Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: Baartman Saartjie
Yahima Torres als Saartjie Baartman in Vénus Noire
South African Chief Says Beyoncé Is ‘Not Worthy’ to Write or Act in a Movie About Saartjie Baartman
Rumors have circulated that Beyoncé is penning a script and plans to star in a movie about Baartman, a South African woman who was put on display during the 19th century because of her large butt. read on…
Caribbean Black Identity and Sex
by Claire Breukel
Miami — Historically, the relationship of the black identity to sex is loaded and remains a deeply complex conversation. Africa’s black identity history is marred by images of the “African Hottentot Venus” Saartjie Baartman who was put on display and sent across the world like a circus animal before being dismembered for study purposes following her death.
read on…Kunstenaars zijn wazige types
door Karin Lachmising
Waarom ik het weer over de kracht van kunst heb gehad in dit gezelschap blijft een beetje onverklaarbaar maar misschien is dat wel het grote kenmerk van de ‘wazige kunstenaar’, iets zeggen ook al weet je dat niemand je op dat moment zal begrijpen. Want een kunstenaar is in constant verwonderde staat en ziet door de waas heen die hem voorgehouden wordt. Is dat niet de kunst van de kunstenaar? Ik denk dat ik iets had willen toevoegen aan de discussie over de situatie in ons land en vervolgens hard wilde maken hoe belangrijk ‘zien’ en dus ‘kunst’ voor de ontwikkeling van een land is. Ze hadden me aangekeken alsof ik een bom had laten vallen.
‘Ontwikkeling door een stelletje wazige types die zich in bars kapot zuipen, je kent het wel, joints en drank,’ had er eentje geroepen uit het gezelschap. Het gesprek was ontaard in een oeverloos gezwam over deze wazige types, die nooit geld hebben, noch enige vorm van stabiliteit en als ze helemaal aan de grond zitten gaat er eentje maar wat verf op een doek smijten en ons een verhaal ophangen over de diepte van de kleuren zodat hij weer zijn dagelijkse rekeningen kan betalen. Een ander staat op de hoek van de straat gedichten te declameren waar niemand wat van begrijpt.
‘Wat je daar nu van kan leren,’ had een man met jas en das uitbundig geroepen, ‘is dat we er niets van kunnen leren. Dromers zijn het! Gemakzucht siert ze.’
‘Is dat zo?’ vroeg ik. ‘O ja,’ was het antwoord. ‘Neem die Pinas nu, het is simpelweg een voorkant van een hut en dat verheft hij tot kunst!’
De hilariteit die na zijn uitspraak ontstond, ontging mij. Want had hij ooit wel goed naar die voorkant gekeken, sowieso naar ene hut, en de werkelijkheid van die hut?
Wat drijft ons tot grote inspiratie om na te denken over wat we doen? Creativiteit als inspiratiebron voor het leiden van ontwikkeling? Want kan je een land ontwikkelen als je niet kijkt, niet ziet? Nou dat was koren op de molen van het gezelschap. ‘Onze vorige president heeft ons niet veel gebracht, was hij niet ook een dichter? Is het misschien het cliché van het eenzame beroep dat losstaat van de realiteit?’
‘Hij snapte er niets van,’ die president dus, had nog iemand lachend geroepen en vervolgens was het volgende rondje drank besteld. Misschien is de vraag wel of hij mensen om zich heen had die zagen, zoals zijn dichtersogen?
Is het realistisch om de creatieve mens in het hokje van wazige types te douwen die al het contact met de werkelijkheid verloren zijn? Schrijvers zijn eenzame zielen, zegt men wel eens. Maar hoe herkenbaar is het eenzame gevoel dat jij ziet wat anderen niet zien? Een samenleving die zijn kunst niet ziet, is een samenleving op rantsoen… en hoe lang zullen die rantsoenen ons staande houden?
Geen land zo rijk aan cultuur als Suriname, een typering die misschien wel voor een groot deel van ons Caribisch gebied geldt. Daar mag je van verwachten dat creativiteit een voorwaarde is om verschillen in gedachtegoed vorm te geven in een dynamische ontwikkeling. Dat kunst een samenleving kan dragen en misschien de kern kan vormen voor behandeling met respect is misschien een te wazige gedachte voor sommigen en teveel om over na te denken. Want wie creatief is, moet wat doen. Dat betekent actief kijken naar je omgeving en een vorm te bedenken om het over te brengen, in beeld, geluid, of woord, kortom een actie. Dan mogen we misschien concluderen dat wazigheid eerder een handigheidje voor politieke leiders in ons land is om niet tot de kern door te dringen, een beslagen bril die handig uitkomt als het om ‘nietsdoen’ gaat.
Was het niet het gedicht van de Zuid-Afrikaanse schrijfster Diana Ferrus ‘Ik ben gekomen om je mee naar huis te nemen’ dat heeft gezorgd voor de teruggave van de overblijfselen van de vernederde Saartje Baartman? Een Khoi Khoi-vrouw uit Zuid-Afrika die door blanken was meegenomen naar Europa om haar extra ongewone fysieke vormen. Zo werd zij als bezienswaardigheid tentoongesteld in het Europa van 1810 en opgediend aan de blanken. Het heeft bijna 200 jaar gekost om haar in ere te herstellen, voor haar zelf, maar vooral voor het Khoi Khoi-volk van Zuid-Afrika. Het was het zien van de kunstenaar, de dichter, omgezet in een woord van pleidooi, die de ogen van politici heeft geopend om vervolgens respect te betonen aan het oudste volk van Zuid-Afrika.
Ook kunstwerken, hier in ons eigen land geven ons zicht op onszelf, op ons land, op gebeurtenissen, op de waarheid van ons bestaan. Zoals Kurt Nahar die onze studenten wakker schudt met de gegevens over de decembermoorden. Slechts kaarten met naam, datum en staat van het lichaam van het slachtoffer. Durven we te kijken, te lezen? Hoe vaak hebben we kleuren gezien zonder te beseffen dat het kleuren zijn, zoals in het werk van Paul Chang, die met zijn intensiteit van kleur en beeld de stralende kant van onze omgeving laat zien? Hoeveel keer lezen we een zin zonder te zien dat zij uit woorden is samengesteld? Stel je voor dat we, door te kijken, ook nog moeten nadenken over de werkelijkheid van wat getoond wordt, de werkelijkheid van wat geschreven, gespeeld, gehoord wordt?
De zwaar rokende schrijver of zwaar drinkende dichter, wie kent ze niet? Maar wie kent ook niet de alcoholische politicus? Kunstenaars zijn geïnspireerd door wazigheid; datgene waar anderen in een bewuste of onbewuste waas aan voorbijgaan, is de prikkel om een beeld te scheppen dat in een eigen kunstzinnige vorm uit zijn wazigheid tevoorschijn wordt gehaald. Er is misschien een lichte waas ontstaan tussen ‘inspiratie’ en ‘zijn’, want waardoor je geïnspireerd raakt. hoef je nog niet te zijn. Waarom zouden we in wazige clichés moeten verdrinken en vergeten waar het werkelijk om gaat? Wie wil ontwikkelen, moet iets kunnen scheppen en dat is het vak van een kunstenaar: scheppend bezig zijn.
[van de nieuwe Schrijverschool Suriname Blogspot – link zie in de kolom rechts]
Black Venus: de verontrusting van het kijken
door Michiel van Kempen
Er stonden twee dametjes voor me aan de kassa. Het was toch geen film waar je met een rotgevoel uit kwam?, vroegen ze bezorgd aan de kassajongeman. Want ze waren gewoon een gezellig avondje uit. Nou eeehh…. Dan toch maar Woody Allen? In ieder geval was me na 157 minuten wel duidelijk dat ze met Vénus Noire – oftewel Black Venus ˗ van de Marokkaanse meesterfilmer Abdellatif Kechiche hun gezellig avondje niet gevonden zouden hebben. Zelden heb ik een publiek na een film zo stil de zaal zien verlaten. Bedrukt bijna. Er valt met de geschiedenis van Saartjie Baartman, de 19de-eeuwse ‘Hottentot Venus’ die met haar geweldige achterwerk en lange schaamlippen als een kermisattractie werd tentoongesteld, weinig te lachen. Voor de Londense rechtbank verklaarde ze dan wel dat ze een actrice was en zich als zakencompagnon van haar Zuid-Afrikaanse ‘master’ vrijwillig tentoonstelde, er zat in haar ‘acteerwerk’ geen minimum aan menselijke waardigheid. Er werd aan al de graaiende handen van het op sensatie beluste publiek flink verdiend, en de hoogste adelskringen en wetenschappelijke onderzoekers wilden voor dit ‘object’ maar al te graag betalen, maar op het moment dat zij haar intiemste delen weigerde te tonen, ging het met haar bergafwaarts. Ze eindigde als prostituee en stierf straatarm aan de gevolgen van de infecties van een geslachtsziekte. Na haar dood mocht de wetenschap eindelijk haar lichaam bekijken zoals dat eerder niet lukte, omdat Saartjie het weigerde.
Er zit een suspense in Black Venus als in de engste horrorfilm, maar die suspense wordt veroorzaakt doordat de horror werkelijkheid was, je kunt niet even wegkijken en denken: dit is de fantasie van een vindingrijk filmer (ook daarom is het zo goed dat de film in het Zuid-Afrikaans, Frans en Engels gesproken wordt en niet in onwaarschijnlijk Hollywood-Engels). Het is geen spanning die je je ongemakkelijk doet voelen, maar pure gêne. Als er al momenten in dit verhaal zitten die je komisch zou kunnen noemen, dan straft de regisseur je lach direct ongenadig af. Want elke vorm van inleven met de vele toeschouwers die binnen de film optreden, geeft je direct het idee dat je iets heel fout doet. Voortdurend word je als toeschouwer geconfronteerd met je eigen verontrusting. In dat hele spektakel – letterlijk: dat circus van kijken en kijkers ˗ is er eigenlijk maar één figuur die waardig blijft: Saartjie Baartman zelf, hoe intens treurig haar levensverhaal ook geweest is. Dat te bereiken zonder dat de film ergens larmoyant wordt, is een buitengewone cinematografische en psychologische prestatie.
Zie ook hieronder de berichten van 13 januari.
Lees hier een recensie van 8weekly van 8 februari 2011.
Yahima Torres als Saartjie Baartman in Vénus NoireThe Sable Venus on the Middle Passage
Images of the Transatlantic Slave Trade
[The following article by Michael Vannoy Adams is a presentation delivered at the congress of the International Association for Analytical Psychology in Cape Town, August 15, 2007.]
Among all archetypes, the journey is perhaps the most universal. Of course, there are always variations on themes. There is the external journey, and there is the internal journey. There are personal journeys, and there are collective journeys. There is the journey as quest, but there is also the journey as conquest. There are journeys of heroes, journeys of villains, journeys of victims, and journeys of survivors. There are journeys of exploration and journeys of exploitation. Not every journey is a journey of individuation.
There is the journey to Africa — for example, the journeys of Jung to North Africa in 1920 and to East Africa in 1925-26, as well as the journey of Jungians to South Africa in 2007. There is also the journey from Africa. Of journeys from Africa, the most universal is the journey of all humanity from Africa, as the evidence of mitochondrial DNA has conclusively proved, but there is also another journey from Africa, not of all humanity, but the journey of Africans in the transatlantic slave trade — the “night sea journey” of the Middle Passage to the Americas.
The passengers on the ships on the Middle Passage were not immigrants but “imports.” They were slaves. As James A. Rawley says, a slave was a “commodity,” and the slave trade was a “business” (7). Rawley estimates the imports of slaves into the Americas, 1451-1870, at 11,345,000 (428).
The most notorious image of those ships is the diagram of the Brookes.
Abolitionists published the diagram in 1788, when a law that would restrict that ship to 454 slaves was under consideration in the British Parliament. One witness testified that in 1783 the ship had carried approximately 600 slaves, of whom 70, or 11.6%, had died on the journey. “It was calculated,” Rawley says, “that if every man slave was allowed six feet by one foot, four inches, platform space, every woman five feet ten by one foot four, every boy five feet by one foot two, and every girl four feet six by one foot, the Brookes could hold 451 slaves” (283).
Hardly any personal accounts of the journey exist, but one by Olaudah Equiano describes an initial experience of the ship.
“I was now,” he says, “persuaded that I had gotten into a world of bad spirits and that they were going to kill me.” On the ship he saw “a large furnace or copper,” and he had a fantasy that the white men on the ship were going to boil him. He fainted. When he recovered, he asked other slaves on the ship “if we were not to be eaten by those white men with horrible looks, red faces, and long hair” (Gates 1987: 33). There is, of course, a certain irony to all this, for one of the fantasies of Europeans was that Africans were cannibals who would boil them and eat them. Equiano was reassured that he was not going to be boiled and eaten, that he was not going to be killed, but he was still convinced that the world of white men that he had gotten into on the ship was a world of “bad spirits” — and that was, in fact, an accurate description of the psychic reality of the situation. The white men were bad spirits.
“The psychological impact,” Rawley says, “of the Middle Passage upon the involuntary passengers was noted by contemporaries.” For example, a doctor reported that one ship had carried 602 slaves, of whom 155, or 25.7%, had died on the journey. He estimated that two-thirds of those deaths had been the result of melancholy. The doctor, Rawley says, “could cure none who had the melancholy” (291). Diagnostically, the trauma of the transatlantic slave trade was an incurable depression.
The archetype of the journey comprises three stages: separation, initiation, and return (Campbell: 30). As a journey, however, the transatlantic slave trade included only two stages: separation and initiation — or separation and trauma. In a sense, of course, every initiation is a trauma, and every trauma is an initiation. Also, every journey is a journey toward an unknown destination for unknown purposes. The slave trade was hardly exceptional in that respect. Every journey is a journey of the ego into the unconscious.
As an initiatory experience, however, the slave trade was an especially traumatic experience. It was a journey with no return. On a beach in Dahomey, there is the “Gate of No Return.”
It symbolizes, Henry Louis Gates, Jr., says, that “the spirits of slaves, the dead, are welcome home through this gate” (1999: 226). Of course, it is one thing to return dead and in spirit, quite another thing to return alive and in body.
What so depressed Equiano was the realization that “I now saw myself deprived of all chance of returning to my native country” (Gates 1987: 33). The result was often, if not insanity, suicide. The captain of one ship reported that slaves committed suicide because “tis their belief that when they die they return home to their own country and friends again” (Mannix: 117-18). A doctor on another ship also reported that slaves “wished to die on an idea that they should then get back to their own country.” The captain of that ship devised an ingenious solution to the problem — to behead the dead in order to prevent any idea of suicide. “The captain in order to obviate this idea,” the doctor said, “thought of an expedient viz. to cut off the heads of those who died intimating to them” — that is, to the slaves — “that if determined to go, they must return without heads” (Mannix: 118). From a psychoanalytic perspective, decapitation is dissociation. To return without a head would be to return without spirit — or without psyche. To sever the head from the body was to sever the slave from Africa spiritually or psychically.
Of course, some contemporary descendants of slaves do return to Africa — for example, to Goree Island off the coast of Senegal. This is not just the slave trade, in an ironic reversal, as a tourist trade — a mere exercise in nostalgia or sentimentality. It is a return to the scene of the trauma, as if such a journey might be a curative experience.
Perhaps the most egregiously perverse image of the transatlantic slave trade is the Sable Venus. “Venus” is, of course, the proper name of a goddess, but it is also a generic name, or epithet, for a woman. The most famous “Venus” from Africa is not the Sable Venus but the Hottentot Venus.
The Hottentot Venus was a real woman, Saartjie Baartman. In 1810, she was transported from South Africa to Europe, where she was exhibited as a curiosity in England and France. Europeans were fascinated by her body, which was caricatured with a Cupid on her buttocks.
After her death in 1815, her body was dissected by Cuvier, and her skeleton, brain, and genitals were preserved and displayed at the Musee de l’Homme in Paris until 1974. Her remains were finally interred in South Africa in 2002.
In contrast to the Hottentot Venus, the Sable Venus was not a real woman but an imaginal woman. A book, The History, Civil and Commercial, of the British Colonies in the West Indies, by Bryan Edwards includes a poem, “The Sable Venus: An Ode,” by Isaac Teale. The poem compares the Sable Venus to the Venus of Botticelli.
Teale says that — at least at night, when there is no light — there is no difference between the black Venus and the white Venus:
The loveliest limbs her form compose,
Such as her sister VENUS chose,
In FLORENCE, where she’s seen;
Both just alike, except the white,
No difference, no – none at night,
The beauteous dames between. (Edwards: 34-5)
The second volume of the third edition of the book in 1801 includes both the poem and an image. The image is “The Voyage of the Sable Venus from Angola to the West Indies” by Thomas Stothard, Esquire, of the Royal Academy.
If any image is obscene, this is it. It is iconography as pornography. “No more preposterous misinterpretation was ever perpetrated of the ‘Middle Passage,'” Hugh Honour says, than the Sable Venus. Honour remarks that neither the poem nor the image “so much as alludes to slavery: the theme of both is the physical charm of the black woman” (33).
Daniel P. Mannix notes that “a wealth of classical details” embellishes the image (113). In this image, there is no African goddess, and there are no African gods. The goddess and the gods are all Roman – and although the goddess is black, all the gods are white. The image “Romanizes” and “whitens” the slave trade. There are twelve figures in the image. Eleven of the figures are white – only one of the figures is black. The Sable Venus rides on a scallop shell and sits on a velvet throne. In the sky are six cherubs. Two cherubs fan the Sable Venus with ostrich plumes while one cherub holds peacock feathers. In the sea, two dolphins, with two cherubs, pull the scallop shell, while to the right Triton blows a horn. On the left Cupid draws a bow and aims an arrow at Neptune, who holds not a trident but a flag, the Union Jack. The Sable Venus eyes the reins and holds them as she guides the dolphins, as if the journey from Africa to the Americas were entirely voluntary — as if it were not a journey by force but a journey by choice.
The Sable Venus is virtually nude. “Except for bracelets, anklets, and a collar of pearls,” Mannix says, “she wears nothing but a narrow embroidered girdle” (112). The obscenity of the image is not the virtual nudity. The perversity of the image is the audacity of the mythological amplification. Roman myth is utterly inappropriate and inapplicable as a parallel to the slave trade. This is not just an incompetent amplification — a comparison for which there is no basis. It is a radically disingenuous amplification. The amplification is a euphemism that represses the enormity of the slave trade and conveniently excuses it.
The image reveals even as it conceals. It is obviously not an image that accurately depicts the psychic reality of black African men and women in the transatlantic slave trade. The value of the image is that it accurately depicts the psychic reality of white European men. The image is not a slave narrative but a master narrative. It is a projection, a cultural imposition that serves a quite specific purpose for white European men. The image is an example of how Africa has provided Europe with an opportunity for what Gates calls “the projection of fantasies from its collective unconscious” (1999: 16-17) — or, more accurately, from its cultural unconscious.
The image is not so much a cultural complex as it is a cultural duplex. It is a duplicitous image, an image that, even as it represses what Hugh Thomas calls the “iniquity” of the slave trade (11), expresses the duplicity of white European men. The image is a certain variety of anima that a certain variety of ego imposes culturally on a scene. It is the exotic, erotic anima of an imperialistic, psychopathic ego. In this image, which is both racist and sexist, the slave is a woman — and not just any woman but a woman no man coerces because she always consents. As a woman, the slave never resists.
The function of the image is aesthetic. The image stylizes an ugly, coercive experience, the slave trade, and revises it into a beautiful, consensual — and sensual — experience. Slavery is lovely. In this stylization and revision, Britain waves the flag, and, like Neptune, rules the waves — and, by Cupid, loves the slave as a woman. The image implies that slaves are like women who, like Venus, just love it. Slaves, however, were not goddesses enthroned on shells. They were women and men, girls and boys, confined on ships. They did not wear bracelets, anklets, and collars of pearls. They wore chains. In the slave trade there were flags — among them, the Union Jack and the Stars and Stripes — but there were no cherubs, dolphins, Triton, Cupid, and Neptune, and there was no Venus. What Marcus Wood calls “the ludicrous panoply of Gods and putti” (54) is not just the use of an image. It is the abuse of an image.
On the journey of the Sable Venus, there are no white men with horrible looks, red faces, and long hair. There are no bad spirits. There are only white gods. There are no black slaves — much less 600 black slaves. There is only one black goddess — and she is not a black African goddess but a black European goddess. The wealth of classical details does not just embellish the image to demonstrate the erudition of the artist. The mythological amplification converts an atrocity into art. It does not just normalize the slave trade. It idealizes it. It is all royally academic. This is not truth and reconciliation. It is lie and rationalization.
——————————————————————————–
References
Campbell, J. (1968). The Hero with a Thousand Faces, Princeton, NJ: Princeton University Press.
Edwards, B. (1801). The History, Civil and Commercial, of the British Colonies in the West Indies, London: John Stockdale, 3rd ed., vol. 2.
Gates, Jr., H.L. (ed.) (1987). The Classic Slave Narratives, New York: Mentor.
Gates, Jr., H.L. (1999). Wonders of the African World, New York: Alfred A. Knopf.
Honour, H. (1989). The Image of the Black in Western Art, Cambridge, MA, and London: Oxford University Press, vol. 4, pt. 1.
Mannix, D.P., with Cowley, M. (1962). Black Cargoes: A History of the Atlantic Slave Trade, 1518-1865, New York: Viking Press.
Rawley, J.A. (1981). The Transatlantic Slave Trade: A History. New York and London: W.W. Norton.
Thomas, H. (1997). The Slave Trade: The Story of the Atlantic Slave Trade: 1440-1870. New York: Simon & Schuster.
Wood, M. (2000). Blind Memory: Visual Representations of Slavery in England and America, 1780-1865. New York: Routledge.
Saartjie Baartman
Saartjie Baartman (1789-1815) was de beroemdste van ten minste twee Khoikhoivrouwen die tentoongesteld werden als attractie in Europa onder de naam Hottentot-Venus, in de 19e eeuw.
Saartjie Baartman werd geboren in een Khoisanfamilie vlakbij de Gamtoosrivier (in de Oost-Kaap van Zuid-Afrika). De naam Saartjie (wordt uitgesproken als: Saarkie) is de Zuid-Afrikaanse variant van de Nederlandse naam Saartje. Dit was niet de Khoi-naam van Saartjie Baartman, die onbekend is gebleven.
Baartman was een slavin van Nederlandse boeren in Kaapstad, en sprak vloeiend Nederlands. Hendrick Cezar, de broer van haar eigenaar wilde haar tentoonstellen in Londen. Hij beloofde haar dat ze hierdoor als een rijke vrouw terug zou keren. Saartjie werd tentoongesteld omdat blanke Europeanen haar lichaamsbouw wilden zien. Saartjie was namelijk erg klein, had een zwarte huidskleur, een groot achterwerk, lange schaamlippen en dikke lippen, zoals vooral bij de Khoi wel meer voorkwam.
Saartjie Baartman reisde later af naar Parijs (Frankrijk) en stierf uiteindelijk op 29 december 1815 aan een infectieziekte, mogelijk pokken maar ook andere mogelijkheden zoals longontsteking worden geopperd. De beroemde anatoom Georges Cuvier verrichtte sectie op haar en maakte een aantal anatomische preparaten waar hij ook over publiceerde. De resten van Saartjie werden na een campagne in 2002 overgebracht naar Zuid-Afrika en liggen nu begraven in haar oorspronkelijke geboortestreek.
[uit Wikipedia]
Het lot van Hottentot Venus
Eerst wordt haar schedel opgemeten. Daarna volgen haar tepels. De Zuid-Afrikaanse Sarah Baartman ondergaat stilzwijgend een afgrijselijk anatomisch onderzoek, waarbij de dienstdoende wetenschapper rept van een treffende gelijkenis met de orang-oetan, de mensaap.
read on…
RSS
Facebook
Twitter
