blog | werkgroep caraïbische letteren
Posts tagged with: Bachnoe Orchida

Orchida Bachnoe – Neuriën/Humming

Neuriën


Een ondoordringbare sluier
scheidt onze werelden.
Houdt voor mij verborgen
gezichten van Indiase voorouders
de dromen die ze najoegen
de liederen die zij neurieden
op de boot naar Suriname
en op Nederlandse plantages
met verheven namen
en een duister verleden.

read on…

Kompa Nanzi, de master van het worldwide web

door Orchida Bachnoe en Walter Palm

Het was de week voor Kerst. In zijn gouden paleis in Caribiana zette de Koning met een diepe zucht zijn tv uit. Hij was gewend aan een wereld vol magisch realisme zoals in de boeken van zijn favoriete auteur Gabriel García Márquez. Bovennatuurlijke, niet aan de natuurwetten beantwoordende verschijnselen, ja daar las hij met veel plezier over. Maar als hij de laatste pagina had omgeslagen dan was hij blij dat hij gewoon leefde in een wereld waar facts and figures regeren. read on…

Mijn zuster de negerin: Caribische of Nederlandse interpretatie (1)

door Jos de Roo

De novelle Mijn zuster de negerin van Cola Debrot, waarmee de moderne Nederlandstalige Antilliaanse literatuur in 1934 begon, is onderwerp geworden van een langslepende discussie. read on…

A tribute to Anil Ramdas

Op zondag 17 juli vindt er op het Pompeia Podium van het Kwaku Festival in Amsterdam Zuidoost een eerbetoon aan Anil Ramdas plaats. read on…

Een ode aan mijn geliefde

door Ezra de Haan

Walter Palm is een fenomeen. Wanneer hij zijn gedichten voordraagt staat de tijd even stil. Het lijkt alsof de muzikale genen van de familie Palm dan even doorklinken. Woorden komen aan en rollen vervolgens door, als de sierlijke golven die Curaçao omringen. Graag mag de dichter regels herhalen, ze roteren dan even tot het vervolg van het gedicht zich aankondigt. read on…

Arubaanse intimiteit & vrolijkheid

Op zondag 14 september j.l. vond in het Arubahuis een literaire manifestatie plaats. Promovendi van de leerstoel Nederlands-Caraïbische Letteren van de Universiteit van Amsterdam (prof. Michiel van Kempen) gaven presentaties, terwijl de schrijvers Olga Orman, Giselle Ecury, Sonia Ruiz, Walter Palm en Charlotte Doornhein acte de présence gaven en voorlazen uit hun werk. Het publiek moest al vanaf de Laan van Meerdervoort aanschuiven, maar had de wachttijd graag over voor een prachtige culturele middag, die vlot aan elkaar werd gepraat door de Arubaanse literatuurdeskundige en hoogleraar prof. Wim Rutgers.Een fotoreportage van Michiel van Kempen. read on…

Orchida Bachnoe signeert

Orchida Bachnoe signeert op zondag 20 juli 2014 in de stand van de Vereniging Ons Suriname op het Kwaku Zomerfestival in Amsterdam-Zuidoost. read on…

Kanaä: Zal ik haar ooit nog terugzien?

Kanaä: Zal ik haar ooit nog terugzien? van de Antilliaanse auteur Herman Piso vertelt het verhaal van MKatula een Afrikaan wiens gelukkige leven ruw verstoord wordt wanneer slavendrijvers komen en zijn stam gevangen neemt. Hij wordt van zijn vrouw Kanaä gescheiden en wordt zonder haar op een schip richting het Caribisch gebied gezet.
O. Bachnoe schrijft voor Biblion:
Deze roman van de Curaçaose auteur (1951) gaat over slavernij. Hij beschrijft de lotgevallen van de hoofdpersoon MKatu!a die in Afrika woont, en die zijn dag doorbrengt met jagen en hoeden van vee. Hij is gelukkig met zijn vrouw Kanaä. Hun leven verandert ingrijpend als zij beiden ten prooi vallen aan slavendrijvers. Hij zit in een andere groep dan zijn vrouw en probeert steeds te ontsnappen, maar dat mislukt telkens. Een keer als MKatula ernstig ziek is wordt hij bij toeval verzorgd door Kanaä, maar haar karavaan trekt snel daarna weer door. Ondertussen maakt hij de meest gruwelijke dingen mee. Een kano die omslaat waardoor alle personen die erin zitten verdrinken, omdat ze aan elkaar vastgebonden zitten. De overtocht vanuit Afrika naar Curaçao aan boord van een slavenschip tart elke beschrijving. Pas als MKatula op Curaçao is, ziet hij zijn vrouw weer in het voorbijgaan. Het boek beschrijft op indringende wijze de lotgevallen van een tot slaaf gemaakte mens. Zeer kleine druk, volle bladspiegel, mooie sobere vormgeving.
Kanaä; Zal ik haar ooit nog terugzien?
Herman Piso
Uitgever: Carib Publishing
ISBN: 978 90 8850 417 4
NAf 22.00

De macabere onderstroom van suïcide

Lezing van Orchida Bachnoe op 13 januari bij De Waterkant
Het was lang geleden dat een boek onderwerp was van Kamervragen. Jaren geleden viel deze eer te beurt aan Satanic Verses van Salman Rushdie. Verleden jaar werden er Kamervragen gesteld naar aanleiding van de publicatie van Azijn in mijn aderen van de in Suriname geboren auteur Orchida Bachnoe. De in totaal negen (!) Kamervragen hadden onder meer als onderwerp de ineffectieve aanpak van suïcide onder Hindoestaanse meisjes, de rol van middelbare scholen in het tijdig onderkennen van suïcidaal gedrag en de frequentie van suïcide. In de antwoorden van de regering werd voor suïcidepreventie verwezen naar bestaande websites voor informatie en hulp en de stichting 113-online. De scholen hadden naar het oordeel van de regering een zorgplicht als er signalen zijn voor suïcidaal gedrag. Voor wat betreft de frequentie van suïcide gaf de regering aan dat suïcide de belangrijkste doodsoorzaak is tussen 15- en 30-jarigen. In het najaar van 2012 werd heel duidelijk dat de scholen niet in staat zijn om signalen van suïcidaal gedrag te onderkennen.
Met Azijn in mijn aderen heeft Orchida Bachnoe een nieuw genre aan de Nederlandse literatuur toegevoegd: Bollywood-chicklit. Maar vooral vanwege de inhoud is het een belangrijk boek. Juist door de wereld van Hindoestaanse jongeren toegankelijk te beschrijven, ziet Bachnoe kans te wijzen op de schrijnende gevallen van zelfmoord in de Hindoestaanse wereld. Azijn in mijn aderen beoogt de stilte rond suïcide en de reden tot het plegen daarvan te verbreken. Dat drie Haagse scholen om nooit opgehelderde redenen niet bereid waren om mee te werken met de presentatie van dit boek op hun school valt te betreuren. Kennelijk is suïcide niet alleen een taboe binnen de Hindoestaanse gemeenschap maar ook bij de leiding van drie Haagse scholen.
Orchida Bachnoe is Arabiste en werkzaam als communicatieprofessional. Zij debuteerde in 2007 met een kort verhaal “Zelfs een iglo was warmer” in de bundel Waarover we niet moeten praten (In de Knipscheer). Haar eerste boek Lintjesregen verscheen bij uitgeverij Nieuw Amsterdam in 2009 op de 71e verjaardag van Koningin Beatrix. In april 2012 verscheen Orchida’s korte verhaal ”Tegengif” in het literaire tijdschrift Extaze en een maand later verscheen haar debuutroman Azijn in mijn aderen (In de Knipscheer).
Aanvang van de lezing: 18.00 uur, inloop vanaf 17.30 u in Pulchri Studio, Lange Voorhout
15, te Den Haag.

Letterendag wordt Letterenfeest

door Giselle Ecury

Op zondag 23 september vond onder auspiciën van de Vereniging Ons Suriname, de Werkgroep Caraïbische Letteren en de Leerstoel West-Indische Letteren van de Universiteit van Amsterdam een Letterendag plaats.

Vier promovendi die hun proefschrift schrijven bij professor Michiel van Kempen, presenteerden aspecten van hun onderzoek aan het publiek. De vijfde, Benoît Verstraete-Hansen  (over “De Deense zendeling P.M. Legêne”) was helaas ziek. Daarna volgden interviews met en voordrachten van schrijvers. Hoogtepunt was een rechtstreekse verbinding via Skype met Michaël Slory vanuit Paramaribo, die inging op zijn zojuist bij uitgeverij In de Knipscheer verschenen dichtbundel Torent een man hoog met zijn poëzie.
Wat mij bij gelegenheden rond het Caribisch Gebied aanspreekt, is dat het een feest van herkenning is, een reünie voor allen die zich professioneel of anderszins betrokken voelen bij de West-Indische Letteren: Een Letterenfeest.

Na het openingswoord door Michiel van Kempen beet Carl Haarnack het spits af zich bewust van het feit, dat de term “Indianen” discutabel is: “De Duitse beschrijvingen van Indianen in Suriname tussen 1700 en 1900”. Gebaseerd op o.a. reisbeschrijvingen, dagboeken, brieven en literatuur, begon hij met de definitie van reizen: je gaat vanuit de omgeving die je kent, naar een omgeving die nieuw voor je is. Over wat dit met je doet, kun je schrijven. Zo gingen de eerste Duitse onderzoekers op pad, meestal missionarissen, die moesten helpen de slaven te bekeren. Omdat die niet altijd bekeerd wílden worden, ging men zich bezighouden met Indianen, die men destijds “vooral niet moest zien als onbedorven mensen die nog niet te maken hadden met het kwaad”. Let wel: men beschikte niet over de telecommunicatiemiddelen, waarmee wíj ons kunnen voorbereiden. Hun ideeën over wat zij zouden kunnen aantreffen, haalden zij uit de zestiende-eeuwse literatuur. Vlot hield Haarnack een aantal Duitse onderzoekers in vogelvlucht tegen het licht: Wilhelm Bauberger met het opmerkelijke Die Negerin in Guyana over Blanca, die het dramatische slavenleven zelfs nog verkiest boven een uitweg via een huwelijk met een heidense Indiaan; Carl Lang; August von Schlözer; J.D. Kunitz (over Suriname en zijn bewoners); uit Johann Friedrich Ludwigs Neueste Nachrichten von Surinam zou blijken, hoe de Indiaan aan zijn platte neus kwam: door voor- en achterkant van het kinderhoofd tussen twee plankjes te klemmen. Een via PowerPoint geïllustreerd betoog, waarbij ook de toehoorders zich bij de afbeeldingen van lelieblanke Indianen met Duits/Europese gelaatstrekken uit “Malerische Länder- und Völkerkunde” van W.F.A. Zimmermann (pseudoniem voor Carl Gottfried Wilhelm Vollmer) mochten afvragen, of de goede man überhaupt wel eens een Indiaan gezien had. Toch was dit boek een belangrijke bron voor Karl May (1842-1912), voor velen bekend als dé auteur van avonturen over confrontaties met Indianen – wie kent Old Shatterhand en Witte Veder niet? 

Paul Hollanders zette aan de hand van Paul François Roos (1751-1805) en de Surinaamse plantersletterkunde, de Animus Revertendi af tegen de Animus Manendi (een pril begrip), ofwel: de wil om terug te keren [van de uitgezonden blanke, G.E.] tegenover de wil om te blijven [in de kolonie, G.E.]. Hoewel Roos, geboren te Amsterdam, van huis uit de liefde voor de handels- en koopmansgeest meekreeg, wilde hij predikant worden, om uiteindelijk als blanke knecht/opzichter naar Suriname te gaan. Hij was werkzaam op diverse plantages en klom op tot directeur en administrateur, om uiteindelijk een welvarend koopman en planter te worden. In tegenstelling tot zijn collegae, die liefst zo snel mogelijk terugwilden na hun zakken gevuld te hebben – de Animus Revertendi– begon Roos van Suriname te houden. Hij wilde er blijven en is slechts twee maal teruggekeerd naar Holland. Hij schreef poëtisch over Suriname, over zijn zorg omtrent het latere verval van het land. Als dé gelegenheidsdichter, die een belangrijke rol vervulde in het dan aardig ontwikkelde en bloeiende culturele leven van Suriname, heeft hij zich ingezet voor de samenleving.

Zo richtte hij het Genootschap “De Surinaamse Lettervrienden” op. De leden wilden met opbouwende verlichtingsideeën iets nalaten en zaaien in het geliefde vestigingsland. Paul Roos sprak gouverneur Jan Jacobs Mauricius tegen, die beweerde, dat de blanke kolonisten áltijd snel weg wilden uit het land met “die zure naam”. Hollanders betoogde het lonend te vinden, te onderzoeken of er in de geschriften meer is terug te vinden over de Animus Manendi. Hij refereerde aan het heden, waarin migranten eveneens soms liever blijven, terwijl er tevens een spagaat ontstaat door verlangens naar het land van herkomst. P.F. Roos echter bleef: “Ik ben Suriname mijn welvaart schuldig.”

Met enthousiasme lichte Jos de Roo “De invloed van de Wereldomroep op Caraïbische auteurs” toe. Hij noemde het een voorrecht van 1983 tot aan zijn pensionering in 2002 werkzaam geweest te zijn als programmamaker bij de Caraïbische afdeling van Radio Nederland Wereledomroep tijdens wat men noemt: “De periode Van de Walle”, waarin radio het meest populaire medium was. De Roo verdiepte zich voor zijn onderzoek in de archieven van de Wereldomroep, o.a. om inzicht te verkrijgen in de vroegste fase van de geschreven moderne letterkunde van het Caribisch Gebied en het enorme belang van de Wereldomroep daarin. In feite heeft die in de jaren vijftig van de vorige eeuw veel méér gepubliceerd, dan via tijdschriften gebeurde, zoals de ingezonden verhalen van auteurs die later grote bekendheid zouden verwerven (onder wie Boeli van Leeuwen, Jules de Palm en Frank Martinus Arion) en de orale literatuur van mensen als Raul Römer en Johan Ferrier. Dit blijkt nu van groot belang. De bescheiden De Roo kijkt in zijn proefschrift onder meer of de destijds reeds aangehaalde thema’s zullen terugkomen in hun latere werk. Met veel kennis van zaken onderstreepte hij, dat er nog veel meer te halen is uit die achtergebleven archieven. Wij kijken uit naar de afronding van zijn onderzoek.

Over Tim de Wolfs “Muziek en muziekdragers van het Nederlands Caraïbisch gebied” kan ik kort zijn, onderstrepend, dat zijn werk daardoor alles behalve minder belangrijk zou zijn. Integendeel. Een charmant betoog over een onderwerp dat letterlijk leeft: hij houdt zich bezig met het beschermen van geluidsopnamen voor het nageslacht en ontsluit het materiaal door het te digitaliseren. Meer nog is dit sinds 1982 zijn passie, toen hij een paar 78-toeren-platen uit het Caribisch Gebied vond op een rommelmarkt in Hilversum. Het onderzoeken begon, zonder te selecteren. Dit resulteerde in het prachtboek Discography of music from the Netherland Antilles & Aruba, including a history of the local recording studios (Walburg Pers, Zutphen 1999).

> Hij verzamelt alles en wellicht richt hij zich ooit eveneens op Suriname. Tim liet zijn toehoorders op humorvolle wijze genieten van muziekfragmenten van platenlabels  als Hoyco en Padú en onderstreepte eveneens het belang van het digitaliseren van bandopnamen. Zo werd voor even de stem hoorbaar van Cola Debrot, die in 1969 als Gouverneur zijn nieuwjaarsrede uitsprak, en van Pierre Lauffer senior, die een gedicht voorlas.

De tijd liep. Het gesprek via skype met Michaël Slory (1935) was echter ondanks de soms uitvallende verbinding vanuit het huis van Ruth San a Jong (auteur en nog veel meer, zoals oprichter van de Schrijversvakschool te Paramaribo, zie www.ruthsanajong.com) bijzonder en zeer zeker hartverwarmend. Het door hem voorgelezen gedicht voor de onlangs overleden John Leefmans, zijn rake opmerkingen en mooie woordkeus – waar hoor je nog het fraaie woord”nimmer”? Michiel van Kempen noemde hem een groot voorbeeld van wat idealisme kan zijn. “Tegenwoordig ben ik niet meer zo idealistisch, dat begrijp je, het is allemaal niet meer zo leuk, hoor!” zegt hij gevat, doelend op de ongemakken die zijn hoge leeftijd brengt. Hij is blij met zijn nieuwe dichtbundel, is altijd nog bezig met poëzie: “Nu ook in het Engels. Ik ben koloniaal, weet je, ik heb een zekere “erfenis”, zodat ik dat kan.” De bekende fluitist Ronald Snijders vroeg hem hoe hij zo’n romanticus heeft kunnen blijven, ondanks de vele teleurstellingen. Het antwoord was even ontwapenend als mooi: “Ik ben een gelovig mens, ik lees ’s nachts uit de Koran. Ik heb Spaans gestudeerd en ben altijd verbonden gebleven met die Arabische invloeden binnen die cultuur. De troostrijke boodschap helpt me.” Geraakt bedankte Michiel van Kempen hem voor al die jaren poëzie, een warm applaus volgde. “Met deze nieuwe dichtbundel is mijn gezicht weer een beetje gered,” volgde helder een toegift uit Paramaribo. “De mensen kennen me scheldend in het Nederlands, Engels en Spaans. Nu zien ze dan weer mijn poëzie! Het is een mijlpaal. In elk geval geen testament!” volgde levenslustig. “Er zijn veel méér mensen die van je houden,” antwoordde Michiel. “Dat heb ik hard nodig, want je begrijpt: dit is geen lolletje,”  reageerde Slory, weer doelend op de ouderdom. Hij sloot af met een gedicht, waarvan de regels “Zoveel ik kon, heb ik de straat bezongen, […], maar waar de hoop verdween, bleef liefde” mij zullen bijblijven. Zoals ook dat laatste beeld op mijn netvlies gebrand staat: een zwaaiende Slory.

Professor Michiel van Kempen stond daarna aandachtig stil bij leven en werk van John Leefmans, die eind augustus 2012 overleed. Uit zijn bewogen gesproken tekst kwam steeds diens sprankelende lach naar voren, zoals Michiel ook omschreef in het In Memoriam van zondag 26 augustus, geplaatst op zijn blog Caraïbisch Uitzicht:  “Je wist altijd vrij nauwkeurig waar John Leefmans zich ophield, als hij ergens aanwezig was: je hoorde iemand druk praten, op een heimelijke toon die toch veel mensen konden horen, de spanning liep op, de toon werd hoger en uiteindelijk klonk er en een volle, luide schaterlach. Hoe druk een bijeenkomst ook was, je wist: dáár is John Leefmans.” (Michiel van Kempen).http://caraibischeletteren.blogspot.nl/search/label/Leefmans%20John

Het was mooi hem hier op deze wijze te gedenken, zeker toen de improvisatie van de in het publiek aanwezige dichter en musicus Raj Mohan erop volgde. Hij zong in het Hindi en a capella “Song of the birds” met de slotwoorden: Op een dag zul je vliegen.

Peter de Rijk interviewde vervolgens de als altijd prachtig geklede Orchida Bachnoe n.a.v. haar nieuwste roman Azijn in mijn aderen (In de Knipscheer, 2012) Hij, redacteur van de uitgeverij, complimenteerde haar om het frisse van haar proza, terwijl het een zwaar onderwerp behandelt: suïcide. Aanleiding was, dat een meisje, dat Orchida begeleidde, zich huilend bij haar aan de deur meldde met de mededeling, dat ze pillen geslikt had. Door adequaat te handelen, wist de auteur dit meisje deze keer te redden. Maar zij vond dat ze er iets mee moest doen, want blijkbaar schieten de hulpverleningstrajecten hun doel voorbij. Suïcide moet bespreekbaar zijn: Dit zijn de signalen en dan moet je zó ingrijpen. Deze roman is het resultaat met als thema “Dromen is prima, maar zorg dat je daarnaast een plan hebt. Blijf daarin geloven en eraan werken.” Het boek heeft veel los gemaakt en geleid tot Kamervragen, omdat ook in Nederland veel jonge Hindoestaanse meisjes zelfmoord plegen. De schrijfster heeft haar boek opgedragen aan Anil Ramdas, de Surinaams-Nederlandse auteur die begin dit jaar eveneens een einde aan zijn leven maakte.

Na een kort, voornamelijk Engelstalig, intermezzo door de dichter en performer T. Martinus (pseudoniem voor Quinsy Gario) over The bearable ordeal of the collapse of certainties – mooi qua dictie, goed om te zien hoe vast en zeker hij als het ware stond in zijn tekst – was het de beurt aan Professor Dr. Michiel van Kempen, Hoogleraar West-Indische Letteren, om in samenwerking met Peter de Rijk, zijn poëziedebuut met de titel Wat geen teken is maar leeft te presenteren. Peter was vol lof over het fantastische werk dat is verricht en dat – ik citeer – “in alles afwijkt van de Michiel van Kempen, zoals wij die kennen uit de tientallen publicaties die hij op zijn naam heeft staan. De lezer mag kijken in het hoofd van de auteur aan de hand van zijn openhartige, goede poëzie, soms op het randje van proza. Heel veel woorden, lange gedichten over verliefdheid en verdriet, met goed getroffen metaforen, bijvoorbeeld over een voorbije liefde, waarbij je opeens als vreemden tegenover elkaar komt te staan.”

“Ik liet eens in een groep zo’n gedicht voorlezen door een jonge vrouw. Halverwege begon ze te huilen en ik schrok daar erg van,” aldus Van Kempen. “Later kwam ik er in rust op terug. Ik vroeg of er soms iets met haar gebeurd was, dat haar zo raakte. Maar nee, zei ze. Het was het ritme.”

Peter liet weten al uit te kijken naar een volgende dichtbundel. Michiel: “Eerst wil ik werken aan de biografie van Albert Helman. Die wil ik afhebben. Dit blokkeert elke andere woordenstroom.”

Sanne Landvreugd

Sanne Landvreugd. Foto © Michiel van Kempen

Een passend moment mijn aantekeningenboek op te bergen. Het is vroeg in de avond geworden. Ongemerkt. Buiten regent het. Binnen sluiten de met verve gespeelde melancholische klanken uit de vakkundig door Sanne Landvreugd aangestuurde saxofoon de middag af. Wat geen teken is, maar leeft!

[eerder verschenen in het Antilliaans Dagblad]

Caribische Letterendag in een nieuw jasje

door Quito Nicolaas

Afgelopen zondagmiddag vond in de Vereniging Ons Suriname in Amsterdam de aftrap van het nieuwe literaire seizoen plaats. Komend jaar belooft  opnieuw een enerverend jaar te worden voor schrijvers, recensenten, uitgevers en webshops.  

read on…

Michael Slory live bij Ons Suriname

Zondag 23 september a.s. is Michael Slory – door velen beschouwd als Surinames grootse levende dichter – via een live Skype-verbinding te zien en te horen bij de Vereniging Ons Suriname in Amsterdam, tijdens de Letterendag die de VOS organiseert in samenwerking met de Werkgroep Caraïbische Letteren en de Leerstoel West-Indische Letteren van de Universiteit van Amsterdam. Ook Orchida Bachnoe, T. Martinus (Quinsy Gario) en Michiel van Kempen dragen bij aan de middag, terwijl Sanne Landvreugd voor de muziek tekent (voor het volledige programma, klik hier).

Vanaf gisteren ligt in de boekhandels de nieuwste dichtbundel van Michaël Slory: Torent een man hoog met zijn poëzie. Het fraai ingebonden boek geeft poëzie in het Nederlands, plus een aantal verzen in het Sranantongo met vertalingen door John Leefmans, en een nawoord van Michiel van Kempen. De bundel verscheen in Haarlem bij In de Knipscheer, ISBN 978-90-6265-806-0.

Hieronder een gedicht uit die bundel:

Gerda Havertong?
Een kleed
van liefde
je lieflijk lichaam
tegen mij aangedrukt.
En waar de bloem
die hier tegen jou opweegt?
Waar het geluid
dat hier jouw stem vervangt?
Verbaasd kijken de bomen:
zoveel zachtheid
in je lendenen
die nu wegglijden
als naar een wereld
een ander paradijs.
  • RSS
  • Facebook
  • Twitter