Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: Emanuels Orlando
Nieuwe Surinaamse kinderboeken
door Christine Samsom
Het kan niet vaak genoeg gezegd worden: Kinderen horen in hun eigen belevingswereld te worden geschoold, liefst in hun eigen taal. Ik vind dan ook behalve het stimuleren van het lezen, de belangrijkste verdienste van het Kinderboekenfestival, dat het onze eigen kinderboekenschrijvers inspireert om dát te schrijven wat onze kinderen aanspreekt: ons eigen ding!
Dat dit principe ook moet gelden voor de kinderen van het binnenland, lijkt me logisch. Daarom is het initiatief om te komen tot speciale schoolboekjes voor de kinderen van Kwamalasamutu (natuurlijk ook voor die in Apetina, Palumeu, Tepu en zeker ook de rest van het binnenland) toe te juichen. Zij gaan niet met een bus naar de markt; zij gaan met een korjaal naar hun kostgrond om aardvruchten en groenten te halen. Zij kunnen niet naar de slager om vlees te kopen; nee, vader gaat op jacht! Het team van het project Change for Children heeft samen met het team van de school van Kwamala onder leiding van het bijzonder actieve schoolhoofd Susan Macnack en met de inzet van de leerlingen en ouders drie boekjes gemaakt die ons stedelingen een blik gunnen in het leven in dat verre dorp, waar we niet zelf zomaar naar toe kunnen, maar die natuurlijk in de eerste plaats bestemd zijn voor de leerlingen om het leerproces te ondersteunen. Over het project is al veel geschreven in de Ware Tijd, met complimenten aan o.a. Bonnie van Leeuwaarde.
Persoonlijk vind ik Taal leren is leuk werkelijk het leukst. Op speelse manier werden kinderen en leerkrachten gestimuleerd om versjes en gedichtjes te maken. Uitgaande van en geïnspireerd door gedichten uit Popki Patu van Orlando Emanuels gingen de kinderen aan het werk. Het gedichtje ‘In een regenton, in een regenton zat een kleine todo’ van Orlando, werd door Waine Wahi uit de 6de aangevuld met: ‘In een hondehok, in een hondehok zat een kleine hond’ en hij maakte er een tekening bij. Gedichten over vader die op jacht gaat, de bootsman die overal naar toe gaat, over een vliegtuig en over brandhout, over dieren en over de school wisselen elkaar af. Één is door Twilla van de 6de misschien wel speciaal gemaakt voor de minister van Onderwijs: ‘In mijn school’ (zie hieronder). Vincent waarschuwt: ‘Laat onze okopipi met rust!’, Yoisling vindt geschiedenisles het leukst. En Juf Susan zet de klas op stelten door de kinderen alle geluiden die horen bij het openkappen van een kostgrond te laten nadoen: Hak, hak, hak. Kraaak en boeoeoem!! Hé, wat doet die kabouter met rode puntmuts ertussen?
Het meisje met de vogels en andere indiaanse verhalen, wil kinderen stimuleren om te luisteren, te lezen, te tekenen en, wie weet, zelf te verzinnen. De verhalen zijn o.a. van Cirino en van de Trio’s zelf, verzameld door Cees Koelewijn. Wat direct opvalt is dat in veel verhalen bijzondere dingen gebeuren, zoals een meisje dat met vogels praat (titelverhaal), een vriendje dat in een tingifowru verandert, kinderen die naar de maan verdwijnen om nooit meer terug te komen, een brand die niet door volwassenen met water of kruiden geblust kan worden, maar alleen door een onschuldig kind en de angst voor panakiri (blanken) die mensen opeten. Bij elk verhaal staan tekeningen van en opdrachten voor de leerlingen. Opvallend is het kerstverhaal dat eerst staat afgedrukt zoals het in de Bijbel staat en daarna zoals de 5de klas van meester Pildas het heeft bedacht: Zwangere Meeri en Josè komen helemaal uit Brazilië lopen om zich te melden bij CBB in Kwamala. Maar er zijn zoveel mensen die zich moeten melden dat…….Juist ja. Meeri bevalt in het kampje op een verlaten kostgrond. Een engel meldt mensen die vol kasiri liggen te slapen op een andere kostgrond dat…..enz. Nou, als dat niet past in de belevingswereld van het kind….! De leerkrachten werkten i.v.m. een training aan een project waarvan de neerslag op het eind van het boekje met veel hilariteit beschreven wordt.
En dan nummer 3: Laat het verleden leven! een boek over de eigen geschiedenis van de bewoners van Kwamalasamutu geeft in 2 delen: ‘We leren geschiedenis’ en ‘Verhalen uit en over het dorp’, weer onderverdeeld in verschillende lessen, eigen historisch inzicht aan de kinderen van het dorp, ook weer prachtig geïllustreerd door henzelf. Granman Asongo vertelt over zijn afkomst, maar ook verschillende leerkrachten doen dat. Soms is niet duidelijk, wie vertelt. Belangrijk is dat de kinderen leren dat hun voorouders de eerste bewoners waren van Suriname. Uitgebreid komt de prehistorie aan de orde, met foto’s van de grotten van Werehpai, slijpgroeven, rotstekeningen: hoe die voorouders eerst leefden van jacht, visvangst en verzamelen, zich later vestigden in dorpen waar kostgrondjes werden aangelegd, hoe ze van bosnegers ijzeren voorwerpen kregen in ruil voor jachthonden, hoe allerlei tot dan onbekende ziektes de volken decimeerden, hoe Amerikaanse zendelingen medische hulp boden, waarom en hoe Kwamala werd gesticht. Steeds is er een andere verteller, soms zijn er opdrachten voor de kinderen. Spannend is het verhaal van Juf Reoma Tawadi van de 3de klas over de ontdekking door haar vader Kamainja Panaschekuung (oei, moeilijk uit te spreken!) en anderen van Werehpai.
Tenslotte: Alle 3 boekjes staan vol tekeningen van de kinderen. Wat een talent!
Complimenten aan de mensen van Change for Children van wie Els Moor dé motor is achter de verwezenlijking van het project en de boekjes en aan AlbertRoessingh voor de lay out.
In mijn school
In de school, in de school
zijn er gaten
in de school zijn er zovéél gaten
maar wij gaan door met lessen volgen.
De bootsman
..Stroomopwaarts of stroomafwaarts
over de grote en kleine soela’s
kamp opzetten
lekker hengelen!
Lekker eten en dan terug!
Met mijn bootsman lekker terug!
Amaisa wint!
door Els Moor
Het Surinaamse Kinderboekenfestival in Albina van 28 februari tot en met 2 maart was een groot succes. Alles liep gesmeerd; er waren veel kinderen van scholen uit Albina, Moengo en dorpen in de omgeving en vooral: de kinderen waren enthousiast en deden goed mee met de activiteiten. Ze durfden ook meningen te geven naar aanleiding van de inhoud van verhalen en boeken. Dat laatste komt door de goede voorbereiding. Stagiaires van het Albert Cameron Instituut (kweekschool ) waren de laatste weken in Albina en Moengo en werkten daar in scholen aan leesbevordering via activiteiten met kinderboeken en aan de voorleeswedstrijden. De kinderen werden dus dichter bij boeken gebracht. Een mooi initiatief van de Stichting PCOS.
Ralicon geeft 30e boek uit
door Rihana Jamaludin
Uitgeverij in Suriname
Voor uitgeverijen in Suriname is het hard timmeren aan de weg. Gebrek aan middelen, aan kapitaal en valuta, aan distributiesystemen en zelfs aan kopers, ontmoedigen ondernemende schrijvers echter niet. De meeste schrijvers geven in eigen beheer uit en in sommige gevallen richt een schrijver zelf een uitgeverij op, om vooral het eigen werk te kunnen publiceren. Zo zijn er Publishing Services Suriname (start 1989) van Ismene Krishnadath en van Gerrit Barron de uitgeverijen Sorava (vanaf 1983) en later Afaka (1999).
Sinds eind 1999 is daar uitgeverij Ralicon van Robby Parabirsing (Rappa) bijgekomen. Naast enkele titels van schrijver Rappa zelf, heeft Ralicon voornamelijk werk van nieuwe auteurs in het fonds. De Ralicon Collectie bestaat uit boeken van uiteenlopende aard, zoals romans, short story’s, poëzie, jeugd- en kinderboeken, en werken met een culturele of geschiedkundige invalshoek. Ondanks alle tegenwind heeft Ralicon lezers in Suriname en Nederland weten te bereiken en is inmiddels aan de dertigste uitgave toe. Het wordt een jubileumboek, getiteld 41 Spontane reacties op het gedicht ´Recreëren te Domburg`.
Rappa
Robby Parabirsing is docent Nederlands en bekend als schrijver en columnist onder het pseudoniem Rappa. Hij is verder secretaris van de Schrijversgroep ´77. Ook beheert hij al jaren een thuisbibliotheek, waar men terecht kan voor ontspanningslectuur, maar waarvan vooral scholieren uit de examenklassen gebruik maken om boeken voor hun literatuurlijst te lenen. Zodoende biedt Rappa een extra studieservice, geen onnodige luxe in Suriname.
Duizendpoot Parabirsing is ook directeur van uitgeverij Ralicon in Paramaribo. Bij Ralicon kunnen vooral aankomende schrijvers terecht; hun manuscript wordt er geredigeerd en waar nodig samen met de auteur bewerkt. Volgens het systeem van ‘Printing On Demand’ kan het werk dan in kleine oplagen uitgegeven worden, ideaal voor het kleine lezerspubliek in Suriname.
30e uitgave
Dit najaar komt bij Ralicon het 30e boek uit, een jubileumboek waarvan de basis gelegd werd, toen leden van de Schrijversgroep ´77 spontaan reageerden op het gedicht ‘Recreëren te Domburg’ van Alphons Levens. De reacties, die via e-mail binnen de Schrijversgroep circuleerden, bleken zo divers, kritisch, humoristisch, maar ook leerrijk, dat uitgeverij Ralicon besloot om deze in overleg met de leden en met Alphons Levens uit te geven. Het geheel is zodoende een gezamenlijke ode geworden aan het schrijven als vak.
Terugblik
Na ruim tien jaar Ralicon en dertig boeken later, is het tijd voor een terugblik en een gesprek met Robby Parabirsing. Het eerste boek van Ralicon kwam in november 1999 uit, Oompie Sem Kleuters van Orlando Emanuels, een verzameling gevatte kinderuitspraken.
Hoe kwam Rappa op het idee van Ralicon?
‘Al jaren was ik bezig met het corrigeren, screenen en bewerken van uiteenlopende manuscripten. Vaak kwam dan van de schrijvers de vraag of ik hen niet kon helpen bij het uitgeven. Maar dat stuitte op het probleem van de financiering. Een drukker gaat z´n machines niet in werking zetten voor 100 exemplaren. Hij drukt minstens 500. Maar waar ga je in Suriname in een jaar tijd 500 boeken kwijtraken?’
Er waren op dat moment al meerdere uitgeverijen in Suriname, maar de meeste kwamen en gingen, vooral vanwege de hoge drukkosten en de kleine afzetmarkt. En voor de Nederlandse markt waren de Surinaamse werken niet aantrekkelijk. Toen de technische mogelijkheid van Printing on Demand (POD) zijn intrede deed, werd het mogelijk kleine oplagen op de markt te brengen. Samen met het bedrijf Office World heeft Ralicon aan de wieg gestaan van POD-publicaties in Suriname.
Ralicon
De naam Ralicon is samengesteld uit een afkorting van de woorden RAppa’s LIteratuur CONsultancy. Onder Ralicon vallen ook activiteiten zoals tekstredactie voor afstudeerscripties van universiteitsstudenten, van manuscripten voor andere uitgeverijen en divers ander tekstwerk. Ralicon is een eenmanszaak, maar de technische onderdelen als lay-out en omslagontwerp worden uitbesteed. Wat is Ralicons best verkochte boek? Dit blijkt een gedeelde eerste plaats voor drie uitgaven: de roman De vlek uit het verleden van Rappa, en in het genre cultuur August, een bonoeman van Juliën Zaalman en de bundel vertellingen Vreemde dingen uit Mariënburg van Ronald Haselhoef.
De voorkeur van de uitgever zelf, gaat uit naar waar gebeurde verhalen uit het verleden van Suriname, met veel tot de verbeelding sprekende anekdotes.
Op de vraag of Ralicon wel eens een manuscript weigerde, is het antwoord: ‘Ja, dat ging toen over een bundeling van e-mails tussen mensen met allerlei extreme seksuele voorkeuren. Andere manuscripten vereisten heel wat werk om ze ‘up te graden’ en de aanbieders wilden de tijd daarvoor niet uittrekken. Ik doe veel werk in mijn vrije tijd, als een soort sociale steun, maar die vrije tijd is soms zo beperkt, dat zulke manuscripten bleven liggen. Ook zijn er wel redelijke manuscripten die halverwege de bewerking bleven liggen, omdat de aanbieder dacht dat ik de rest van het werk ‘fu soso’ (voor niets) zou doen. Meestal bewerk ik één hoofdstuk als voorbeeld en als de aanbieder dan zegt: “Ja, dat is wat ik wil, gaat u maar door”, dan moet er wel wat over de brug komen. Ik moet toch ook surviven en ik lever kwaliteit. Dat is o.a. gebleken bij Ter dood veroordeeld van John de Bye, de derde uitgave van Ralicon, die in Nederland zowat ongewijzigd is heruitgegeven bij uitgeverij Conserve.’
Crisis
Hoe ging het tijdens de crisisjaren met Ralicon? Werden er wel boeken uitgegeven?
‘Het systeem is juist ontstaan als antwoord op de crisisjaren (1991 – 1997), toen we een hyperinflatie kenden. Omdat het Surinaamse geld toen dagelijks in waarde daalde, ontstond er een groot verschil tussen de eerste prijscalculatie van de drukker en de uiteindelijke afrekening bij het drukken van het boek, weken later.
Ook berekenden de drukkers hun kosten in US dollars of in de toen geldende Nf. Bij afrekening werden dan liefst dollars of Nederlandse guldens gevraagd, want dan kon de drukker daarmee direct weer z’n importen betalen. In deze periode was het zowat onmogelijk om boeken uit te geven, of je moest over harde valuta beschikken.
Vandaar dat Ralicon na deze periode stapje voor stapje begon met uitgeven, in kleine oplagen, dankzij het POD-systeem. Je kostprijs per boek is wel wat hoger dan bij de drukker, maar je kunt bij wijze van spreken met vijf exemplaren beginnen en daarmee bestellingen binnenhalen. Loopt de afzet terug, dan print je minder. Bij de drukker zat je gelijk met minstens 500 exemplaren en een af te lossen schuld in je maag, en dan nog wel in een kleine markt met een fragiele koersstabiliteit, waar boeken echt niet behoren tot de eerste levensbehoeften.’
Toekomst
Is de situatie nu verbeterd voor uitgeverijen in Suriname?
‘Wat betreft stabiliteit van de koersen is de situatie nu wel verbeterd. Verder is daardoor ook een grotere koopkracht dan tijdens de crisisjaren, maar die wordt voor het merendeel consumptief besteed.
Uit de jaarlijkse activiteiten van het Kinderboekenfestival blijkt wel duidelijk dat er onder de jeugd, vooral in de gebieden buiten de stedelijke vestigingen, een enorme leeshonger is. Deze honger wordt echter voornamelijk gestild met boekjes en boeken uit Nederland, veelal afgeschreven titels van Nederlandse bibliotheken. Dat is tenminste wat, maar ideaal is dat niet. Het Surinaamse kind vervreemdt daardoor eerder van zijn eigen omgeving en achtergronden, waardoor de band met het eigene, ondergeschikt wordt aan de betrokkenheid met Nederland en de Nederlandse cultuur. En dat maakt dat ons land met zoveel mogelijkheden, toch achterblijft in zijn ontwikkeling.
Uit de actie van Ismene Krishnadath om de boeken van Surinaamse auteurs naar de scholen toe te brengen en middels een bestellijst aan te bieden, blijkt dat er wel verkocht wordt als het boek naar de leerlingen toe gebracht wordt.’
41 Spontane reacties op het gedicht ‘Recreëren te Domburg’
Het 30e boek uit de Ralicon Collectie, getiteld 41 Spontane reacties op het gedicht ´Recreëren te Domburg` (72 blz.), verschijnt eind november in een beperkte oplage en zal in de boekhandels in Paramaribo verkrijgbaar zijn voor de prijs van 36 srd. (of 8 euro, excl.verzendkosten)
Voor de volledige Ralicon Collectie klik hier
Voor bestellingen van boeken en het aanbieden van manuscripten:
e-mail rappa.stripbieb@gmail.com of litap@cq-link.sr Tel: 00-597- 464725.
Korte verhalen van Orlando Emanuels
door Ton Wolf
Het omslag van de bundel Een handvol regen toont waterdruppels op een ruit. Als je er wat langer naar kijkt, verwacht je al bijna dat er een zeemlap of een ruitenwisser in actie komt om het uitzicht schoon te vegen. Maar daarna neemt nieuwsgierigheid naar de inhoud de overhand. Want ook al zijn sommige van de dertien verhalen in deze bundel al eerder gepubliceerd, een nieuw boek van Orlando Emanuels is haast ongezien de moeite waard.
De uitgave is bekostigd door De Surinaamsche Bank en verscheen als een verlaat bigi yari-cadeau voor de auteur. Het is met 104 bladzijden geen erg dik boek geworden, maar het ziet er wel mooi verzorgd uit, en gelukkig ontbreken hier de taalslordigheden die andere Surinaamse producties zo vaak ontsieren.
Leerlingen vroegen mij vaak, hoe je een goed boek kan onderscheiden. Ik legde dan uit dat het taalgebruik aantrekkelijk moet zijn, dat het verhaal op een of andere manier moet boeien en dat je na het lezen een gevoel van bevrediging moet hebben. En soms voegde ik er gekscherend aan toe: ‘Een goed boek loopt slecht af’. En slecht aflopen, dat doen veel verhalen van Orlando Emanuels. In het openingsverhaal, ‘Een handvol regen’, verreweg het langste van de bundel, is de hoofdfiguur een net op vrije voeten gekomen bajesklant, die zich aansluit bij een maatschappelijke opstand, een leidersrol krijgt toebedeeld en na een gewelddadige confrontatie met de politie ‘totaal in elkaar geslagen’ voor een etalage achterblijft, met slechts ‘een handvol regen’. (Dat laatste is wel een beetje raar, want het regent niet op dat moment.)
Dit voorbeeld laat meteen zien dat het niet zómaar slecht afloopt met Emanuels’ personages. Ze gaan ten onder in een strijd om erkenning, om waardigheid; ze winnen ook wel eens, zoals de vrouw die door haar man letterlijk met doofheid geslagen is en die ervoor kiest hem niet te horen verdrinken als hij laveloos uitglijdt op het bruggetje naar het ondergelopen erf.
In het op één na langste verhaal, ‘De smaak van haat’, is er een ik-verteller, de slaaf Kodjo, die in een monoloog tot zijn eigenaar, Hendrik Gravensteyn, uiteenzet hoe de jarenlang gevoede haat tot ontlading komt wanneer op een doopfeest gevergd wordt dat een onvoorbereid zesjarig kind meedoet aan een wedstrijd in vuurdansen.
Er staan behartenswaardige overwegingen in dit verhaal, bijvoorbeeld: ‘Zo jong als hij is, weet hij al dat haat niet het tegengestelde is van liefde, maar het opvullen van de leegte die ontstaat bij het ontbreken van liefde waar ieder mens aanspraak op maakt. Haat is gezond, haat laat je je minder machteloos voelen.’ (pp. 46-47)
De meeste verhalen in deze bundel zijn echter tamelijk kort tot zeer kort en draaien om een enkelvoudig gegeven, zoals een alcoholische bedriegster die zich in een nachtzustersbaantje slijmt of een geestelijke die bij de begrafenis van een zuur-pruim een onweersbui overschreeuwt met een onaardige grafrede. Die kortheid bemoeilijkt uiteraard het opbouwen van voldoende spanning en het scheppen van evenwicht in de handeling; ook blijven de personages daardoor soms wat karikaturaal en schetsmatig.
Orlando Emanuels is ook bekend als dichter. Die dichter Emanuels komt vooral in het bekende verhaal ‘De bloemen zijn gek’ om de hoek kijken. De schijnbaar geestelijk gestoorde bloemenkweker Willem praat tot zijn planten en bloemen in de taal van gedichten, en het verhaal zelf is ook zo vormgegeven, een kunstgreep die goed uitpakt.
Met een hand de regen opvangen lijkt een futiele bezigheid. Maar het kan dorstlessend, verfrissend en reinigend zijn, en het besef dat je wel deel kunt hebben aan een regenbui maar geen macht erover is goed tegen onze alledaagse wanen. Daarom is deze handvol regen toch welkom.
Orlando Emanuels: Een handvol regen. Paramaribo: The Waterfront Press (Postbus 9218, Paramaribo), februari 2010. ISBN 99914-7-060-3
[overgenomen uit De Ware Tijd Literair, 21 augustus 2010]
RSS
Facebook
Twitter
