Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: Bronkhorst Daan
Van het Leidseplein tot Sophia’s Lust
Verslag van het Amsterdamse Boekenbal, vrijdag 24 maart 2017
door Daan Bronkhorst
Omdat jullie met ons meeleefden in de aanloop naar het Boekenbal, hier een klein verslag van de avond.
Voorafgaand, bij een fijn eten in het nieuwe pand van de Singel-uitgevers, zei de ene auteur die dit keer niet meeging tegen ons:
Maak je op voor de teleurstelling van je leven. En de andere: We noemen het altijd het meest overschatte feest van het jaar. read on…
De avonturen van Todobere
door Jerry Dewnarain
De nieuwste roman van Mo Yan, die de Nobelprijs Literatuur 2012 won, Kikkers, is op 9 november 2012 in Nederlandse vertaling bij uitgeverij De Geus verschenen. [Het gaat overigens niet om de nieuwste roman van Mo Yan; dat is Veranderingen, verschenen bij dezelfde uitgeverij in een vertaling van Daan Bronkhorst – red. CU].
Kikkers is een roman over de éénkindpolitiek in China. Mo Yan draagt de roman op aan zijn tante, een vroedvrouw, die verantwoordelijk was voor veel geboortes en abortussen in haar geboorteland. Tijdens haar 50-jarige loopbaan heeft ze talloze vrouwen geholpen. Maar ze kreeg ook te maken met de éénkindpolitiek en heeft talloze abortussen uitgevoerd.
Op een avond loopt ze langs drassige velden en wordt zowat gek van de vele kwakende kikkers. Gekweld door wroeging trouwt ze met een volkskunstenaar die poppetjes boetseert. Die beeldjes staan volgens haar symbool voor de vele baby’s die door haar toedoen nooit ter wereld zijn gekomen. Tante is ook de eerste vrouw in de provincie die een opleiding tot verloskundige heeft afgerond. In die tijd gingen onwetende vroedvrouwen op de buik van de zwangere vrouw zitten om het kind uit de buik te drukken. Tante wordt in het dorp geëerd. Zij brengt meer dan tienduizend baby’s ter wereld, maar op een gegeven moment kondigt de Partij (de communistische partij van China) de éénkindpolitiek af. Dan wordt ‘Tante’ door het dorp als de duivelin beschouwd. Als vroedvrouw heeft zij veel gezinnen gelukkig gemaakt en wat ze nu moet doen van de overheid is het tegenovergestelde. Tante wordt een politieke volgeling die erop toeziet dat de éénkindpolitiek wordt nageleefd in het dorp Gaomi. Ze is genadeloos. Geen enkele vrouw of onwettige foetus ontsnapt aan haar aandacht. Ze voert aan de lopende band abortussen uit, soms zelfs ten koste van het leven van de moeder. Tantes morele overwegingen geven de meerwaarde aan dit boek: overwegingen die vooral afhankelijk zijn van de tijd en de omstandigheden. Maar Tante zelf is een ingewikkeld personage, een vrouw die haar hele leven kinderloos blijft, in wier handen het lot van veel baby’s ligt, en die aan het eind van haar leven met een enorme schuldvraag zit.
Het verhaal gaat ook over het leven van Kikkervisje zelf en wordt verteld door Voet Wan, die de bijnaam Kikkervisje kreeg. Hij is een observator: hij neemt de dingen waar en ondergaat ze, maar onthoudt zich van commentaar. Op die manier schetst hij een kraakhelder tijdsbeeld met een breedte en diepgang die de roman een verhalend karakter geven. Daarnaast laat Mo Yan zien hoe de schoolvrienden in veertig jaar veranderen: opportunisme gaat ten koste van loyaliteit, eigenbelang vervangt de vriendschap en het geconfronteerd worden met vragen over goed en kwaad, schuld en onschuld.
Via de lotgevallen van de gynaecologe (Tante) en haar familieleden en dorpsgenoten lezen we over de recente geschiedenis van China, bijvoorbeeld over hoe hongerige kinderen in de grote hongersnood na de ‘Grote Sprong Voorwaarts’ ontdekken hoe lekker steenkool toch wel niet is, of we lezen hoe Tante door de Rode Garde wordt mishandeld. Maar hoe indringend die geschiedenis ook kan zijn, ze blijft toch op de achtergrond. Het zijn de personages, hun karakters, hun beweegredenen, die centraal staan. Die personages tonen hun goede en slechte kanten en laten hun dilemma’s zien. Ze leven. Mo Yan psychologiseert daarbij nauwelijks, de lezer moet zelf uit de gebeurtenissen, handelingen en uitspraken van de personages zijn conclusies trekken. De titel verwijst naar de ambigue betekenis van het Chinese woord ‘Wa’, dat zowel ‘kikker’ als ‘baby’ betekent. In de Chinese mythologie is de kikker het symbool voor vruchtbaarheid. Het thema van de roman is dan ook de controversiële éénkindpolitiek. Deze politieke maatregel werd ingevoerd om de massale bevolkingsaanwas in de hand te houden.
De éénkindpolitiek is een gevoelig onderwerp, en toch slaagt Mo Yan erin op een weloverwogen manier zijn visie daarop en op China neer te schrijven, zonder iemand tegen de haren in te strijken. Dat komt doordat hij beschrijft, zonder expliciet commentaar te leveren. De lezer moet zijn conclusies trekken. Al voel je onderhuids toch een ingehouden verontwaardiging. Mo Yan schuwt geen politiek gevoelige thema’s. Hij geeft levendig het onbegrip van de bevolking weer en hun niet aflatende wens om ondanks het verbod toch een tweede kind te krijgen. Daarnaast toont hij ook dat jaren later het éénkindbeleid nog steeds van kracht is, maar dat het met genoeg geld omzeild kan worden. Het is bewonderenswaardig hoe Yan heel die thematiek toch op licht verteerbare wijze weet weer te geven. ‘Kikkers’ kent overigens een wat merkwaardige structuur.
De roman bestaat uit vijf delen, de eerste vier beginnen met een korte brief aan een Japanse schrijver (Kenzaburo Oe met wie Mo Yan bevriend is), die de verteller aanmoedigt in het schrijven van het verhaal van zijn tante. Aansluitend op die brieven volgt in deze vier hoofdstukken het levensverhaal van Tante. Meteen in de eerste brief uit de verteller – die ondertekent met zijn pennaam Kikkervisje – ook zijn bewondering voor de toneelstukken van de Franse schrijver en existentialistische filosoof Jean Paul Sartre (1905-1980), zoals Vliegen en Vuile handen, en de wens om het verhaal van zijn tante in zo’n soort toneelvorm op te schrijven. Dat doet hij dan in het vijfde deel. Kikkers lijkt dan ook een roman in de lijn van Sartre, over de persoonlijke verantwoordelijkheid van een mens voor zijn leven en zijn daden. Had Tante ‘nee’ kunnen zeggen tegen wat haar werd opgelegd? Had de verteller, wiens vrouw met zeven maanden wordt geaborteerd, waarbij hij vrouw en kind verliest, zich niet gewoon tegen de abortus moeten keren, met alle gevolgen van dien voor hun verdere leven? Waarom deed hij dat niet? Waarom riskeerde zijn vrouw haar leven door illegaal zwanger te worden?
De anekdotische verteltrant maakt Mo Yan ook tot een toegankelijke auteur. Kikkers gaat over schuld en verantwoordelijkheid. Mo Yans boeken spelen meestal in het China van de twintigste eeuw en laten vaak zien wat voor enorme veranderingen die eeuw met zich mee heeft gebracht en ze tonen volgens de vertaalster van de roman, Silvia Marijnissen, een grote maatschappelijke betrokkenheid. Maar dat betekent niet dat Mo Yan daarom een politiek geëngageerd schrijver is. Hij is bovenal schrijver.
Mo Yan: Kikkers, gebonden met stofomslag, 415 pp., vertaling: Silvia Marijnissen. Breda: De Geus, 2012. ISBN 9789044518351
RSS
Facebook
Twitter
