blog | werkgroep caraïbische letteren
Posts tagged with: Does Ida

St. Lucia première Walcott-film van Ida Does

De St. Lucia première van de film Poetry is an Island, Derek Walcott van Ida Does is door de tweehonderd genodigden in de William Jefferson Clinton Ballroom van het Sandels hotel in Gros Islet, met langdurig applaus ontvangen. In aanwezigheid van Nobel-laureaat Derek Walcott, regisseur-producent Ida Does, coproducent Rebecca Roos, en de Governor General Dame Paulette Louisy zag het goed opgekomen publiek de documentaire over werk en leven van de dichter Walcott, de eerste gekleurde Caribische schrijver die de Nobelprijs voor de Literatuur won. Walcott won de prijs in 1992.

read on…

Documentaire Ida Does over Walcott in Spaans vertaald

De documentaire film van regisseur-producent Ida Does over Nobelprijswinnaar van de literatuur, dichter Derek Walcott uit St.Lucia, is in het Spaans vertaald en wordt in december vertoond op het Havana Film festival in Cuba. Het Havana Film Festival, officieel: Festival Internacional del Nuevo Cine Latinoamericano de La Habana, is een van de oudste en meest prestigieuze Film Festivals in het Caribische gebied en focust op de promotie van Latijns Amerikaanse filmmakers. Het Festival vindt jaarlijks plaats in december in Havana.
“Ik sta er weer van te kijken hoe elke taal een geheel eigen dimensie toevoegt. De titel klinkt in het Spaans zo heel anders dan in het Engels Poetry is an islandwordt La poesía es una isla. Prachtig vind ik dat, die eigen taalkleur”, zegt Does.
Het filmisch portret van de dichter ging in september op het Trinidad & Tobago FilmFestival in wereldpremière, in aanwezigheid van de 83-jarige Walcott en zijn familie. “We zijn bezig de film ook in andere talen te vertalen en mikken op een wereldwijze tour langs Filmfestivals” vertelt Does, die in september ook persoonlijk aanwezig was in Port of Spain.
De film heeft inmiddels ook de aandacht getrokken van de Nederlandse nationale tv en wordt volgend jaar uitgezonden in het documentaire programma ‘Het Uur van de Wolf’. Does daarover:” Een mooie plek voor de documentaire in de Nederlandse documentaire wereld. Ik woon en werk voor een groot deel van het jaar in Nederland en ben blij met deze prominente tv programmering. Hierdoor kan een groot kijkerspubliek in Nederland een belangrijk Caribisch verhaal volgen. Want velen weten niets over Derek Walcott, die toch de eerste gekleurde schrijver uit het Caribisch gebied was die de hoogste onderscheiding kreeg voor zijn poëzie.”
[uit Starnieuws, 26 november 2013]

Ter verdediging van Karin Amatmoekrim

door Sandew Hira    

Er is een hetze aan de gang tegen een jonge Surinaamse schrijfster, Karin Amatmoekrim, naar aanleiding van haar roman over Anton de Kom. In die hetze heeft de familie van Anton de Kom zich gemengd. Daarmee heeft de familie haar neutraliteit opgegeven en positie gekozen in een discussie over hoe je de geestelijke erfenis van Anton de Kom moet beoordelen. Waar gaat het over?  

read on…

Reacties op De man van veel

De redactie van de Ware Tijd Literair kreeg verschillende reacties op de roman van Karin Amatmoekrim. In de 27 jaar dat we bestaan hebben we dat nooit meegemaakt. Hieronder de reacties over de manier waarop met fictie en werkelijkheid is omgegaan in Amatmoekrims roman:
Cees de Kom (mondelinge reactie):
De tweede zoon van Anton en Nel is bedroefd en boos over de manier waarop Karin Amatmoekrim omgegaan is met de werkelijkheid van het leven van zijn vader. Hij spreekt ook namens zijn nog levende broer en zus. De gefingeerde stukken uit de roman die zij niet herkennen, geven op verschillende plaatsen een onwaar en onsympathiek beeld van de echtgenote en kinderen van Anton de Kom, vooral wat betreft de passage van het vertrek van man en vader naar de psychiatrische inrichting. Voor nog levende mensen die bij deze gebeurtenis een onware en onsympathieke rol krijgen toebedeeld, is het lezen van zulke passages een bittere ervaring.
Antoine de Kom is een kleinzoon van Anton de Kom en zoon van Cees. Hij woont in Nederland, is forensisch psychiater en bekend dichter/schrijver:
‘Ik vind dat een schrijver vrij moet zijn. Het is aan de lezers te beoordelen of Karin in haar opzet is geslaagd. Anton de Kom is van iedereen. De familie is niet geraadpleegd. De familie hoeft niet te worden geraadpleegd, behalve als het gaat om dingen waar de nazaten zeggenschap over hebben. Denk aan auteursrechten. Denk aan zijn stoffelijke resten.’

Cynthia Mc Leod is schrijfster van historische romans, waarvoor ze altijd diepgaand onderzoek doet naar de historische gegevens waarin haar gefingeerde romanfiguren een rol spelen. Dat is de kracht van haar werken. Cynthia schrijft: ‘Een jonge, talentvolle en veelbelovende auteur is Karin Amatmoekrim. Van haar roman Wanneer wij samen zijn heb ik echt genoten en Het Gym vond ik een kostelijk juweeltje. Toen Karin mij vroeg iets te schrijven om haar nieuwe boek, De man van veel, aan te kondigen, deed ik dat graag en ik heb meteen toegestemd om bij de presentatie in Paramaribo een stuk uit haar boek voor te lezen. Ik had het boek nog niet gezien en kreeg het op de ochtend van de presentatie. Omdat ik dacht dat het om een biografie ging, maakte ik de opmerking dat de familie wel blij zou zijn met het boek, maar tot mijn schrik antwoordde Karin dat dat helemaal niet het geval was en dat de familie juist heel verdrietig was. Ik vroeg toen of ze de familie dan niet geraadpleegd had en zei dat ik toch ervan uit ging dat ze niet iets zou willen doen om deze mensen verdrietig te maken. Toen ik thuis het boek las, begreep ik meteen waarom de familie verdrietig was en dit heel pijnlijk vond. Al lezende, dacht ik steeds: dit kan ik toch niet voorlezen! Maar gelukkig waren er ook andere fragmenten en ik las bij de presentatie een fragment voor waarin Anton de Kom zich herinnerde hoe hij als kleine jongen zich al had voorgenomen om op te komen voor de werkende mens, die met zijn arbeid genoeg moest verdienen om zijn gezin te onderhouden. Tijdens de presentatie bij de vragenronde vroeg iemand uit het publiek: “Wat zijn uw bronnen?” en de auteur antwoordde: “Fantasie”. Nu ik dit weet en ondertussen het boek helemaal uitgelezen heb, denk ik: Als de bronnen fantasie zijn, waarom dan de naam Anton de Kom, waarom de namen van zijn kinderen? Waarom geen gefingeerde namen? De lezer zal beslist niet denken dat fantasie de bron is omdat zowel Anton de Kom, zijn vrouw Nel als de kinderen met naam genoemd worden. Er zijn zoveel pijnlijke, verdrietige, zeer intieme momenten en dialogen dat je je als lezer bijna een voyeur voelt. In elk mensenleven zijn er ups en downs. Als je als schrijver over een bekend iemand schrijft, moet je dan uitgerekend over zo’n downperiode schrijven, die daardoor zeer uitvergroot wordt? De schrijfster zegt dat ze geen biografie schreef maar een roman en elke auteur is natuurlijk vrij in zijn of haar keuze, maar ik weet dat ik hiervoor niet zou kiezen en ik zou zeker van te voren met de familie overleggen. Op het eind van het voorwoord zegt de auteur: “En dit is zijn verhaal.” Maar is dat wel zo? Als Anton de Kom zelf zijn verhaal had mogen schrijven, zou dit dan zijn verhaal zijn? Ik denk het niet. “Wie schrijft, die blijft”, wordt gezegd; maar het is verdrietig en pijnlijk voor Anton de Kom, voor zijn nageslacht en voor Suriname als de held Anton de Kom zo zou moeten blijven.’

Cobi Pengel wijst ons per mail op de kracht van het artikel van Ida Does op Starnieuws waarin ze de volgende uitspraak van de auteur en Nobelprijswinnaar Toni Morrison heeft opgenomen: ‘Making a little life for oneself by scavenging other people’s lives is a big question, and it does have moral and ethical implications. In fiction, I feel the most intelligent, and the most free, and the most excited, when my characters are fully invented people. That’s part of the excitement. If they’re based on somebody else, in a funny way, it’s an infringement of a copyright. That person owns his life, has a patent on it. It shouldn’t be available for fiction.’ [zie Does’artikel elders op deze blogspot]Henna Asin woonde als kind in de Pontewerfstraat, de huidige Anton de Komstraat: ‘Ik ben 73 jaar, geboren en opgegroeid aan de Anton de Komstraat. Oom Anton was een kleurrijke buurtbewoner met veel tori van Frimangron. Spannende verhalen over de acties van De Kom kon hij vertellen. De herinneringen hieraan die ik uit mijn kinderjaren heb overgehouden zijn die van een ruziezoeker en weinig flexibel mens. Als volwassen vrouw moest ik eraan wennen toen er een heel ander beeld van De Kom in de media verscheen en zelfs de universiteit naar hem genoemd werd.’

Ook het boek van Connie Palmen, Lucifer (2007), ontlokte reacties. Ida Does noemde het in haar artikel. Pim de la Parra reageerde met herinneringen aan de componist Peter Schat en zijn vrouw Marina Schapers die overleed na een val van een rots in Griekenland tijdens hun vakantie. Hij heeft het echtpaar goed gekend in Amsterdam en Marina heeft zelfs in een van zijn films gespeeld. De roman Lucifer is bijzonder, omdat Connie Palmen er in geslaagd is om de sfeer van musici, toneelspelers en andere kunstenaars in de zestiger jaren weer te geven, met veel drank in cafés in de Amsterdamse Jordaan, onderlinge seksuele relaties en veel, veel praten. Deze roman berust dus ook op waarheid. De figuren hebben echter gefingeerde namen. Ook deze roman uit 2007, bijna vijfentwintig jaar na het noodlottige ongeluk, bracht kritische reacties omtrent waarheid en fictie teweeg.

“Het stuk van Ida Does is laag en vals”

Goede bedoelingen


door Karin Amatmoekrim

 
In een ingezonden stuk op Starnieuws [ook op deze blogspot, klik hier] verwijt Ida Does mij respectloos om te zijn gegaan met het verhaal van Anton de Kom, toen ik mijn roman De man van veel schreef, en daarvoor geen toestemming van de familie De Kom vroeg.

In het stuk beschuldigt Does me bovendien van meer zaken; ik zou willen teren op de naam van De Kom, en ik zou zijn nalatenschap willen gebruiken om er commercieel een slaatje uit te slaan.

De eerste, en belangrijkste, vraag die in me opkwam, was; heeft Does het boek überhaupt gelezen? Ik vroeg het haar op de vrouw af, maar het antwoord bleef uit.

Vreemd, want ze beschuldigt mij ervan respectloos met het verhaal van De Kom te zijn omgesprongen, terwijl mijn roman niet minder dan een eerbetoon aan AdeK is, zoals op haar manier haar documentaire. Does lijkt moeite te hebben om het verschil tussen een biograaf en een romanschrijver te begrijpen. Daar komt bij dat ze zich vragen stelt over of het wel netjes is van mij, om dit boek te schrijven.

Dergelijke vragen, over ethiek versus de vrijheid van de schrijver, zijn alleen de moeite van het stellen waard (en zelfs dan vaak ook niet) als de schrijver respectloos met de nalatenschap van een persoon is omgesprongen.
Heb ik dat gedaan?
Nee. Absoluut niet.
Ik heb van Anton de Kom een persoon gemaakt, ja. Met zijn zwaktes, en zijn onzekerheden. Zodat daaruit nog beter zijn kracht en opoffering naar voren komt. Als je het leest, dan voel je de liefde die ik, als elke Surinamer, voor De Kom voel. En het respect voor zijn strijd. Zodat je doordrongen wordt van ontzag voor iemand die de een na de andere rake klap van het leven krijgt, maar blijft opstaan, en blijft strijden.

Does neemt het me kwalijk dat ik een aantal dingen wel, en een aantal dingen niet heb genoemd. Dan heb ik nieuws voor haar, en iedereen die aan het boek zou beginnen met het idee dat het een biografie is; er zitten complete personages in die Anton de Kom nooit heeft gekend.
Dat heet verbeelding.
Dat heet literatuur.
Ze zijn in het leven geroepen om Anton’s verhaal in verder in te kleuren. Er is David, de medepatiënt, die voor Anton de belichaming wordt van het goede in de mens, en het zwakke, oftewel datgeen wat ten allen tijde beschermd moet worden. De vriendschap tussen die twee staat voor Antons diepgewortelde drang om de wereld beter te maken. Daarom sluit hij vriendschap met David, en daarom probeert hij hem te helpen. En nee, David heeft in het echt niet bestaan.
Het is dan ook een roman!

De vraag of het ethisch is om dingen te verzinnen die nooit zijn voorgevallen, zouden we elkaar moeten stellen als er kwaad wordt gesproken, en kwaad wordt gedaan. Dat is in mijn werk, nu niet, en ook in eerder werk van mij, niet het geval. Als Does zich enigszins bekend zou maken met mijn oeuvre, zou ze weten dat ik niet het type schrijver ben dat uit is op goedkoop scoren, noch op sensatie. Ik ben een schrijver van de nuance, zo sta ik ook bekend; als iemand die vanuit de nuance de wereld durft te benaderen.

En ja, ik begrijp dat het pijnlijk en vreemd voor de nabestaanden is om dingen te lezen die niet of anders zijn gebeurd dan ze hebben meegemaakt. Maar dat is juist dat vreemde gebied tussen wat de schrijver vermag, en wat de betrokkenen in te brengen hebben. Daarom ook, heb ik vooraf geen contact met de familie gemaakt. Omdat ik mijn versie van Anton wilde schrijven. En, en daar zit precies het knelpunt, omdat ik alleen maar goede intenties heb gehad tijdens het schrijven. Ik heb van Anton geen vreemdganger gemaakt, geen zwakkeling, geen moordenaar, niets wat hij niet was en wat respectloos naar zijn nakomelingen zou zijn. Ja, ik heb hem gedachten gegeven. Ja, ik heb hem dingen laten meemaken. Alles in de lijn van het uiteindelijke doel; deze man voor de lezer tot leven te wekken, zodat hij ze voor altijd bij zou blijven.
Is dat respectloos?

Dat Does suggereert dat ik De Kom heb genomen om een slaatje uit zijn naamsbekendheid te slaan is een verschrikkelijk lage beschuldiging. En onrealistisch bovendien. AdeK mag onder de Surinamers beroemd zijn, buiten onze groep kennen schrikbarend weinig blanke Nederlanders hem. Juist omdat ik zijn onbekendheid zo pijnlijk en onverdiend vond, ben ik het boek gaan schrijven. Dat bij De Wereld Draait Door een boekverkoopster moet uitleggen wie De Kom is, voor ze aan het waarderen van mijn roman toekomt, zegt genoeg. Daar komt bij dat ik, zonder valse bescheidenheid, ervan uit ga dat ik inmiddels teveel strepen verdiend heb om op andermans naam winst te hoeven maken.

Does schermt met het verdriet van de familie De Kom. Ik vind dat pijnlijk. Niet alleen omdat dit verdriet evident is, maar ook om de manier waarop ze hun verdriet uitvergroot door van het boek een kwetsend stuk tekst te maken, terwijl het zoals ik al schreef het recht tegenovergestelde daarvan is. Ja, ik weet dat Antons kinderen ervan zijn geschrokken. Ik heb, in tegenstelling tot wat Does suggereert, wel degelijk contact met de familie gehad nadat het boek af was, en ik begrijp, en voel ook voor de emotie dat juist de periode in de inrichting een van de pijnpunten is in de herinnering aan hun vader.

Maar, I’ll say it again; mijn boek is geen biografie! Of Anton al dan niet nagekeken werd door de buren toen hij werd meegenomen naar de inrichting, is niet relevant voor het boek. Wat wel relevant is, is dat het een kunstgreep is die zijn isolement moet benadrukken. En zijn waanzin, omdat hij het zich allemaal inbeeldt. Dit is het inkleuren van een verhaal, opdat de lezer erin meegezogen wordt, en opdat de betekenis in alle lagen doorschemert. Het is kunst, Ida Does, en geen documentaire.
Dat dit voor de familie moeilijk terug te lezen is, omdat het niet hun feitelijke verhaal is en bovendien alle verdriet weer naar boven haalt, begrijp ik. Ik respecteer ook hun keuze om, zoals een kleinzoon me vertelde, het boek niet te lezen omdat het teveel herinneringen naar boven haalt. Maar wat ik niet accepteer, is dat mensen de familie De Kom gaan vertellen dat Amatmoekrim als een olifant in de porseleinkast is bezig geweest, en hun inderdaad liefdevol overgeleverde herinnering aan een van de belangrijkste mannen van de geschiedenis achteloos omver trekt. Want dat doe ik namelijk niet! Ik heb op mijn manier een monument voor Anton de Kom opgericht. Het gemene stuk van Does is laag, en vals en lijkt over alles behalve mijn boek te gaan.

Mijn lange emails heeft ze uiterst summier beantwoord met de woorden dat ‘het niets persoonlijks is’. Ik durf dit luidruchtig en hartgrondig te betwisten. Is het niet persoonlijk te zeggen dat mijn boek iets anders is dan het is? Is het niet persoonlijk om mij af te schilderen als een harteloos en onethisch mens dat voor de euro’s zomaar even een boek schrijft? Is het niet persoonlijk om te zeggen dat mijn boek, dat ik met respect voor mijn volk en een van onze grootste helden heb geschreven, opdat ook elke Nederlander die De Kom tot nog toe negeert, met hem geconfronteerd wordt, en van hem gaat houden, zoals wij doen, om te zeggen dat dat boek respectloos en kwetsend is?
Hou toch op.

Toch besef ik dat Does’ woorden zijn ingegeven door goede bedoelingen. Aan goede bedoelingen gaat de wereld echter vaak genoeg ten onder. Ik mailde Does een voorbeeld, waarin volgens mij duidelijk wordt waar zij staat, en waar ik sta. Ik herhaal het hier:

Ik schreef eens een roman, Wanneer wij samen zijn, over de familie van mijn moeders kant. Het is een opeenstapeling van verdriet en verlies, drie generaties lang van worsteling en pijn, dat samenkomt in de generatie van mijn moeder, die bijna bezweek aan het verdriet waardoor zij was omgeven. In dat boek ziet de lezer dit verhaal, en begrijpt het verdriet van de moeder die depressief op bed ligt en niet voor haar kinderen kan zorgen, en ze slaat met de riem omdat ze geen ander antwoord heeft. De lezer voelt voor het kind, maar ook voor de moeder, want niemand is zwart-wit; onze menselijkheid schuilt in de nuance.

Mijn moeder huilde toen ze het las.
Maar ze vond het mooi, en waarachtig. En het deed haar geen verdriet.
Wat wel verdrietig was, waren de reacties van mensen die het boek niet lazen, maar zeiden; wat erg voor je, dat je dochter zo de vuile was buiten hangt.

Respect, beste mevrouw Does, heeft meerdere vormen. Intelligente mensen zouden hun best moeten willen doen om verder te kijken dan hun neus lang is. Als zelfs de intelligentsia van Suriname elkaar onnodig de haren in vliegen, dan zie ik onze toekomst somber in. Met zulke vrienden, heb ik geen vijanden nodig.

Karin Amatmoekrim
Schrijver van De man van veel

[overgenomen van Starnieuws, 5 november 2013]

Familie De Kom, tussen werkelijkheid en fictie

door Ida Does

Nieuwsgierig was ik naar het nieuwe boek van Karin Amatmoekrim De man van veel over Anton de Kom. In interviews vertelden de schrijfster dat het fictie was. De periode dat Anton de Kom opgenomen werd in een Haagse psychiatrische kliniek had haar aandacht getrokken. In de biografie van De Kom (Rob Woortman en Alice Boots – 2009) was dat summier behandeld, vertelde zij, en zij besloot die setting te nemen voor haar nieuwe roman. Met een werkbeurs van het Letterenfonds werd het boek mogelijk gemaakt.

read on…

Filmmakers halen US$ 30.000 op voor Walcott-film

Regisseur Ida Does maakt bekend dat zij met haar crowdfunding/campagne voor de documentaire Poetry is an Island over dichter en Nobelprijswinnaar Derek Walcott (St.Lucia), inmiddels 30.000 US Dollar heeft binnengehaald met haar team. Niet alleen via een online/campagne maar ook door een intensieve benadering van bevriende netwerken, is het team erin geslaagd binnen ruim 2 maanden dit bedrag binnen te halen. “De donaties zijn van over de hele wereld gekomen” zegt een opgetogen filmmaker. “Toen we begonnen aan onze fundraising, wisten we totaal niet hoe het zou lopen. Het was de eerste keer dat wij dit deden en in de Caribische culturele blogs werden wij opgemerkt als ‘ambitieus’. Dat klopt natuurlijk ook, crowdfunding is relatief nieuw in de culturele wereld, zeker voor films.”

De twee grote sponsors die zich achter het project hebben gesteld komen uit Suriname en uit Trinidad. In Suriname verbindt zakenman Remy Vyzelman zich aan het project, met zijn bedrijf IntegraMarine &Freight Services en uit Trinidad is dat Shell Trinidad Limited. De filmmakers zijn opgetogen over het resultaat en hopen op een spoedige totale dekking van hun budget. “We hopen de resterende 5000 Euro nog binnen te halen, voordat de film in première gaat, aldus Does, die zegt nooit echt getwijfeld te hebben over het behalen van het doel. “Dat is geen achteraf gepraat, maar een sterke overtuiging die wij hadden bij de aanvang van het project. Wij wilden dit als onafhankelijke filmmakers doen en hebben het risico gedragen. Tot het einde toe blijft het een ‘labor of love’. Dat gevoel van liefde voor de Caribische geschiedenis , voor de kunsten en voor Derek Walcott’s poëzie is overgekomen. De donateurs en sponsors dragen ons.”

De documentaire film over Derek Walcott wordt geproduceerd door Ida Does Productions in samenwerking met Rebecca Roos Productions. Voor informaties en donaties: www.walcottfilm.com

Klik hier voor informatie over de première.

Steun voor documentaire over Nobelprijswinnaar Walcott

De Surinaams-Nederlandse documentaire filmmaker Ida Does werkt aan de eerste lange documentaire over de in St. Lucia wonende Derek Walcott, dichter en winnaar van de Nobelprijs voor de Literatuur. Zij heeft met haar team tot tweemaal toe Walcott in St. Lucia gefilmd. Voor het (af)maken van de film heeft het filmteam echter nog US $35.000,- nodig.
De in Paramaribo geboren Does wil een authentieke Caribische film maken en wil door een nieuwe wijze van financiering van het filmproject, de ‘noodzakelijke autonomie’ daartoe waarborgen. Zij is een van de eerste Caribische filmmakers die de ‘grass roots’ benadering kiest via ‘crowd funding’.
Literatuur- en filmliefhebbers, supporters van de Caribische literatuur, cultuur en eigenwaarde en anderen kunnen vanaf US $5,- het Walcott filmproject steunen, en krijgen daarvoor een ‘perk’, een creatief aandenken. Steun is mogelijk via deze link.
Klik hier voor de internationale trailer.

Documentaire Laga Bai in Cas di Cultura

Het Aruba Internationaal Film Festival (AIFF) vertoont op het maandelijks filmprogramma in Cas di Cultura op Aruba de documentaire Laga Bai. Deze documentaire zoomt in op het leven van Nassim, Rugeno, Nientje en Joory, allen jongeren uit Curaçao die de overstap maken naar Nederland. Voor uiteenlopende studies vestigen zij zich in Amsterdam. Vol goede moed gaan ze de uitdaging aan zich niet alleen aan te passen aan een nieuw land en klimaat, maar ook aan taal en tempo van de Nederlandse samenleving en onderwijsinstellingen. Wat wordt hun overlevingsstrategie en hoe liggen de kaarten na een jaar ? Zijn zij in staat heimwee en tegenslagen des levens te overwinnen?

Regisseur Ida Does geeft een dicht-op-de-huid-inkijkje in het leven van deze jongeren, maar bezoekt ook de achtergebleven ouders op Curaçao om te onderzoeken hoe zij met de ‘lege plek’ omgaan.De documentaire verbeeldt treffend het spanningsveld tussen verwachtingen en resultaten en geeft een actueel beeld van de problematiek van de jaarlijkse (tijdelijke) immigratie van vele studenten uit het Caribisch gebied naar Nederland.

Laga Bai, 50 minuten
Vier jongeren verlaten hun eiland Curaçao voor een studie in Amsterdam. De camera volgt hen vier seizoenen lang. Na een jaar maken zij de balans op.
Een documentaire van de award winning director Ida Does .
Regisseur is aanwezig na de vertoning.
Datum: 4 februari 2013. Aanvang 19:30 uur in Cas di Cultura (Vondellaan #2, Oranjestad, Aruba)
Taal: Papiamento, Nederlands, Engels
Ondertitels: Nederlands

Filmprijs voor De Kom-film van Ida Does uitgereikt

Castries, Saint Lucia – Lucita Moenier-Alam, ambassadeur van het Koninkrijk der Nederlanden in Trinidad en Tobago, heeft onlangs in de hoofdstad van Saint Lucia, Castries, de Award voor de Best Short Film van het Trinidad en Tobago Filmfestival 2012 aan filmmaker Ida Does uitgereikt voor haar film over Anton de Kom. 

read on…

Wat zou Suriname zonder Wij slaven van Suriname waard geweest zijn?

door Jerry Dewnarain

Anton de Kom op een Surinaams bankbiljet van 500 gulden

 

De bekroonde documentaire Peace, Memories of Anton de Komis donderdag 18 oktober 2012 eenmalig in TBL Cinemas in Paramaribovertoond. In deze documentaire maakt de kijker een interessante reis langs het leven van deze verzetsstrijder als mens, echtgenoot en vader. De documentaire bevat indrukwekkende en verstilde beelden uit Suriname, Nederland en Duitsland. Drie van zijn kinderen delen hun intieme herinneringen aan hun vader, die door zijn antikoloniale activiteiten verbannen werd uit zijn geboorteland Suriname en in de jaren dertig naam maakte als schrijver en antifascist in Nederland. Zijn boek Wij slaven van Suriname (1934) is een schrijnende aanklacht tegen het systeem van slavernij. Voor het eerst werd de Surinaamse geschiedenis vanuit een antikoloniaal, radicaal gezichtspunt en de optiek van de onderdrukten geschreven. Wij slaven van Surinameheeft heel veel Surinamers geïnspireerd om na te denken over hun geschiedenis. Het lukte De Kom voor korte tijd de verschillende bevolkingsgroepen tot elkaar te brengen in een strijd voor een menswaardig bestaan. Ons zou de roep tot eenheid moeten aanspreken. De Surinaamse samenleving is in veel opzichten helaas nog steeds verdeeld. Die eenheid is nog ver te zoeken. Wij slaven van Suriname kan ons inspireren om te werken naar die eenheid. Willen wij tot ontwikkeling komen, dan moeten we over de etnische groepsgrenzen heen kijken. Het boek Wij slaven van Suriname moet voor ons een eyeopener zijn, het handboek voor eenwording van de Surinaamse samenleving.
Dochter Judith de Kom

 

De Kom was als Surinamer uniek: als zoon van een in slavernij geboren vader, kende hij de verhalen over slavernij uit de eerste hand. De grootvader van Anton de Kom was slaaf. De Koms pacifisme bracht hem in verzet tegen de Duitse bezetter. Hij was een van de weinige Surinamers die toen in Nederland woonde. Het viel hem op dat er bijna niets bekend was over Suriname in Nederland en hij schreef toen het boek dat hem bekendheid gaf. Na zijn arrestatie nabij de Haagse Hoefkade in 1944 heeft zijn familie tevergeefs gewacht op zijn terugkeer. De Kom keerde nooit meer terug in zijn huis aan de Johannes Camphuysstraat.
Wij slaven van Suriname is zeker niet alleen voor Surinamers geschreven. Dit boek is ook bestemd voor Nederlanders. ‘Misschien hebt gij, blanke lezer, op school geleerd hoe het Mauritshuis in Den Haag met de kostbaarste Braziliaanse houtsoorten is betimmerd. Wanneer gij dan vol bewondering voor die betimmering stil staat, verzoeken wij u te bedenken hoe het onze moeders waren, die met deze zware last op hun hoofden dag in dag uit sjouwden over heuvelachtige terreinen, door poelen en  moerassen, altijd bedreigd door de zweep die uw voorouders hanteerden.’ (pp. 32-33). Het boek heeft een turbulente geschiedenis gekend. Dit kwam doordat de Nederlandse Centrale Inlichtingen Dienst (CID) de publicatie vanaf het begin op de voet volgde. De Kom werd namelijk beschouwd als communist. Ook stond De Kom in de koloniale beeldvorming bekend als een oproerkraaier.
De Ramaerkliniek, Loosduinen

 

Regisseur Ida Does reisde voor deze film onder meer naar het Duitse Sandbostel om de plek te bezoeken waar Anton de Kom, ver van zijn tropische geboortegrond, stierf. De regisseur is erin geslaagd om de menselijke kant van Anton de Kom te laten zien: dit historische familieverhaal zit vol emoties en tragiek. Een mooi voorbeeld is de herinnering die de dochter van De Kom heeft overgehouden bij het bezoek aan haar vader in De Ramaerkliniek te Loosduinen, een gesticht waar hij na zijn aanhouding werd geplaatst. Begin 1939 bevindt De Kom zich in een uitzichtloze situatie. De crisis eist haar tol: Anton de Kom is werkloos en het gezin leeft in armoede. Hij schaamt zich, omdat hij zijn gezin niet meer kan onderhouden. In Duitsland heerst een oorlogsstemming en racisme wordt openlijk beleden. Ook de Inlichtingendienst houdt De Kom in de gaten. Anton de Kom wordt als mens radeloos en lastig door zijn situatie en wordt ziek. De sfeer in het huis wordt er niet beter op. Eind 1939 wordt De Kom in de kliniek opgenomen en ondergaat een lange behandeling waaronder een slaapkuur. Als de kleine Judith troost bij haar moeder zoekt, legt deze haar uit dat haar vader veel verdriet heeft, omdat hij niet terug kan naar zijn vaderland. Judith de Kom bezoekt haar vader, samen met haar moeder. Het bezoek beklemt het meisje als de deuren in de kliniek achter haar en haar moeder worden afgesloten. Nadat De Kom op 1 maart 1940 weer thuis kwam, schreef hij een mooi gedicht in het poëzie-album van zijn dochtertje. Deze scène uit de film laat duidelijk de menselijke kant van De Kom zien, een vader die zijn liefde met z’n kinderen op een bijzondere manier heeft gedeeld. De manier waarop de jonge kinderen De Kom met discriminatie moesten omgaan, is eveneens indrukwekkend. De regisseur heeft heel knap de interviews in beeld omgezet, waardoor deze gesprekken niet als langdradig door de kijker worden ervaren.
Grafsteen van Anton de Kom

 

‘Geen volk kan tot volle wasdom komen, dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft’, schreef Anton de Kom. Zijn hele leven verzette hij zich tegen het stempel der minderwaardigheid. Hij was actief in de antikoloniale beweging, trouwde met een blanke Nederlandse vrouw met een sterk karakter en ging na zijn gedwongen emigratie naar Nederland in het verzet. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft hij in het verzet gezeten en is voor zijn activiteiten onderscheiden met een verzetherdenkingskruis. In Suriname herinnert de Anton de Kom Universiteit en de Anton de Komstraat ons elke dag aan de man die niet alleen in Suriname een belangrijke rol heeft gespeeld, maar ook in Nederland. Ook daar is er een straat naar hem vernoemd.

 

Het is jammer dat na de voorstelling het publiek niet de tijd heeft gehad de film goed tot zich door te laten dringen. Zo nodig moest er nagesproken worden over de film direct na de vertoning. Nagesprekken hebben zeker een functie, maar dit kon in een andere ruimte gebeuren, waardoor geïnteresseerden een betere bijdrage of beter commentaar konden leveren.

Eerherstel Anton de Kom

door Jan Gajentaan

Bij de première in Suriname van de documentaire Peace, memories of Anton de Kom van regisseur Ida Does, heeft Anton’s kleinzoon Marcel de Kom gepleit voor eerherstel van zijn grootvader. Daarmee doelde hij op de onterechte verbanning van zijn vader door de koloniale autoriteiten in Suriname begin jaren dertig en de lastercampagne, waarmee die verbanning gepaard ging.

Uiteraard ben ik in grote lijnen bekend met het leven en werk van Anton de Kom, maar net als vele anderen had ik zijn beroemde werk Wij slaven van Suriname uit 1934 nog nooit van A t/m Z gelezen. De afgelopen dagen heb ik die schade maar eens ingehaald. Het boek is een aangrijpend essay, een felle aanklacht tegen de slavernij en ook tegen het kolonialisme van na de slavernij. Een aantal vragen die De Kom stelt in zijn boek zijn nog steeds actueel, zowel in Suriname als in Nederland.

Kritiek op Nederland
Ik heb eerder wel eens gesteld in een artikel op Starnieuws, dat ik persoonlijk niet zo veel heb met geschiedschrijving vanuit een sterk ‘pro’ of ‘anti’ standpunt, omdat de antwoorden dan vooraf bekend zijn – of in sterke mate bepaald worden – door de manier waarop door de historicus informatie selecteert. Het kan leiden tot een eenzijdig beeld.
Dat neemt niet weg, dat ook de neutrale geschiedenisvorser – voor zover die bestaat – een kritische blik moet hebben op het verleden. Je hoeft geen felle anti-kolonialist te zijn om de koloniale excessen te veroordelen, net zoals je bijvoorbeeld geen anti-christen hoeft te zijn, om de heksenverbranding in de Middeleeuwen te verafschuwen.

Een groot gedeelte van het boek van Anton de Kom gaat over de excessieve wreedheid waarmee de slavernij in Suriname gepaard ging. De Kom had zich op dit vlak goed gedocumenteerd en geeft vele voorbeelden van straffen die in de koloniale tijd normaal werden geacht, zoals de ‘Spaanse Bok’ (een geraffineerde martelmethode), het afhakken van ledematen en zelfs het levend verbranden van degenen die als slaaf werden gehouden.

Anton de Kom trekt in zijn boek veel vergelijkingen tussen de Nederlandse slavernij en de Engelse en Franse slavernij. Hij weet aan te tonen, dat Nederland er in veel opzichten ongunstig van afkomt. Niet alleen duurde het langer voordat door Nederland de slavernij af werd geschaft (pas in 1863, terwijl Engeland en Frankrijk dat al in 1833 respectievelijk 1848 hadden gedaan) maar ook de excessen van de straffen pleiten in het nadeel van Nederland. Daarnaast duurde het in de Nederlandse kolonie veel langer totdat er onderwijs werd gegeven aan de onderdrukten.

De Surinaamse identiteit
In het boek van Anton de Kom worden ook een aantal vragen gesteld, die me van belang lijken voor de Surinaamse maatschappij van nu. Zo besteedt De Kom heel veel aandacht aan de vrijheidsstrijd van de marrons. De marronleiders zoals Boni, Baron en Joli-Coeur, worden door hem geëerd als ware verzetshelden. Toch denk ik, dat De Kom gemengde gevoelens zou hebben bij de instelling van een nationale vrije dag naar aanleiding van het vredestraktaat van 10 oktober 1760. In de ogen van De Kom waren die vredestraktaten een doelbewuste poging van de koloniale regering, om via een verdeel-en-heersbeleid de eenheid van de uit Afrika afkomstige Surinamers te ondermijnen.

Dat lijkt mij zeker een gedachte om stil bij te staan. Ook al erkennen we dat er nu eenmaal, als gevolg van de geschiedenis, verschillen zijn in de maatschappelijke positie en in de leefwijze van creolen en marrons, dan nog zou de overheid in Suriname een beleid kunnen voeren dat erop gericht is bij deze groepen zoveel mogelijk wederzijds begrip tot stand te brengen. Ik meen dat dit al gebeurt in het Surinaamse onderwijs. Een dergelijk beleid hoeft overigens mijns inziens niet een ontkenning in te houden van de grondenrechten van de in stamverband levende volkeren, waartoe de marrons net als de inheemsen gerekend moeten worden.

In zijn boek stelt De Kom nog veel meer indringende vragen over de Surinaamse identiteit, onder meer over de noodzaak tot eenheid van alle bevolkingsgroepen, maar door ruimtegebrek kan ik daar nu niet op ingaan. Om één punt te noemen: volgens De Kom heeft geschiedenisonderwijs waarin vrijwel uitsluitend blanke mannen fungeren als helden en voorbeelden, een funeste werking op het zelfbewustzijn van gekleurde mensen en kan dat zelfs leiden tot minderwaardigheidscomplexen.

Tot slot: Anton de Kom was een anti-fascist in hart en nieren en hij heeft daarvoor betaald met zijn leven (hij kwam in 1945 om in een Duits concentratiekamp). Als strijder voor vrijheid en rechtvaardigheid heeft hij een prominente plaats verdiend in zowel de Surinaamse als de Nederlandse geschiedenis. Ik hoop daarom, dat de Nederlandse regering niet doof zal blijven voor de roep van de familie De Kom om eerherstel.

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter