en de vertelwijze zijn van een volstrekte originaliteit, waarvan geen ander voorbeeld in de lokale literatuur is te vinden.
Glocal
Joe
Fortin is een goed voorbeeld wat ik bij gelegenheid wel als ‘glocal’ heb aangeduid:
een schrijver die vanuit een lokale, voor hem dus Arubaanse, beginsituatie en
uitgangspunten vervolgens in de internationale mondiale literatuur de
inspiratie vindt en die aan zijn persoonlijke creativiteit dienstbaar maakt.
In verschillende verhalen vindt de auteur zo parallellen
met personen en auteurs die zijn eigen thematiek versterken. In een
zelfwaarneming voor de spiegel denkt de verteller aan de homoseksuele wis- en
natuurkundige Alan Turing, diens veroordeling en uiteindelijke tragische
ondergang. Een dwaaltocht door een huis herinnert de verteller aan de
Amerikaanse auteur Mark Danielewski (1966) en zijn House of Leaves (2000). Hotel Bates (Bates Motel) is een Amerikaanse dramaserie met daarin de
voorgeschiedenis van de film Psycho
(1960) van Alfred Hitchcock. Patrick Bateman is de hoofdpersoon in American
Psycho (1991) van Bret Easton Ellis. Jean des Esseintes is
een excentrieke estheet in de roman À
rebours (1884) van J-K Huysmans, enzovoorts.
Joe Fortin, geheel rechts
Lezers worden beloond als ze de moeite nemen, als het
geheugen tekort schiet, om een beetje te googelen om de relaties te ontdekken
tussen deze verwijzingen en de verhaalinhoud om te ervaren hoe functioneel
verhelderend deze verwijzingen in de bundel werken. Ze sturen de lezer om het
betreffende verhaal in een literair historische en thematische context te
plaatsen.
Schrijven is expressie en communicatie. Deze schrijver
vergt dus nogal wat van zichzelf en van zijn lezers, maar is al direct door de
titel van zijn verhalenbundel, Tartamudo
wat ‘stotteren’ (Jossy M. Mansur) betekent, bescheiden, ook als hij op pagina
92 schrijft: Ik gebruik in mijn fictieve teksten theorieën zonder noodzaak om
de lezer te misleiden en te vervelen. Ja, maar daarin schuilt ook een zekere
valse bescheidenheid waaraan spiegeling aan het literaire symbolisme, een
zekere excentriciteit, decadentie, estheticisme en maniërisme niet vreemd zijn
waaruit de eruditie van een belezen auteur blijkt. Leven en literatuur zijn
daarbij met elkaar verbonden en beïnvloeden elkaar wederzijds. Alles wordt
uiteindelijk tot literatuur herleid als een streven naar het absolute dat nooit
bereikt wordt, in een proces waarbij de verteller zich én openbaart én
verbergt, zoals aan het slot van het eerste verhaal over bedrieglijke
herinnering: “loke ta, no lo ta. Y lo ke no lo ta, lo ta” met het woordspel met
loke (als één woord) en lo ke (los geschreven). In ‘Deseo ta un metonimia’
maakt de literatuur mogelijk wat in de werkelijke wereld onhaalbaar is. De
literatuur is hier placebo voor de realiteit.
Literatuur is een ernstig spel vol verrassingen dat de
lezer in verwarring brengt. Zo zijn het derde en vierde verhaal in Tartamudo helemaal aan elkaar gelijk in
een volkomen herhaling, maar met een essentiële afwijking aan het slot dat het
perspectief plotseling volledig omdraait. Het verhaal ‘E totalidad di un imagen
ta un menasa pa su fragmentacion’ is een variant op het titelverhaal in de debuutbundel
City Store. ‘Sirena den un soño’ met
de zee en het strand als metafoor voor eenzaamheid en het verlangen naar
contact, kan gelezen worden als een echo op de dichtbundel Canto di lama met zijn “canto na canto di lama”.
Joe Fortin biedt zijn boek aan mevrouw Astrid Britten, de directrice van de Biblioteca Nacional Aruba.
‘Estetica’
In
de laatste twee verhalen geeft de verteller zijn poëtica, zijn opvattingen over
het schrijven en lezen van literatuur, in de vorm van een luguber verhaal en
een quasi theoretische maar persoonlijke verhandeling als een handleiding voor schrijvers
en lezers, met de ironie van een onbetrouwbare verteller als wapen.
Di berdad mi mester acepta cu
mi ta un escritor mediocre cu ta purba di tur manera pa bira uno cu ideanan
filosofico y intelectual, pero ta parce cu tur e ideanan cu mi tin den mi
cabes no por sali di un of otro manera cu uno cliche y mal formula. Den mi
cabes e storianan ta cana bon, tin bon intriga y desaroyo y un final
envidioso, pero ora mi purba pone esaki riba e pantaya, e frasenan ta sali
mescos cu fruminga desordona for di nan neishi riba e papel digital. Nan ta
core sin rumbo ni destino manera den busca di un dios cu por uza e conopi di
delete pa scapa nan di e bida insoportabel y indesea. (Estetica)
Het
verhaal ‘Estetica’ begint als een soort misdaadverhaal, oftewel ‘un novela di
detective di calidad inferior’. De verteller ontmoet een echtpaar dat zijn
weerzin opwekt, vooral nadat ze aansturen op seksuele experimenten: ”Ora cu nan
a haya interes pa mi anhelonan profundo y scondi, mi fuse a bula.” (p. 74) Hij
besluit het echtpaar te doden. De nietsontziende moordenaar snijdt daarbij zijn
slachtoffers open en wisselt de organen van de slachtoffers tot een mooie
compositie. Dat leest gruwelijk en de vraag luidt waarom? Maar dan maakt het
bloederige verhaal plaats voor een poëticale beschouwing over het schrijverschap.
De bloederige geschiedenis blijkt een metafoor voor het schrijverschap. Zoals
de wellustige moordenaar zijn
slachtoffers ontleedt, zo fileert een auteur zijn personages, heet het. Maar de
realiteit te vangen in een verhaal blijkt te kort te schieten: “E imposibildad
di splica e estetica di un crimen. “ (p. 77-78) De schrijftechniek schiet
steeds te kort. En aan het ironische einde
van het verhaal is de verteller zélf aan de beurt als de lezer het werk van de
auteur fileert… Zo loopt een aanvankelijk misdaadverhaal uit op een analytische
beschouwing over het schrijverschap, een procedé dat de schrijver herhaaldelijk
toepast in deze ‘meta-bundel’ die in wezen een steeds terugkerende variatie op
het creatieve schrijfproces zélf beschrijft: “E geometria di e actonan
literario a duna mi e libertad pa compone un manera mas logico, mas estetico y
mas intenso.” (p. 81).
Maar
schrijven is bepaald niet probleemloos. De bundel heeft immers als titel ‘Tartamudo’
(stotteren). Voorbeelden van dat stotteren komen op essentiële plaatsen in de
verhalen zeven keer voor, ook aan het betekenisvolle einde waar de auteur zélf
verhaalpersonage dreigt te worden: “paso si si si si mi mi mi mi si si sis si
sigui scu scu scu scu scucha mi mes, mi lo lo lo lo bira un un un per per per …
persona … ay, leumay.” (p. 93)
Leven
en literatuur schieten beide te kort – de literatuur zal het nooit van het
leven winnen, maar omgekeerd schiet leven zonder literatuur eveneens te kort. “E
laberinto naratologico fortinesco” (p. 93) is een intrigerende bundel met verhalen
over tekorten, een labyrint van twijfels voor én auteur én lezer: “For truth is
always strange; stranger than fiction.” (Lord Byron) En dat voor een
onderzoeker die een dissertatie over een narratologisch onderwerp voorbereidt:
de verhalen van collega auteur Jossy Tromp.
J.L. Fortin: Tartamudo (2019) Print on demand Lulu.com ISBN 978 0 244 79112 4
Op zondag 30 oktober 2016 vierde de literaire groep Simia Literario haar derde lustrum in de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Een foto-impressie, met dank aan Libèrta Rosario, Enery de Cuba en Olga Orman. read on…
In Postkoloniaal Nederland; vijfenzestig jaar vergeten, herdenken, verdringen (Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker 2010) bespreekt Gert Oostindie de begrippen bonding, bridging en belonging als karakteristiek voor de migrant in zijn relatie met de autochtone bevolking van een land, een sociologische indeling die ook op de literatuur toepasbaar is, ook op die van Arubaanse auteurs. De begrippen houden een dubbele oriëntatie in: de positie die de migrant zich in de nieuwe samenleving wenst en zoekt, maar ook de positie die deze migrant ervaart van de autochtone bevolking: wil de emigrant meedoen, krijgt de migrant van de autochtone bevolking de ruimte om in de nieuwe maatschappij te participeren. read on…
04.6.1 Jossy Tromp
Jossy Tromp (Aruba 1954) studeerde biologie en rechten. Hij was werkzaam aan het Colegio Arubano als docent biologie, conrector en rector tot aan zijn pensionering. Hij publiceerde in eigen beheer verhalenbundels en een gedichtenbundel. In 2005 presenteerde hij zijn werk op het literaire festival Crusa Lama. read on…
Hoewel het proza de laatste tijd in opkomst is, blijft de poëzie vooralsnog met meest populaire genre: gedichten zijn beknopt en laten zich bovendien gemakkelijker voordragen dan het voorlezen van relatief lange verhalen. Van het proza dat verschijnt is de vertelling die nog sterk in de orale traditie staat op zijn beurt weer populairder dan de dikke romans. read on…
Op zondag 14 september j.l. vond in het Arubahuis een literaire manifestatie plaats. Promovendi van de leerstoel Nederlands-Caraïbische Letteren van de Universiteit van Amsterdam (prof. Michiel van Kempen) gaven presentaties, terwijl de schrijvers Olga Orman, Giselle Ecury, Sonia Ruiz, Walter Palm en Charlotte Doornhein acte de présence gaven en voorlazen uit hun werk. Het publiek moest al vanaf de Laan van Meerdervoort aanschuiven, maar had de wachttijd graag over voor een prachtige culturele middag, die vlot aan elkaar werd gepraat door de Arubaanse literatuurdeskundige en hoogleraar prof. Wim Rutgers.Een fotoreportage van Michiel van Kempen. read on…
Op zondagmiddag 14 september 2014 vindt in het Arubahuis een literaire manifestatie plaats. Het is het publieksgedeelte van het promovendiweekend van de leerstoel Caraїbische letteren aan de Universiteit van Amsterdam (prof. dr Michiel van Kempen). Drie promovendi geven een korte presentatie van het onderzoek waar zij mee bezig zijn, daarna zijn er korte interviews met vier Arubaanse auteurs, zij dragen voor uit hun werk en signeren desgewenst hun werk. De middag begint om 15.00 uur en de toegang is gratis. De bijeenkomst zal een extra feestelijk tintje hebben omdat daags voor het promovendiweekend op 12 september de promotie plaats vindt van Jos de Roo. read on…
Verhalenbundel Onder de watapana van Jacques Thönissen
Inspiratie laat zich niet afdwingen
“De eerste alinea’s zetten de toon van het verloop van het geheel…”
door Wim Rutgers
Waar haalt een schrijver zijn inspiratie vandaan? Het titelverhaal van Jacques Thönissens verhalenbundel Onder de watapana is de geschiedenis van een schrijver en zijn schrijfwerkzaamheden, een metaverhaal dus dat over het handwerk van de schrijver zelf gaat. De schrijver in dit hij-verhaal loopt de mondi in als hij inspiratie zoekt voor een verhaal of als hij niet weet hoe zijn verhaal verder te schrijven: “om inspiratie op te doen bij het schrijven van een verhaal zocht hij niet eerder bewandelde veldweggetjes of geitenpaden op.” Als de benen bewegen, beweegt de geest.
Deze website beoogt geen enkel winstoogmerk. Door middel van de website wil de Werkgroep het publiek kennis laten maken met nieuws uit en over de Caraïbische regio. De Werkgroep neemt daartoe onder meer berichten over van andere sites, zonder dat het ons altijd mogelijk is rechthebbenden vooraf te attenderen op de overname. Mocht iemand bezwaar hebben tegen overname van tekst- of beeldmateriaal, laat ons dit weten, dan verwijderen wij het materiaal.
Reacties op berichten worden alleen geplaatst indien voorzien van voor- en achternaam. Opinies op deze website komen voor rekening van de auteur(s) en zijn niet altijd de opinies van de Werkgroep.
RSS
Facebook
Twitter
