Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Album van de Caraïbische Poëzie: Verzen over de slavernij
Van de redactie [van de Ware Tijd Literair]
Michiel van Kempen en Bert Paasman hebben een poëziebundel samengesteld, met een voorwoord van Noraly Beyer. Zij vertelt welke invloed de orale poëzie, liedjes en versjes op Curaçao van invloed zijn geweest op haar tropengevoel en dat deze, samen met de Surinaamse invloeden, haar melancholisch maken en terugvoeren naar allerlei herinneringen.
Dit prachtige koffietafelboek blinkt uit in twee aspecten: een selectie van gedichten uit het Caribisch gebied; vanaf het prille begin van literaire uitingen tot aan het heden. Daarnaast is het een feest aan kleur en een variatie aan afbeeldingen, als bloemen gestrooid tussen de tekst. 230 pagina’s aan moimoi.
Een vreemdeling leert een volk nooit kennen
Overdenkingen van Pater Brenneker over Curaçao
door Siebe Sonnema; foto’s: Martje Koiter
Pater Brenneker O.P. heeft na zijn bijna zestig jaar priesterschap in de vorige eeuw op Curaçao een buitengewone erfenis nagelaten. Hij publiceerde missiemethodieken, (foto-)boeken en gaf uiteenlopende pamfletten uit, van religie en kruiden tot aan vissen. En nieuw in zijn tijd: hij presenteerde radio- en tv-programma’s. Zijn apostolaat paste de pater dagelijks toe in de daadwerkelijke armoedebestrijding, door het organiseren van brooduitgifte en daklozenhuisvesting.
read on…Werklied[1]
Mi bai Ulanda Ze welo
cu mi bai Ulanda Ze welo
min ta papia frances
min sa pappia ulandes
papia corsou bai Ulanda
papia ingles si
papia spanjolo
mi bai Ulanda Ze welo
mi bai Ulanda.
Floating Bridges
Lancering van de eerste podcast van Gallery Alma Blou
Een driedelige serie waarin er opnieuw licht wordt geworpen op Curaçao’s autonome status binnen het Nederlandse Koninkrijk. De serie bestaat uit de afleveringen “Polítika & Lei”, “Kultura i Enseñansa” en “Ekonomía”.
Lezing 110 Jaar Paul Brenneker
Sambumbu, Lekete Minawa, Benta en Curaçaoensia vormen een onschatbare bron van informatie over de ontwikkeling van de taal Guene als voorloper van het Papiamentu, over volksreligie en verzet tegen de slavernij. Deze werken vormen een culturele erfenis van Paul Brenneker die zijn liefde voor de cultuur op Curaçao met naastenliefde combineerde.
read on…Cultureel dagbuki Bonaire? – Bòi Antoin
door Sylvie Steffers
Mijn partner is voor drie jaar aangesteld op Bonaire en dankzij het wereldwijde web en de telefonie kan ik mijn werkzaamheden (publiciteit van boeken) vanaf het eiland prima uitvoeren. Dus ik ging mee. Vanwege het tijdverschil met Nederland begin ik ’s ochtends in alle vroegte met werken. En vóór vertrek uit Nederland was ik vastberaden om mijn vrije tijd in de namiddag een mooi blog te maken over het culturele leven op het eiland.
read on…Buladó: het Westen en de Curaçaose spiritualiteit
door Lex Veerkamp
De openingsfilm op 25 september van het Nederlands Film Festival is Buladó van regisseur Eché Janga, een magisch realistische film, opgenomen in Band’abou op Curaçao en bijna geheel Papiaments gesproken. De film is deels gebaseerd op een mondeling doorvertelde slavensaga. Deze verhaaltraditie wordt nu voortgezet via het grote doek.
read on…Sambumbu van Paul Brenneker
“Foutief interpreteren is ook folklore”
Volkskunde van Curaçao, Aruba en Bonaire, folklore, opgetekend door Paul Brenneker (1912-1996), oorspronkelijk uitgegeven in 10 deeltjes van 1969 tot 1976 is onlangs, in 2017 en in het huidige jaar, heruitgegeven in 4 delen. read on…
De God van de liefde
door Jeroen Heuvel
‘En waar is in dit alles de God der liefde?’ Dit vraagt de hoofdfiguur in Schilden van leem zich af, nadat hij heeft geconstateerd dat er veel onrecht in de wereld is, veel leugens in dit vuil bestaan. Jean Claude, zo heet de hoofdpersoon, geeft God de schuld van de ellende die mensen elkaar aandoen.
We zijn begonnen aan de repetitieperiode van Schilden van leem, beter gezegd van de bewerking van deze roman uit 1985 van Boeli van Leeuwen. Of nog beter gezegd van de aanpassing van de bewerking van. Volgt u het nog? Laat me op een andere manier beginnen. read on…
Eerbetoon aan culturele voorgangers: Pater Paul Brenneker en Elis Juliana
door Ieteke ‘Inchi’ Witteveen
Verzamelen, bewaren, documenteren en overdracht van kennis van ouderen, het bestuderen van de geschiedenis en geheugen van onze mensen van binnen uit. Alleen op die manier kan de gedachtenwereld van onze bevolking begrepen worden.
Dé pioniers voor deze grote culturele taak op Curaçao zijn ongetwijfeld Pater P.H.F. (Paul) Brenneker (1912–1996) en Elis Juliana (1927-2013). In het kader van de viering van Kulturismo 2009 zette de Fundashon National Archaeological Anthropological Memory Management (NAAM). samen met APNA de schijnwerpers op deze grondleggers van cultureel onderzoek en van de nationale collectie cultureel erfgoed. Dat gebeurde via een expositie Altá di Kòrsou, over de voornaamste altaren van Curaçao een publicatie Altá i Santunan di Kòrsou en de onthulling van een naambord op de patio van het gebouw waar NAAM is gevestigd, bekend als de oude leeszaal.Paul Brenneker, een bevlogen katholieke geestelijke van de Orde van Dominicanen, geboren op 7 mei 1912 in Limburg, liet bij zijn overlijden op 7 februari 1996, een grote culturele erfenis achter: ruim honderd publicaties, prenten, foto’s, gedichten, een grote collectie met geluidopnames van zang en verhalen en duizenden artefacten, die hij samen met zijn vriend Elis Juliana vanaf de jaren vijftig verzamelde op Curaçao, Bonaire, Aruba, St. Maarten, St. Eustatius en Saba. Door publicaties als Lekete Minawa (1958) Benta – oude liederen- (1959), Curaçaoensia – volkskundige aantekeningen over Curaçao(1961), Brua (1966), en de tien delen Sambumbu (1969 -1975) geeft hij ons toegang tot directe bronnen voor nader onderzoek. Naar de ontwikkeling van Guene bijvoorbeeld als voorloper van het Papiamentu, naar volksreligie en verzet tegen de slavernij. Of voor het opdoen van inspiratie voor artistiek werk, zoals musici als Angel Salsbach, Etzel Provence in de jaren zestig, gevolgd door Ronchi Matthew tot Izaline Calister voor het scheppen van Curaçaose jazz. Brenneker combineerde zijn liefde voor de lokale cultuur met naastenliefde. Dat laatste maakte hij duurzaam via de stichting voor daklozen (Stichting Kas Pa nos Tur) en broodlozen (Stichting Pam Pa mi Ruman).
Elis Juliana werd op 8 augustus 1927 in Nieuw Nederland, tussen de Oranjestraat en Penstraat, geboren. Het was de tijd dat Shell migranten uit het hele Caribische gebied naar Curaçao bracht. De radio deed zijn entree, de showbizz en het verenigingsleven vierden hoogtij. Geconfronteerd met de veranderingen van de moderne tijd ging de jonge Juliana op zoek naar de eigen identiteit, die van zichzelf en die van het Curaçaose volk. Hij begon als voordrachtkunstenaar. Al spoedig ontpopte hij zich als een artiest van velerlei kunnen, – dichter, verteller, tekenaar, beeldhouwer, verhalenschrijver – , maar hij begaf zich ook op het pad van onderzoeker naar de eigen cultuur. Wat begon uit nieuwsgierigheid en om inspiratie op te doen voor verhalen en voordrachten, groeide uit tot een passie: het bezoeken van ouderen als bron van informatie en kennis. Daarbij ontmoette hij Paul Brenneker. Door hun verschillende culturele achtergrond, – een Curaçaose volksjongen en een Limburgse priester – , vulden ze elkaar bij dit etnografische veldwerk voortreffelijk aan. Elis Juliana kan bogen op een lijst van ruim 50 publicaties, waaronder zijn eerste dichtbundelFlor di datu, ziin verhalen als Wazo riba ròndu (1967, 1981, 1988), Guia Etnológiko I, II, III en zijn filosofie OPI I, II, III, IV, Organisashon Planifikashon Independensia (1979, 1980, 1983, 1988).
De grote verdienste van het onderzoek van Brenneker en Juliana is dat zij de cultuur van de jaren van voor en tijdens de modernisering in de twintigste eeuw op een systematische wijze hebben gedocumenteerd. Ze verzamelden een onvervangbare schat aan informatie met een rijkdom aan gegevens uit de orale geschiedenis, maar ook vele objecten, als getuigenis van de materiële culturele erfenis. Die objecten variëren van huisgerei, documenten, religieuze objecten tot muziekinstrumenten en kunst. De collectie zelf is in 2001 officieel overgedragen aan de Fundashon NAAM. Een representatief deel daarvan is ten toon gesteld in het Curaçaos Museum en Museo Tula en vanaf 17 september tot 12 februari 2010 in de expositie Altá di Kòrsou, bij NAAM.
Wat nog onvoldoende aandacht heeft gehad is de unieke verzameling van 1400 liederen, muziek en verhalen die Brenneker en Elis Juliana in de jaren vijftig, zes jaren lang op eigen kracht en met heel veel inzet hebben verzameld en dat in 1975 is overgedragen aan de Fundashon Zikinza, toen ondergebracht bij het Centraal Historisch Archief aan de Roodeweg. Angel Salsbach, initiatiefnemer en secretaris van Fundashon Zinkinza, memoreerde hun werk bij de opening van het documentatiecentrum Zikinza in 1975 aldus: “Seis aña largu Elis i Brenneker a kana ku aparatonan primitivo, riba nan mes forsa sin medionan finansiero nesesario i kolektá e herensha kultural di e masa di pueblo Antiano ku tantu a wòrdu kritiká den “El Curaçao que se va”.
E prome kontako tabata ku Iya di Wanota ku e tempu ei, esta mas ku 10 aña pasá, tabatin 80 aña di edat. Mulando su maishi chikitu riba un piedra el a kanta e prome kantika “Zuntan, zuntan zun klintan”. Despues a tumba pa Seru Fortuna i otro luganan na Kòrsou i Boneiru. E kamindanan tabata kamindanan di problema, pasobra ta kon ta kanta un kantika di rema boto, planta maishi, kap palu, koba buraku sintá den un stul di zoya den kas o riba un banki pariba di kas? Hopi biaha un pal’i basora ku a funkshoná komo rema, chapi o piki a sirbi komo yabi pa habri porta di kanto. Pero hopi biaha tambe mester a bai kas i bolbe bèk despues ora machi o pachi su kurpa tin mas grasia.” (uit: na Apertura di Sentro di Dokumentashon Zikinza, Angel Salsbach, 7 di februari 1975)
De serie ‘Het Nationaal Museum vormen we tezamen’ verschijnt ook in Extra en The Daily Herald. Reacties op en suggesties voor bijdragen zijn van harte welkom. U kunt National Archaeological Anthropological Memory Management (NAAM) bereiken op het Johan van Walbeeckplein 13, telefoon (09) 462 1933, fax (09) 462 1936, e-mail: info@naam.an, website www.naam.an
[van de website van NAAM, 19-09-2009]
Trommelgeesten (10)
In 1988 schrijft Pablo Walter een stuk in de Kerstkrant (Kerstkrant, Bonaire, Katern D van 28-12-1988) over Brua. Hij schrijft voornamelijk over ziektes die door magische krachten als Brua zouden kunnen worden veroorzaakt (zwarte magie, dus). Ook hij dringt aan op nader onderzoek naar het doen en laten van traditionele genezers. Niet alles moet negatief worden geduid, aldus Walter. In het beste geval zijn de bonafide genezers een soort ‘volkspsychologen’ die nuttig werk kunnen verrichten bij het genezen van psychosomatische ziektes. Op deze opvatting zal ik aan het eind van dit artikel nog nader ingaan.
1001 Spreekwoorden in het Papiaments
Kralendijk — Gezaghebber Glenn Thodé van Bonaire neemt volgende week zaterdag het eerste exemplaar in ontvangst van een nieuw spreekwoordenboek 1001 Proverbio na Papiamentu.
Zoals de titel al zegt bevat het boek meer dan 1000 spreekwoorden in het Papiaments, met een letterlijke vertaling in het Engels en Nederlands. Het boek is geïllustreerd met foto’s van fotografen Jacqueline en Bart Landheer. Zij zijn bekend van hun jaarlijkse Jong Bonaire fundraising kalenders.
Pater Brenneker
Het boek is gemaakt met de hulp van leden van de Akademia Papiamentu, docenten en studenten van Scholengemeenschap Bonaire (SGB), jongeren van Jong Bonaire, verschillende (groot) ouders en vrijwilligers die hielpen met vertalingen, correcties en met de productie van 30 speciale foto’s die de spreekwoorden uitbeelden. Het boek vindt zijn oorsprong in een uitgave van Pater Brenneker, een Dominicaner pater, die in 1962 Antilliaanse spreekwoorden verzamelde en publiceerde. Fundashon Bon Kousa kreeg in december 2010 toestemming van de erfgenamen van pater Brenneker om de inhoud van zijn boek als vertrek punt te nemen voor de de nieuwe uitgave. Bon Kousa wil met dit spreekwoordenboek de culturele taalschat opnieuw toegankelijk maken voor toekomstige generaties.
School
Het boek is speciaal ontworpen om ook op school te gebruiken. Het boek kan gebruikt worden in de laatste klassen van de basisschool als ook in de eerste klassen van de middelbare school. Het kan worden ingezet zowel voor taalonderwijs als ook voor maatschappelijke discussies waarbij de inhoud en herkomst kunnen worden getoetst aan de hedendaagse culturele norm. Op Bonaire staan dit jaar de spreekwoorden extra in de belangstelling. In de jaarlijkse fundraising kalender voor Jong Bonaire zijn 12 spreekwoorden ook voorzien van hun betekenis in het dagelijks gebruik. Samen met Akademia Papiamentu organiseert Bon Kousa een ‘Proverbio TV game show’, een competitie voor de hoogste klassen van de basisscholen. Begin volgend jaar zal de tv-registratie hiervan worden uitgezonden. Het boek is verkrijgbaar bij de boekwinkels op Bonaire. Scholen en bedrijven kunnen ook contact opnemen via de website www.1001proverbio.org.
Kalenders
Jacqueline Bremmers en Bart Landheer verblijven ongeveer de helft van het jaar op Bonaire en het andere deel in Nederland. Ze zijn de afgelopen jaren intensief betrokken geweest bij een aantal projecten voor lokale niet gouvernementele organisaties. Naast de Jong Bonaire kalenders, hebben ze soortgelijke kalenders voor de jeugd op St. Eustatius en Saba gemaakt, helpen ze Mangazina di Rei met hun marketing en verzorgen ze voor de Classical Music Board Bonaire een website. Dit naast soortgelijke projecten in Nederland. “We werken graag samen met anderen om zo een beter resultaat te realiseren”, aldus Landheer. “Wij vinden het dan ook heel bijzonder dat we dankzij de enthousiaste inzet van zoveel mensen van Bonaire dit prachtige boek hebben mogen maken.”