Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: Aruba
Quito Nicolaas en Wim Rutgers
Aan de slag voor perfecte coverfoto
Voor de mei-editie van het tijdschrift Focus was Aruba even getuige van een glamour ‘fotoshoot’ waarbij model Shandeeh Arends mocht poseren in een klassieke open wagen uit 1971.
Om letterlijk de vaart in de sessie te houden werd de wagen onder meer op een trailer gezet zodat de fotograaf Angelo Trimon mooie actieplaatjes kon maken. Hard werken was het wel en het duurde uiteindelijk een hele werkdag voordat de perfecte voorpaginafoto werd geschoten. Het maken van de hele fotoreportage duurde overigens een week.
[uit Amigoe, 21 april 2011]
Belonging, bonding of bridging? Het is, zoals het is
door Giselle Marie Ecury
Wim Rutgers boeit mij altijd met zijn interessante wetenswaardigheden over de literatuur in het Caribisch Gebied. Geïnteresseerd heb ik alles gelezen over de auteurs van Aruba. Bijzonder, dat ik daartoe mag behoren. Tegelijkertijd zette het me aan tot nadenken. Op zijn vragen [zie artikel op deze blogspot, klik hier] is dit mijn antwoord.
Foto rechts: Giselle Ecury met de Nederlandse auteur Arthur Japin. Hij schreef onder meer het scenario voor de film Boy Ecury, een Arubaanse jongen in het verzet, die gemaakt werd door de cineast Frans Weisz.
In de jaren ’50 van de vorige eeuw werd ik geboren in Oranjestad uit een Arubaanse vader en een Nederlandse moeder. Daar aarzel ik al. Want mijn moeder was eveneens een kind uit een “gemengd” huwelijk. Háár vader was een zoon van een Duitse bosbouwer, die jong weduwnaar werd en zelf overleed, toen zijn kinderen 19 en 17 jaar waren. De economie in Duitsland was tanende. De jonge Franz Joseph Athmer verkocht in overleg met zijn zuster alle grondstukken, die zij erfden. De huishoudster van het gezin, Marie, werd aangehouden en kreeg een toelage. Franz ging studeren in Leipzig. Medicijnen en Tandheelkunde. Hij trouwde met de Groningse Marie-Antoinette Kessener. Zij gingen – met Marie – wonen in Wissen, waar mijn moeder in 1923 geboren werd als Anna Liese Athmer. Nog altijd was het economisch zeer moeilijk in Duitsland. Hitler liet van zich horen. Mijn grootvader keek vooruit en voorzag, dat het helemaal fout zou lopen. Hij wilde weg uit Duitsland, wilde zelfs geen Duitser meer zijn. Het gezin vertrok naar Nederland, waar nog 2 dochters werden geboren.
Mijn grootvader werd officieel Nederlander, sprak accentloos Nederlands, distantieerde zich van het Duitsland, zoals zich dat ontwikkelde: Nazi-Duitsland, hoofdrolspeler in de Tweede Wereldoorlog. In zijn praktijk hielp hij vaak voor niets patiënten die geen geld, maar wel kiespijn hadden. En gedurende het laatst jaar van de oorlog waren er zes Amerikaanse soldaten, o.a. betrokken bij het Ruhr-offensief, in zijn huis ingekwartierd.
Maakte de afkomst van mijn moeder haar tot een Duitse, die vanaf haar tweede levensjaar in Nederland opgroeide? Of zijn die jaren te verwaarlozen en was zij een Nederlandse? En hoe zit dat dan met mij?
Toen ik ruim zes jaar was, vertrokken wij als gezin naar Holland. Mijn vader, geboren in 1911, was van de generatie die leerde, dat Nederland het heel goed met Aruba voorhad. Als je vooruit wilde komen, moest je de taal goed leren. Op alle Arubaanse scholen werd onderwezen in het Nederlands. Je kon in “het moederland” een vervolgopleiding doen.
Wij hebben altijd Nederlands gesproken, ook toen we nog op Aruba woonden. Mijn beide ouders waren zeer taalvaardig. Zij beheersten de grammatica en mijn vader heb ik nooit kunnen betrappen op enige vergissing in zijn Nederlands, bijvoorbeeld met de lidwoorden. Wel vond hij in het begin de lange a- en o-klanken lastig. Zo noemde hij in onze woonplaats Bergen de kolenboer, die meneer Akerboom heette steevast “meneer Akkerbom”.
Op school en later in mijn werkzame leven was ik altijd “één van de anderen”. Maar wél hadden wij een afwijkende achtergrond: een licht gekleurde vader, rijst en pittig gekruide gerechten op het menu, de ervaring van het reizen per vliegtuig en een verblijf in Amerika (Florida en New York) en London, terwijl toen de meeste Hollandse kinderen niet verder gekomen waren dan Amsterdam of de kust.
Nu komt de hamvraag. Mag ik mijzelf nog Arubaanse noemen? Of ben ik eigenlijk gewoon een Nederlandse met Arubaanse achtergrond?
Toen ik het manuscript voor de roman Erfdeel opstuurde naar diverse Nederlandse uitgeverijen, had ik er geen flauw benul van ooit terecht te komen tussen de West-Indische auteurs. Het is zéér moeilijk iets officieel uitgebracht te krijgen in Nederland. De eerste reactie van uitgeverij De Geus was dus bemoedigend: Twee redacteurs hadden getwijfeld aan uitgave. Men besloot uiteindelijk het niet te doen: “Het was té mooi.” Ik begreep direct wat bedoeld werd, heb een heleboel veranderd, weggelaten, toegevoegd. Uitgeverij Atlas vond het vervolgens “Een prachtig verhaal, met veel gevoel voor drama.” Ze dachten echter dat de markt er te klein voor was en wezen me af.
Mijn moeder was in die tijd zwaar dement geworden. Ze zou haar laatste maanden ingaan. Aan haar bed schreef ik gedichten, die ik onder leiding van grafisch vormgever Wil Schipper (Grafische Zaken, Den Haag) na haar overlijden uitgaf in eigen beheer. In 2005 verscheen er een prachtig artikel over Terug die tijd in De Telegraaf (zie www.sfeervoltrouwen.nl ), waarna ik werd uitgenodigd om bij Andries Knevel (EO) in zijn programma Het Elfde Uur over de totstandkoming van mijn dichtbundel te spreken. Diezelfde avond had ik een uitgever voor de handelseditie en voor de roman Erfdeel.
Tot mijn verrassing kwam ik terecht tussen de auteurs van het Caribisch Gebied. Het bracht me in contact met de cultuur die ik in me draag, alsof de slotwoorden van een van mijn gedichten bewaarheid werden: Vaarwel, je komt terug.
Maar Aruba heeft zich ontwikkeld, zoals ikzelf mij ontplooid heb in Nederland. De basale dingen zijn direct “eigen”: de zon, de wind, de geuren en die prachtige zee. Ik spreek de taal echter niet, herken de bouwstijl niet. Ik begrijp, dat men zich richt op de Amerikaanse toeristenmarkt, maar zie niet veel meer terug van “vroeger”. Ik geniet van de mensen, maar kán de huidige samenleving niet kennen. Hoe zou het zijn, wanneer de kaarten anders gelegen zouden hebben?
Toch is het goed, zoals het is. In Nederland voel ik me thuis. Op Aruba en Curaçao ook. Tóch. Het ontroert me, wanneer mensen zeggen: “Je bent één van ons.”
In zijn recensie van mijn roman Glas in lood bespreekt Wim Rutgers de beperkte manier, waarop ik de Arubaanse elementen aanhaal, als toeristische impressies. Allereerst zijn die omschreven vanuit het kinderperspectief van een personage, een Hollands kind. Zij beziet alles vanuit haar achtergrond en dus beperkt ze zich tot de attracties, waar haar Arubaanse moeder haar heenbrengt.
Soms realiseer ik me niet helemaal Hollands te zijn. Zoals mijn hoofdpersonage in Erfdeel zegt: “Ik ben niet van hier en niet meer van daar.” Door zo’n opmerking lijkt het, alsof ikzelf altijd met mijn ziel onder de arm rondloop. Dat is niet zo. Ik geniet van alle dagen en dingen, die mijn pad kruisen. Ik zou de duinen en de wandelingen door onze grote Schoorlse bossen niet willen missen – hé, zit daar dan toch nog iets van mijn Duitse overgrootvader, de bosbouwer? Ben ik daarom graag in Duitsland? Ik houd van de “Gründlichkeit” van de Duitser, zijn hoffelijkheid. Maar hoffelijk is de Arubaan ook. Ach, en ik houd eveneens van Curaçao, draag de mooiste herinneringen aan mijn logeerpartijen bij mijn tante Nydia aan de Carawaraweg.
Als lid van de Vereniging van Letterkundigen en van de Freelancers Association (FLA) ga ik naar veel bijeenkomsten toe, bijvoorbeeld over hoe je naamsbekendheid kunt verwerven (Geert Mak), over “Feiten of fictie” (Nelleke Noordervliet), over “Variatie en vernieuwing” (P.F. Thomese en Renate Dorrestein). De leden zijn Nederlandse journalisten, schrijvers, dichters, schrijvers van jeugdliteratuur. Het is altijd leuk om met hen van gedachten te wisselen en ook zij staan heel open voor mij. Zomaar wat voorbeelden: Ik spreek graag voor welk publiek dan ook, soms in samenwerking met bijvoorbeeld “kinderdichter” Theo Olthuis, auteurs Kester Freriks, Aliefka Bijlsma, Karel de Vey Mestdagh. Publicist Frits David Zeiler stuurde me een foto waaruit bleek, dat ik “deel uitmaak” van zijn boekenkast. Onlangs heb ik in Madrid gesproken voor een groep jonge zakenvrouwen die uit Nederland afkomstig zijn. Soms lees ik poëzie voor tussen het winkelende publiek in een boekhandel in Bergen. Iedereen is aangenaam verrast, net als ik.
Belonging, bonding of bridging? Ik hoef niets te overbruggen, voel me volkomen opgenomen tussen de Nederlanders. Me bewust van mijn bijzondere achtergrond, streef ik hier in Nederland niet naar het versterken van de samenhang binnen de groep Antillianen/Arubanen of Nederlanders. Wel ben ik altijd geïnteresseerd in wat ieder mens drijft, kom ik graag in het Arubahuis of in het Curaçaohuis.
In september wacht mij The 2011 Conference on Colonial and Post-Colonial Connections in Dutch Literature, georganiseerd door the University of California, Berkeley, en o.a. Michiel van Kempen. Ik citeer: “The Program Committee is pleased to inform that your paper proposal has been accepted for presentation. However, due to the literary character of your abstract, we would like to request you to inaugurate our conference on Sept. 15th, with a literary, autobiographical evening lecture.” Ik heb een rijke achtergrond, waaruit ik volop kan putten! Bijzonder, dat dit plaatsheeft vlak voordat mijn vader 100 zou zijn geworden.
Inmiddels heb ik een leuk platform via de oer-Hollandse website www.damespraatjes.nl . Glas in lood heeft vrijwel meteen gestaan in de agendatips van damesblad Margriet, dat mij ook geïnterviewd heeft, omdat in Erfdeel het onderwerp “ongewenste kinderloosheid” zo mooi naar voren kwam. En ik vind het heel leuk af en toe iets te schrijven voor het Antilliaans Dagblad en ben graag lid van Simia Literario.
Ben ik niet gewoon een wereldburger? Ben ik misschien zelf dat “island in-between”, zoals ik mij tijdens mijn presentatie voor de op Curaçao gehouden Islands-in-Between Conference 2008 afvroeg. Belonging, bonding of bridging? Het is, zoals het is. Ik ben er blij mee.
Foto links: Giselle Ecury signeert haar bundel Vogelvlucht in het Arubahuis, 28 januari 2011
[Eerder verschenen in Antilliaans Dagblad, 18 april 2011]
Bikinikalender Patriot cheerleaders
Oranjestad — De cheerleaders van New England Patriots, een American football team uit Boston, zijn volgende maand op ons eiland om foto’s te maken voor hun jaarlijkse cheerleader bikinikalender. Het Marriott hotel nodigt de grootste Patriots fans uit om ‘deel uit te maken van deze ervaring’.
Het hotel is daarom een wedstrijd begonnen via Facebook. Fans van het football team wereldwijd worden opgeroepen om een videoverklaring op te nemen waarom juist zij de ‘grootste Patriots fans’ zijn. De video mag maximaal 30 seconden duren en iedereen kan stemmen op hun favoriete video. De clip die aan het einde van de maand de meeste stemmen heeft, wint de hoofdprijs: twee retourtickets naar Aruba en een vierdaags verblijf in het Marriott hotel.
Antoinette van den Berg, Marketing en Verkoop directeur van Marriott Aruba, zegt dat inzendingen ‘creatief, leuk en meeslepend’ moeten zijn. Als voorbeelden noemt ze een levensgrote Patriot tatoeage, een groep mannen die de Patriots cheerleader dans doen of een enorme verzameling aan Patriots memorabilia. Om mee te dingen naar deze prijs moeten deelnemers een Facebook account hebben en fan zijn van de pagina van Marriott Aruba. De winnaar wordt op 15 mei bekendgemaakt. De Patriots cheerleaders zijn van 22 tot en met 29 mei op het eiland om foto’s te laten maken s voor de kalender.
Overigens is het niet de eerste keer dat de Patriots cheerleaders naar ons eiland komen voor een fotoshoot. Ook in 2009 waren de dames op het eiland voor hun befaamde bikinifoto’s. In 2008 kwamen de cheerleaders van het Redskins footballteam naar Aruba voor opnames voor hun jaarlijkse kalender.
[van Amigoe, rubriek Kunst & Cultuur, 20 april 2011]
Graf Betico Croes verwoest
Oranjestad – Het graf van politicus Betico Croes is in het afgelopen weekend door onbekenden ernstig geschonden. Het graf op de begraafplaats van Santa Cruz op Aruba werd opengebroken waarna de kist eruit getrokken en vervolgens zwaar beschadigd werd. De deksel van de grafkist werd gedeeltelijk gelicht waardoor de stoffelijke resten van Aruba’s belangrijkste politicus aan het daglicht werd blootgesteld. Betico Croes overleed in 1986.
,,Een laakbare daad”, zo noemde de huidige minister-president van Aruba Mike Eman de grafschending. Het is walgelijk. Hoe je ook over dingen denkt.Met de dood hoor je respectvol om te gaan. Dit is echt walgelijk.”
[uit Antilliaans Dagblad, 18 april 2011]
Status aparte: 25 jaar Arubaanse literatuur (3)
Migratie als last of lust?
In hoeverre Arubaanse migranten-auteurs ‘A sense of Belonging’ eisen en krijgen, in hoeverre ze de ruimte tussen het land van herkomst en het land van aankomst overbruggen of in hoeverre ze zich in eigen kring isoleren is een thema dat sterk naar voren komt in de poëzie van twee Arubaanse dichteressen die al lange tijd in Nederland wonen: Frida Domacassé en Giselle Ecury.
In 2007 publiceerde Frida Domacassé (San Nicolas 1938) na de uitgave ‘Dans’ een tweede bundel poëzie onder de titel ‘Kurason kibrá Kurason hinté’ met vertalingen van de Papiamentse gedichten in het Nederlands door Fred de Haas: ‘Heel mijn gebroken hart’. Fred de Haas is een van de weinigen die gedichten niet alleen vertalen maar daar ook weer poëzie van weten te maken. In een uitvoerige inleiding karakteriseert hij de gedichten van Domacassé als poëzie over ‘volwassenheid en jeugd, de wisselvalligheden van de geschiedenis en het persoonlijk lot’.
De gedichten zijn een mooi voorbeeld van migrantenpoëzie waarin de bonding sterk overheerst in de vorm van nostalgie naar een verloren jeugd: ‘Het miezert / Verdwaald in een doolhof / Zoek ik / Naar de palmboom van mijn jeugd’. De structuur van de bundel versterkt dit thema nog. Na en naast de herinneringen aan Aruba en Bonaire worden persoonlijke jeugdervaringen van thuis met de ouders, over verloren contact, over ‘liefde angst en eenzaamheid’, ‘haat, trots en kracht’ in herinnering aan de slavernij beschreven, maar dan komt daarna toch de nostalgie naar een verloren tropische jeugd weer boven drijven in de vorm van allerlei dagelijkse details aan het ouderlijk huis en aan kinderspelletjes. Nederland lijkt in deze poëzie afwezig.
E pida tera seku aki
Kaminda m’a grita mira lus
Kaminda m’a kima plant’i pia den mèrdia
Pargata na man
Pa mi kore
Kai, raska rudia
E pida tera seku aki
Ku su tuna sin pardon
Su yatu brasa haltu
Pa prikichi sinta lusa
Den e solo shishi
Kaminda watapana n’ por nenga bientu
Kaminda roi ta yora pidi yobida
E pida tera seku aki
Mi Ruba
Dit droge stukje land
Waar ik met een vreugdekreet het licht begroette,
Waar ik in de middagzon mijn voetzolen
verbrandde,
Rende met mijn slippers in de hand
Tatdat ik viel,
Mijn knieën schaafde,
Dit droge stukje land
Met zijn genadeloze schijf- en staafcacteeën,
Met armen als zuilen zo hoog
Waar parkietjes op gaan zitten
Om te pronken in de onbeschaamde zon,
Waar de waaiboom wel móet buigen voor
de wind,
Waar greppel huilend smeekt om regenwater,
Dit droge stukje land is
Mijn Aruba.
(vertaling Fred de Haas)
Tur dia mi ta pèrdè
Tur dia un tiki mas
Holó dje kas
Kaminda m’a gatia
Lanta para na bentana
Mira nubia kambia
Bira ber
Baka brabu rabu largu
Mira mansa kambia
Bira pan kayente
Panlefi
Driguidèk
Tur dia mi ta pèrdè
Tur dia un pida mas
Kaminda frañá
Pa skol misa i trabou
Mira bida kambia
Bira mosa
Adulto
Pensionado
Tur dia mi ta pèrdè
Tur dia un pida mas
Elke dag verlies ik,
Elke dag een beetje meer:
Geur van het huis
Waar ik heb rondgekropen,
Waar ik opstond bij het raam
En keek hoe wolken veranderden
in beren,
in krullen krabbende katten,
En keek hoe deeg veranderde
In dampend brood,
Eierkoek en
Kruidkoek;
Elke dag verlies ik,
Elke dag een stukje meer:
De oneffen en onaffe weg
Naar kerk, naar school, naar werk;
Ik kijk hoe het leven mij veranderde
In jongedame en
Volwassen vrouw,
Gepensioneerde;
Elke dag verlies ik,
Elke dag een stukje meer.
(vertaling Fred de Haas)
In de eerste bundel poëzie van Giselle Ecury, Terug die tijd (2005) is er eerst nog sprake van de jeugd op het tropische eiland als een ‘verloren paradijs’: het vliegtuig vloog mij uit elkaar / nergens kwam ik aan / ik ben / alleen / niet van hier / niet meer van daar / ertussenin / ontdaan’ Waarbij ‘hier’ Nederland is en ‘daar’ Aruba is geworden. Maar dit gevoel van nergens bij te horen gaat direct vergezeld van een sterke wil tot bridging in het besef de rijkdom van een dubbele culturele erfenis te bezitten. In ‘twee zeeën’ over de Noordzee en de Caribische Zee heet het aan het eind: ‘de vrouw keek naar de kust (…) / in haar element (…) omdat haar Hollandse tropenhart / twee zeeën heeft gekend’.
Ook in het gedicht ‘dag zee’ in het vorig jaar verschenen Vogelvlucht (2010) eindigt een tegenstelling tussen deze twee locaties opnieuw positief met het slotvers: ‘dan neem je de dag in je hand’.In Vogelvlucht overheerst de thematiek van persoonlijke emoties als verlangen en vergeten, gevonden en verloren contact met iemand ‘met wie je niet de liefde / maar wel je leven deelt’. In deze individuele poëzie is de setting Nederland geworden met zijn duinen, voorjaar, wandelen in het bos, sneeuw en ijs. Zo verbindt Giselle Ecury in deze bundel het land van toen en het land van nu.
Giselle Ecury: Maal twee
moedertaal, vaderland,
ik wil het anders horen
ik wil mijn vaders woorden
in mijn moeders land
met de vrije hand
de palmen laten wuiven,
terwijl trupialen fluiten
in de ochtenddauw
de noordzee laten schuimen,
schitteren met licht
caribisch aquablauw,
een heel eigen gezicht
op de dam speelt de orgelman
het ritme van de rumba
de steelband in de wind
versnippert klank en kleur
in wisselend seizoen
ik dans weer, als dat kind
van toen,
met vlechten in de tropenzon
en lach verrast
terug is dat heilig uur,
waarin alles nog gebeuren kon
met beeld en klank en zand en zee
niets lag er vast
puur cultuur
maal twee
ik taal naar de passaat
Ik wil strand en land bezitten
schaatsen in de hitte
scheren over ijs
– bevroren, blauwe vlakte
waarnaast
einderloos de kunuku gaat
in mist —
ik ben nog steeds niet wijs
De poëzie van Giselle Ecury is een voorbeeld van innerlijke bridging in die zin dat ze een persoonlijke brug slaat tussen de herinneringen aan de jeugd in Aruba en de ervaringen als volwassene in Nederland, met een sterkere persoonlijkheid als positief resultaat.
Cultureel erfgoed onder water
De wetenschappelijke afdeling van het Archeologisch Museum Aruba heeft recentelijk om tafel gezeten met Cultuur-minister Michelle Winklaar (AVP) over het behoud van de sub-aquatisch nalatenschap van Aruba.Als inleiding voor de vergadering gaf archeoloog Raymundo Dijkhoff een korte toelichting op het onderwerp. Het aquatisch cultureel erfgoed omvat alle sporen van menselijke beschaving die onder water liggen of lagen en die een cultureel of historisch karakter hebben. Dijkhoff benadrukte het belang en de urgentie van het beschermen van onze onderwater-erfenis. Winklaar heeft volgens het museum de zorgen ter harte genomen en kwam met het voorstel tot oprichting van een commissie met verschillende belanghebbenden die samenwerken ter behoudt van ‘dit belangrijke onderwerp’.
Dijkhoff was recentelijk op de regionale Unesco-conferentie ‘Technische en juridische uitdagingen van sub-aquatische archeologie in Mexico, Centraal Amerika en het Caribisch gebied’ in Cozumel, Mexico. Hier hield hij een presentatie over de huidige stand van zaken op Aruba betreffende studies, documentatie en bescherming van het erfgoed onderwater op ons eiland. Voor meer informatie kunnen belangstellenden terecht op de website van Unesco: www.unesco.org/culture/en/underwater.
[uit Amigoe, 12 april 2011]
Status aparte: 25 jaar Arubaanse literatuur (2)
Quito Nicolaas en Wim RutgersKarakterisering
Is er met de migratie van Arubaanse auteurs naar Nederland nog wel sprake van een ongedeelde en ondeelbare Arubaanse literatuur of worden taal en thematiek intussen door de auteurs in de beide landen zodanig verschillend ingevuld dat we van een tweedeling in de Arubaanse literatuur of zelfs van twee literaturen moeten gaan spreken? Of met andere woorden: bewegen de in Nederland wonende Arubaanse auteurs zich nog steeds in het Arubaanse literaire circuit of zijn ze inmiddels deel geworden van het Nederlandse literaire leven? Geeft Nederland deze auteurs de ruimte van een warm welkom? Maar ook: willen de Arubaanse migranten daar wel bij horen of koesteren ze hun isolement?
Gert Oostindie: Postkoloniaal Nederland; vijfenzestig jaar vergeten, herdenken, verdringen. (Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker 2010) hanteert de begrippen ‘belonging’, ‘bonding’ en ‘bridging’ als houding van migranten en inboorlingen ten opzichte van elkaar. Welke ruimte krijgen en nemen alle burgers, ongeacht hun onderlinge verschillen, om zich te vereenzelvigen met de nationale gemeenschap (belonging)? Of overheerst het streven naar het versterken van de samenhang binnen de eigen groep (bonding)? Of doen migranten-auteurs pogingen om verschillen met de ruimere samenleving te overbruggen (bridging)?
De diaspora van onze identiteit
De van herkomst Arubaanse auteurs zijn nog weinig geïntegreerd in het Nederlandse literaire leven en ze draaien hooguit mee in minderhedencircuits. Arubaanse auteurs blijven bovendien vaak over het thuisland schrijven; ze zijn wel lijfelijk maar in literair opzicht nog niet mentaal verhuisd. Dat is enerzijds een gevolg van uitsluiting door het literaire establishment in Nederland, anderzijds waarschijnlijk ook een bewuste keuze van de auteurs zelf. De auteurs organiseren zich immers in een vereniging als ‘Simia literario’ en blijven zich voornamelijk uitdrukken in het Papiamento.
De stichting ‘Simia Literario’ is een schrijversorganisatie die het schrijven van literatuur door Antillianen en Arubanen wil stimuleren om op die manier een nieuwe generatie schrijvers te vormen die bijdraagt aan het handhaven en de ontwikkeling van de taal Papiamento. ´De nieuwe generatie schrijvers houdt zich bezig met de diaspora van onze identiteit en verenigt de kleine wereld van het lokale met de grote wereld van het internationale, om op die wijze een nieuwe literaire stroming in het Papiamento te creëren,´ schrijft Joe Fortin in de Introductie van de bloemlezing Bentana habri (2004: 8/10)
Hoe gaan deze auteurs om met de spanning tussen de persoonlijke sfeer en de publieke sfeer, ervaren ze die als een last of zijn ze in staat er een postmodern feestje van te maken dat de ambiguïteit en de dubbele culturele identificatie ziet als een pluspunt in plaats van een minpunt? Wat is politiek correct: terugkeren of blijven? Een illustratief voorbeeld van dit dualisme vinden we bij een van de personages in Quito Nicolaas: Alameda (2008: 73-80) in het kerstverhaal ‘Plegaria di un yiu’ (Klaagzang van een kind) met een gesprek over het al dan niet teruggaan naar je eiland en het gevoel in twee werelden te leven: Thuis en met mijn vrienden ben ik Arubaan, maar op mijn werk moet ik denken en handelen als een Europeaan.”
Wie door de open vensters van Bentana habri (2004) naar binnen kijkt ziet voorbeelden van bonding en bridging in het werk van auteurs als Olga Orman, Tania Pietersz, Quito Nicolaas, Joyce Herry, Joan Leslie en Richard de Veer. Ter adstructie geef ik twee voorbeelden uit deze anthologie van volgens mij geslaagde bridging. Olga Orman kiest in ‘Resolucion’ voor een persoonlijke oplossing door domweg zichzelf te zijn, mooi uitgedrukt in de metafoor van kleding die je al dan niet past:
Kico mi ta haci cu mi mes,
pusha, preta mi mes
den un shimis straño,
den un corset stijf pa drenta,
boca habri,
sin por saca un pia di palabra,
ni un grito,
ni un suspiro,
mi yiu di palabra aborta,
prome cu e la nace.
No, mi ta cose
mi mes shimis,
crea mi mes modelo,
den cua mi por hala rosea,
duna lus na yiu di palabra,
salu,
bunita y desea
Un shimis,
kita bisti
ki ora cu ta.
Een ander voorbeeld is dat van de jongere dichteres Tania Pietersz (Aruba 1971) in het gedicht ‘Desnudá / Unveiled’ waarin ook de keuze blijkt van eigenheid en zelfbewustzijn.
Refleho di algu interno
Un pos di alimentashon
Derá asina hundu
Ku ya a yega ora pa koba saka
E kosecha di mi alma skondi
Un keho
Un gritu
Depositá pa eternidat
Bihando bou’i mi kueru
Un bos kuchikuchi
Kresendo f-f-f-fuerte ku kada gaga
Serka di sali na kla
Spièrtando mi fo’i soño
Pa basta tempu
Mi mente tabata na benta
Pero awe tin baratio
Pa sefta kada rumbo putri
I rechasá e baile imbalansá
Pa buska balor den e ritmo
Di mi propio refleho
Reflecting on something internal
A feeding ground
Buried deeply
It’s time to dig up
The wealth of my hidden soul
A wail
A scream
Sent to eternity
A whisper, alive beneath my skin
Grows st-st-st stronger with every stutter
Nearly surfacing
Awakening me
My mind used to be a begging hand
For a long time
But today there’s a rummage sale
To sift every rotten turn
And reject this imbalanced dance
To find the value in the rhythm
Of my own reflection
Het is de persoonlijke uitkomst uit het dilemma om enerzijds niet krampachtig te proberen ergens bij te willen horen, niet een je opsluiten in eigen zelfgenoegzaamheid maar de demonstratie van een autonome persoonlijkheid in elke omgeving en omstandigheid.
© Foto’s: Irene de Cuba/Betty Werleman
[Deel 3 van het artikel verschijnt op 15 april 2011.]
Status aparte: 25 jaar Arubaanse literatuur (1)
Dinsdag 15 maart presenteerde de Arubaanse in Nederland wonende Quito Nicolaas op Aruba zijn nieuwe dichtbundel Bos pa planta. Bij die gelegenheid sprak Wim Rutgers over 25 jaar status aparte, 25 jaar literatuur van Aruba, waarbij het thema migratie centraal stond.
Drie jaar voor het ingaan van de status aparte op 1 januari 1986, verscheen de eerste Arubaanse literaire bloemlezing Cosecha Arubiano waarin de balans werd opgemaakt van de lokale literatuur tot dan toe. Er werd een keuze van zesendertig auteurs in opgenomen. Op 16 november 2007 – ruim twintig jaar later – verzorgde de Arubaanse auteur Quito Nicolaas een voordracht onder de titel ‘Eeuwige stem uit ons verleden’ bij welke gelegenheid hij een lijst van niet minder dan ongeveer honderd lokale auteurs presenteerde. Een bijna verdrievoudiging van het aantal in Cosecha Arubiana geoogste – die overigens geen volledigheid nastreefde en de lijst van Nicolaas wel – wat dus in een redelijke verhouding stond met de inmiddels nagenoeg verdubbelde bevolking op het eiland.
Een inventarisatie van wat sinds 1 januari 1986 in 25 jaar status aparte door Arubaanse auteurs geproduceerd werd in de vorm van zelfstandige publicaties levert een aantal van ruim honderd werken op: gemiddeld vier per kalenderjaar. Dat is niet veel maar krijgt wel enig reliëf als we ons realiseren dat er in de vijftig jaren die aan de status aparte voorafgingen – begin jaren dertig ontstonden de eerste publicaties van Arubaanse auteurs – in totaal niet meer dan vijftig publicaties waren verschenen, zegge en schrijve dus gemiddeld één per jaar. Een tijdsduur twee keer zo lang als die van na de status aparte met slechts de helft van de publicaties levert een verhouding van 1 tot 4 op voor de vergelijkende productie van voor en na de status aparte. Als we uitgaan van de 25 jaren voor de status aparte zien we dat in die tijd ongeveer de helft verscheen van de productie vanaf 1986. Dit geeft de absolute cijfers enig relatief gewicht, waarbij we echter moeten bedenken dat niet meer dan gemiddeld vier publicaties per jaar uitermate weinig is voor een land met ongeveer honderdduizend inwoners.
Wanneer we de genres in ogenschouw nemen zien we dat over deze gehele periode de poëzie het proza domineert in een verhouding van 2 : 1, maar dat in de laatste tien jaar toch duidelijk wordt dat het proza getalsmatig een wat sterkere positie gaat innemen en op weg lijkt naar een evenredige verhouding tussen deze twee genres. Wat de talen betreft domineert het Papiamento sterk, met het Nederlands en Engels als tweede en derde taal op grote afstand. Deze literaire taalverhouding van Papiamento en Engels komt evenwel nagenoeg overeen met de CBS-cijfers over de gesproken thuistalen op het eiland, waarbij het literaire Nederlands een wat sterkere positie inneemt dan het Nederlands van alle dag. Het literaire Spaans blijft intussen ver achter bij deze taaldistributie. Het valt op dat het overgrote deel van de werken met ongeveer tachtig procent op Aruba zelf gepubliceerd wordt, twintig procent in Nederland of – uitzonderlijk – in een land waar het drukken goedkoop is zoals in Colombia. Het grote merendeel van de werken wordt nog steeds in eigen beheer gepubliceerd.
Lara Kuiperi leest voor uit de nieuwe dichtbundel van Quito Nicolaas
Van de honderd auteurs die Quito Nicolaas in 2007 noemde heeft ongeveer de helft een zelfstandige publicatie op zijn of haar naam staan. Het rekensommetje leert dat de gemiddelde productie van de auteurs dus in 25 jaar tijd niet meer dan twee uitgaven bedraagt. Het lijkt met deze gegevens nauwelijks mogelijk van auteurs als oeuvrebouwers te spreken. Quito Nicolaas als meest productieve auteur heeft negen uitgaven op zijn naam staan. De tien meest productieve auteurs hebben samen ruim veertig publicaties: toch niet meer dan het dubbele van de gemiddelde productie van alle auteurs gezamenlijk – dat immers slechts twee bedroeg. Ik noem in afnemende productie Jossy Tromp (5), Denis Henriquez (5), Jacques Thönissen (4), Philomena Wong (4), Frank Williams (4), Giselle Ecury (4), Ruben Odor (4), Yolanda Croes (3) en Frida Domacassé (3). Uit de combinatie van deze gegevens valt dus op te maken dat veertig van de vijftig auteurs niet meer dan tot een of twee publicaties kwamen. Waarbij te bedenken valt dat er onder deze auteurs nauwelijks jongeren zijn die pas beginnen te schrijven – uitzondering zijn de jonge auteurs Christie Mettes en Rosabelle Illes. Wat gender betreft zijn over de hele periode genomen de mannelijke auteurs net in de meerderheid ten opzichte van de vrouwelijke auteurs, maar sinds de eeuwwisseling is het aantal vrouwelijke en mannelijke auteurs exact gelijk: beide zestien auteurs.
Migratie
Aan de vooravond van de status aparte waren van de 36 in Cosecha Arubiano opgenomen auteurs tien buiten Aruba geboren en dus uit het buitenland afkomstig. Dat was dus ruim vijfentwintig procent. Daarnaast waren er vier definitief geëmigreerden in die bloemlezing, auteurs die zich permanent buiten het eiland gevestigd hadden. Wanneer we deze gegevens vergelijken met die van na 1986 zien we dat van de auteurs die publiceerden ongeveer twintig procent buiten Aruba – in Nederland – woont: Frida Domacassé, Giselle Ecury, Henry Habibe, Dax Hassel, Rosabelle Illes, Denis Henriquez, Joan Lesley, Quito Nicolaas, Olga Orman, Richard de Veer. Tico Croes woont en werkt in de V.S. Zij nemen samen nagenoeg een kwart van de totale productie voor hun rekening. Ook hier komt de literatuur dus overeen met de totaliteit van de bevolking waarvan inmiddels immers ook zo’n twintig procent zich in Nederland gevestigd heeft. Deze migranten hebben ervoor gezorgd dat de Arubaanse literatuur zich inmiddels ook in Nederland genesteld heeft – wat nog versterkt wordt door een actieve literair culturele stichting als Simia Literario.
De enige op Aruba wonende auteur die in Nederland publiceerde bij een Nederlandse uitgeverij was de in het Nederlands schrijvende Jacques Thönissen die bij Conserve en In de Knipscheer publiceerde. De in Nederland wonende auteurs publiceerden ook bij Conserve of In de Knipscheer; het is hen nog niet gelukt tot de mainstream uitgevers door te dringen. Uit de migratiecijfers valt eveneens op te maken dat er sinds 1986 geen immigranten een vaste plaats in het Arubaanse literaire leven hebben weten te veroveren – dit in scherpe tegenstelling tot de tijd voor 1986. Er zijn geen nieuwkomers uit Latijns-Amerika of het Caribisch gebied die nu op het eiland in het Spaans of Engels zijn gaan publiceren.
[Deel 2 verschijnt op woensdag 13 april 2011 – klik hier]
© Foto’s: I. de Cuba/B. Werleman
Mas o menos Aruba y dibujos
Een tentoonstelling rondom Ateliers ’89 en de Nederlandse Cariben
De tentoonstelling die jaarcurator Moritz Ebinger in de Nieuwe Vide in Haarlem organiseert, staat in het teken van Ateliers ’89, een op Aruba gevestigd instituut voor hedendaagse beeldende kunst en vormgeving. Mas o menos Aruba y dibujos (letterlijk vertaald: “Min of meer Aruba en tekenen”) vloeit voort uit Ebinger’s gastdocentschap aan Ateliers ’89 in 2010. Het hart van de tentoonstelling wordt gevormd door een aantal gemeenschappelijk gemaakte tekeningen van zijn studenten. Daarnaast zullen vele (voormalig gast-) docenten van Ateliers ’89 een bijdrage leveren aan deze presentatie.
Met haar workshop- en tentoonstellingsprogramma brengt Ateliers ’89 jonge kunstenaars uit het Nederlands-Caribische gebied in aanraking met actuele ontwikkelingen binnen de kunsten. Dit heeft de afgelopen jaren geleid tot een hoge mate van culturele uitwisseling: Nederlandse kunstenaars leverden gedurende een residency-periode een bijdrage aan het lesprogramma en talentvolle Caribische kustenaars zijn doorgestroomd naar Nederlandse kunstacademies.
Met werk van: Tomas Adolfs, Efrem Angela, Jabu Arnell, Daniela Bershan, Chantal Breukers, Vera Croes, Mena Dirks, Telka van Dodewaard, Brenda Every, Faranu, Adolfo Fenandez, Andre le Grand, Nelson Gonzalez, Rob te Haar, Glenda Heyliger, Miek Hoekzema, Michael Lampe, Elvis Lopez, Alida Martinez, Felix & Mumford, Lizymar Ochoa, Ryan Oduber, Jonas Ohlsson, Frans Oosterhof, Hugo Javier Palmar Cruz, Marjo Postma, Fernelli Romero, Anjo Rotterveel, Suzanne van Spall, Tarja Szaraniec, Weng Mee Tang, Ken Wolff en Thessaly Zimmerman.
Data en tijden: 10 april – 8 mei 2011, do-za 12.00-17.00
Opening: zo 10 april 16.00-20.00
Op 8 mei, de laatste dag van de tentoonstelling, wordt er weer een BUZZ!! georganiseerd. Tijdens de BUZZ!! vinden o.a. lezingen, rondleidingen en performances plaats.
Nieuwe Vide wordt financieel ondersteund door de gemeente Haarlem. Het programma van Ateliers ’89 wordt mede mogelijk gemaakt door de Regeling KulurA van de Mondriaanstichting.
Voor updates en een routebeschrijving zie www.nieuwevide.nl. Nieuwe Vide ligt op 12 minuten lopen van Haarlem CS en de binnenstad en beschikt over gratis parkeergelegenheid.
Arie als eilanddichter
door René van Nie
[Cineast en schrijver René van Nie geeft vijf dagen per week, van maandag tot en met vrijdag, in de Amigoe zijn geheel eigen visie op allerhande zaken die in de maatschappij spelen. Hij stelt reacties op prijs: vannie@setarnet.aw]
De Nederlandse dichter Benne Solinger pleit wederom voor een Arubaanse eilanddichter. Hij heeft daarvoor de hulp ingeroepen van onze cultuurminister Michelle Winklaar (AVP), die ik ken als best wel een aardige meid maar die waarschijnlijk geen idee heeft wat Solinger nu precies bedoelt, want hij kreeg op talloze e-mails aan haar adres over dit onderwerp geen enkele antwoord. Daarbij is het Nederlands van Michelle minder dan middelmatig en dat kan ook een reden voor haar onbegrip zijn. Let wel, ik heb verder nog geen kritiek op Michelle als minister en voor zover bekend heeft ze nog geen brokken gemaakt. Behalve dat ze zich eerst Alice van Romondt en daarna Jan van der Straten als Cultuurpaus door de strot liet drukken.
Maar het idee voor een eilanddichter trekt me wel aan. Helaas ben ik daarvoor een te middelmatig tot slecht dichter en lukt er bij mij hooguit eentje op de 25, en voor zover ik ooit van plan was een dichtbundel van mijn hand uit te geven heb ik dat plan laten vallen, want dan moet ik voor een boekje met 100 gedichten er 2500 bij elkaar smokkelen. En dat gaat me wat te ver. Solinger opteert voor Ruthy Vrieswijk, alias lady Ruth. Geen slecht idee, maar dan moet Lady Ruth zich ook wat kritischer durven opstellen, want het is nu allemaal nog te veel hartjes, lief zijn, en voor alles vaak alleen maar positief. En zo zit de wereld, en Aruba in het bijzonder, niet in elkaar. Daarbij moet een eilanddichter zich ook durven profileren en de straat op gaan en voor een passerend volk haar stem laten horen. En dan bij voorkeur dichten in zijn of haar ‘moerstaal’, want dichten in het Engels levert alleen maar opgeklopte onzin op als dat je taal niet is.
Maar misschien kan ik een lans breken voor mijn vriend Arie, want die weet me steeds weer te verrassen met zijn teksten, die hij me per e-mail doet toekomen. Al weet je nooit wanneer, want als Arie met een project bij hem thuis bezig is, dan hoor ik soms twee weken lang niets van hem. Vooropgesteld, deze projecten zouden bij normale mensen binnen een dag gepiept zijn, maar Arie denkt veel en lang na. Normaal gesproken neemt hij vooraf aan het project drie tot vier dagen de tijd. Hij zit dan op zijn porch en staart in de verte. Want daar haalt hij zijn inspiratie vandaan. Van ver dus. Vervolgens neemt hij een hamer, zaag of nijptang ter hand en gaat weer zitten. En met een beetje mazzel gaat hij dan de vijfde dag aan de slag. Wat neerkomt op het volgende verslag dat ik per e-mail van hem ontving en wat een eilanddichter van hoge klasse niet zou misstaan.
‘Grote reorganisatie van de week….
het ene kastje moest plaats maken voor het andere kastje
want daar moest een kastje komen wat beter ergens anders zou passen
bovendien konden we dan dat kastje weer gebruiken voor de geluidsinstallatie
en het kastje wat we daarvoor gebruikten wordt dan de keukentafel in het appartement
en de tafel die we juist daarvoor bedoeld hadden en net niet paste,
gebruiken we nu voor op de porch om de TV en radio op te zetten,
waardoor het kastje wat daarvoor gebruikt werd,
nu kan dienen als audio-kastje voor in de kamer
en kan dat kastje weer gebruikt worden als boekenkastje in de slaapkamers’
Arie, Aruba, maart 2011.
Nou meneer Solinger, hier sta je van te kijken indien je dit leest, want het is poëzie van het hoogste orde. Dus zoek maar niet verder en praat met mij als manager van deze grote dichter. Ik zal dan het honorarium laag houden, want de collega’s van Michelle hebben de staatskas al leeg geplunderd.
[uit Amigoe, 29 maart 2011]
Speciale commissie voor ‘luchtkunst’
De Arubaanse luchthaven Reina Beatrix moet een ‘typisch tropische Arubaanse ervaring’ worden voor passagiers, bezoekers en medewerkers. Daarom gaat een Air Art Comite advies uitbrengen aan Aruba Airport Authority (AAA) over kunstprojecten van lokale kunstenaars in het luchthavengebouw. Passagiers moeten direct bij aankomst een ‘warm Arubaans welkom krijgen’ en bij vertrek een ‘tropisch afscheid’. In de Air Art Comite, die door luchthavendirecteur Peter Steinmetz is geïnstalleerd, zitten Claudia Ruiz-Vasquez (voorzitter en werkzaam bij ArteSano Design Studio), Adi Martis (kunstcurator), Ciro Abath (adviseur van kunstenaars), Myrna Jansen (adviseur van de minister van Toerisme, Arbeid en Transport) en Stan Kuiperi (cultuuradviseur van de premier). De commissie werd vanmorgen officieel aan de media voorgesteld. Luchthaven, overheid en kunstenaars zien graag dat de luchthaven uitgroeit tot een ‘architectonisch en cultuur icoon’ in het Caribisch gebied. Om dit te kunnen doen, gaat ze dus adviseren over specifieke materialen en over het tonen van lokale producten die passen in de lijn die Aruba Tourism Authority voor ‘het merk’ Aruba heeft uitgezet.
[uit Amigoe, 30 maart 2011]
‘Onafhankelijkheid bestaat niet’
door Sharina Henriquez
Aruba jubileert dit jaar 25 jaar Status Aparte en op 18 maart wordt dit gevierd én tevens dat het eiland op deze dag 35 jaar een eigen vlag en volkslied heeft. Cultureel Aruba is hier druk mee en deze week verschijnt als een van de eerste publicaties de nieuwe gedichtenbundel Bos pa planta van de Arubaanse schrijver Quito Nicolaas.
Het is amper een paar maanden geleden dat Nicolaas ook al in beeld kwam met zijn Nederlandstalige roman Verborgen Leegte over een vrouw op zoek naar haar identiteit
en onafhankelijkheid. Nicolaas die in Nederland woont, is deze maand echter vooral op Aruba te vinden voor zijn bundel, die overigens gedichten bevat die hij onder meer tussen 2000 en 2005 publiceerde in de kranten ter viering van 18 maart. En ook het gedicht ‘Ontheemd’ staat er in wat eerder als openingsgedicht in de bundel vanwege het 50-jarige bestaan van het Statuut door het ministerie van Binnenlandse Zaken in Nederland werd uitgegeven. “Dit gedicht heb ik weer gekozen omdat het heel veel zegt in eenvoudige bewoordingen. Het zal typerend zijn, want we gaan nu na deze 25 jaar een nieuwe fase in als Aruba”, vertelt Nicolaas de Amigoe. Dat geldt ook voor een ander gedicht uit de bundel getiteld ‘Steen’, dat volgens hem over de toekomst van Aruba gaat. Namelijk die van een ‘echtscheiding tussen Nederland, Aruba en Curaçao. “In dit verband is een steen gebruikt als symbool voor die eilanden en je ziet heel duidelijk die grotere stappen van de grote broer aan de zuidkant.” De schrijver is vrij resoluut wat het komende kwart van deze eeuw Aruba staat te wachten, wat hij ook in zijn nieuwe bundel als commentaar heeft opgenomen. “Ik geloof zeker dat we in komende 25 jaar afscheid van elkaar moeten nemen, of Nederland van Aruba en Curaçao of andersom. En dan zal zich de situatie voordoen dat we min of meer worden gedwongen op eigen benen te staan, waarmee we toch niet echt blij zullen zijn, met dat bewuste moment. Vandaar die teneur in dit gedicht.”
“Als je terugkijkt, 50 jaar geleden, zijn heel veel landen in Azië, Zuid-Amerika en het Caribische gebied onafhankelijk geworden. Maar 50 jaar later beseffen zij pas dat zoiets als onafhankelijkheid niet bestaat. Dat door de verwevenheid van de economieën met elkaar, je niet zonder elkaar kan. En ook al zouden de eilandbewoners het zelf niet willen, dan is het wel Nederland”, zegt de auteur. “Het klimaat is daar ook aan het veranderen dat ik ook niet uitsluit dat er een bepaald moment komt van tot hier en niet verder.”
En Nicolaas kan het allemaal goed volgen. Vanuit Nederland dus waar hij woont, maar waar vandaan hij nog sterk in verbinding staat met zijn geboorte-eiland. “Het is bovendien toch schrijvers eigen dat je in twee werelden leeft. In die zin zit ik fysiek in Nederland, maar mentaal maak ik alle ontwikkelingen hier mee.” Net als hoofdpersoon Maureen in zijn roman
Verborgen Leegte
Ook hij kwam evenals haar in de jaren zeventig naar Nederland om te studeren. Het autobiografische zit er soms zelf zo sterk in dat Maureen die in het boek vlak voor vertrek naar Nederland het erf van de pastorie schoonmaakt om zo een abonnement op Time en Newsweek te kunnen nemen om alvast wat meer wereldwijs te worden, in feite een werkelijke ervaring van Nicolaas is. “Maar iedere auteur schrijft nu eenmaal over dingen dicht bij zichzelf.”
De schrijver vertelt dat hij van 8 tot 13 maart op Curaçao zal zijn om niet alleen zijn nieuwe dichtbundel maar dus ook Verborgen Leegte te presenteren. Zo is hij er uitgenodigd door Fundashon pa Planifikashon di Idioma voor een debat over auteurs die vrouwelijke personages in hun romans gebruiken. “Ik ben zelf ook benieuwd wat er naar voren komt. En ik heb zo mijn eigen percepties over het opvoeren van personages, maar wat ik het publiek in elk geval wil meegeven is dat we op een kruispunt staan. Dat er meer proza gecreëerd moet worden, maar ook van een bepaald gehalte. Dus niet iedere keer weer over de gebeurtenissen van 30 mei bijvoorbeeld, maar wel over een zijstraatje daarvan. Of meer over de geschiedenis van het eiland Curaçao.”
Historische roman
Nicolaas houdt een sterk pleidooi voor historische romans. “Ik heb in 2009 deelgenomen aan een symposium over historische romans en toen ook al in mijn toespraak de toehoorders voorgehouden dat we best op een andere manier met de werkelijkheid om kunnen gaan. Meer op de Zuid-Amerikaanse toer. En op het eind van mijn verhaal bracht ik naar voren dat je het in ons geval in de Antilliaans/Arubaanse literatuur niet steeds weer over 30 mei 1969 moet hebben, maar ook over andere aspecten van onze geschiedenis. Neem maar de rol en functie van de gouverneurs in die tijd, daar kan je een prachtig verhaal van maken. Zo zijn er veel meer dingen, ook op Aruba, om dat op papier te krijgen. Ik vind het in die zin belangrijk dat het publiek kennis gaat nemen van hoe men in een bepaalde tijdsperiode heeft geleefd. En dat kan nu dus ook gelden voor de afgelopen vijftig jaar. Dat je dan bijvoorbeeld een roman schrijft die zich afspeelt in de jaren 50. Mijn roman speelt zich af in de jaren 60/70. Het is mijn bedoeling om hierna ook met een nieuwe roman te komen die zich in een latere tijdsperiode afspeelt.”
In Verborgen Leegte wordt vooral de geschiedenis van de migranten in San Nicolas verhaald. Niet geheel toevallig. Nicolaas is afkomstig uit San Nicolas. “Het ging er mij om dat er heel weinig over de komst van de migranten is geschreven. Dus ik dacht, verrek, daar ga ik dan over schrijven. Want ik ben opgegroeid met de migranten, had er schoolvrienden en trok dus met ze op. En in dat verband was het vrij gemakkelijk om erover te schrijven. Het was mijn dagelijks gebeuren wat ik voor mij zag gebeuren.” Nicolaas ziet dus graag meer historische romans omdat deze iets vertellen van onze eigen geschiedenis. “Maar het wordt anders ingevuld. Al die andere romans die we gepubliceerd hebben, die zijn nu gedateerd. Ze behandelen een bepaald thema, dat had ook anders gekund.”
Nederlands
Hij ziet ook graag dat zijn collega-schrijvers meer in het Nederlands publiceren. Hoewel het voor Nicolaas zijn eerste Nederlandstalige roman is, heeft hij wel al eerder werk gepubliceerd in het Papiaments. “In 2004 heb ik mijn eerste roman geschreven, een Papiamentstalige, die was snel uitverkocht. En toen heb ik mij voorgenomen om een roman in het Nederlands te schrijven. De Nederlandstalige Arubaanse literatuur is heel dun gezaaid. Je merkt op Aruba vergeleken met Curaçao een grote aversie op tegen het Nederlands. Van de andere kant zeg ik, willen wij herkenbaar zijn en blijven binnen het Koninkrijk, dan moeten wij ook een bijdrage leveren aan wat ik dan reisliteratuur of Koninkrijksliteratuur noem. Jammer genoeg merk ik dat van Arubaanse kant dat nog heel weinig gebeurt.” In december bij de boekpresentatie van Verborgen Leegte wees hij daar ook al op. Nicolaas vindt dat Antilliaanse en Arubaanse auteurs namelijk ook over de schutting heen moeten kijken. “Dus niet altijd binnen de grenzen van Aruba en Curaçao denken en schrijven. Dat vind ik belangrijk. Of dat betekent dat mijn collega-auteurs op Aruba dat ook gaan doen, dat betwijfel ik. Misschien is dat meer iets voor de nieuwe generatie schrijvers. Want voor de huidige generatie zal het Jacques Thönissen blijven, Joan Leslie en ik.”
El Show
“Ongeacht de taal”, zegt Nicolaas tot slot, “is de productie van Arubaanse auteurs sowieso niet om over naar huis te schrijven.” Hij verklaart dat vooral aan het fenomeen ‘El Show’ dat op Aruba waart. “Bijna alles draait hier om show. Ook bij mijn collega-schrijvers en dichters. Je ziet ze eerder zich in de kranten manifesteren of op een foto dan dat ze keihard werken aan een volgende publicatie. Dat zegt heel veel over onze gemeenschap, dat glamourgedoe of overal aanwezig willen zijn. Maar als ik kijk naar het productieritme van mijn collega’s dan is dat vrij laag.” In 1986, dat geeft Nicolaas ook in het voorwoord van zijn nieuwe bundel aan, kende Aruba nog een explosie van literair werk. “33 Boeken werden er uitgegeven en in 2008 was er een vergelijkbare explosie vanwege het Culturele Jaar. Maar in de periode daar tussenin is het heel beschamend en afgelopen jaar ook. Hooguit vier boeken zijn er toen verschenen. Ik ben nu geloof ik ook de eerste die voor 25 jaar Status Aparte met werk komt. Wat ook weer zegt dat men er op het eiland vanuit historisch besef niet echt mee bezig is.”
[uit Amigoe Ñapa, 12 maart 2011]
RSS
Facebook
Twitter
