Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: Arrendell Rosa
De ziel van Tula in onze Literatuur
Spiegel van 160 jaar na de Afschaffing van de Slavernij
door Quito Nicolaas
Aan de vooravond van de eeuwwisseling naar de 21e eeuw gingen zelforganisaties in Nederland zoals Caribbean Lagoon (Utrecht) aandacht besteden aan de Arubaanse/Antilliaanse literatuur. De Zondagmiddag was gereserveerd voor de post-koloniale literatuur. Deze bijeenkomsten waren bedoeld om de eigen cultuur en literatuur onder de Arubaanse gemeenschap in Nederland bij te brengen. En er hopende dat men bewust werd van de eigen cultuur in het buitenland, waarvoor je echt niet hoefde te schamen. Een tendens die je steeds vaker tegenkomt onder migranten. Met de oprichting van de Werkgroep Caraïbische Letteren en zijn blog Caraïbisch Uitzicht en de stichting Simia Literario werd doelgericht gestreefd naar de opleving van de Caribische literatuur in Nederland.
read on…Literatura Arubiano a crece y creando propio estilo
pa Quito Nicolaas
Loke antes tabata un sentimento, algo cu e pueblo tabata sinti y experencia a ser realisa den forma di nos Status Aparte na 1986. Si den añanan ’30 e idea y deseonan tabata dificil pa cumpli, entrante 1 januari 1986 esaki a bira realidad. Aruba a conoce hopi desaroyo desde a realisa su Status Aparte y e cambionan tabata riba tur tereno y bisto pa un y tur. Si antes e Arubiano tabata timido y reserva, diripiente nos a cera conoci cu un Arubiano sigur di su mes y bon articula. Loke cu ta resalta di e Literatura Arubiano cu e’la sobrebibi e crisis despues cu e refineria Lago a cera su portanan y tambe e insiguridad cu tabata reina den comunidad pa cu e status di Aruba como pais den Reino.
Papiamento
E cambionan riba tereno cultural a haci un impacto grandi, no solamente atraves di e actividadnan pero tambe esnan via television, biblioteca y librerianan. Construiendo un nacion ta nifica cu den enseñansa ta dedica atencion na historia y cultura di un pais. Riba tereno di Papiamento tambe nos a avansa basta. Awendia tin mas comprension y e conviccion cu mester inclui Papiamento na skol. Asina tambe Aruba ta traha na e identidad di su pueblo y duna esaki un cara y un curason. Nos idioma Papiamento mester sirbi den futuro como un instrumento di integracion y emancipacion di e diferente nacionalidnan den sociedad. Na vispera di Status Aparte na 1985, nos por a mira un explosion di autornan y obranan literario. No tin nada mas bunita cu un pais cu ta produci su poeta y escritornan, kendenan ta dedica nan mes na literatura y den nan idioma materna.
Durante e añanan cu a transcuri a mira diferente caranan desaparece fo’I e campo di literatura , esta escritornan cu a dicidi di stop di skirbi y otronan cu no tei mas hunto cu nos. E promedio di cada autor Arubiano ta un tres bukinan cu nan ta skirbi y despues ta pone e pen un banda. Literatura ta un tereno dynamico y por observa tambe cierto cambionan rapido cu ta sigui otro, mientras nos a conoce periodonan tambe di stagnacion cu casi no ta tin produccion literario. E hecho cu no tin continuidad por ta debi na diferente factornan, pero principalmente e hecho cu ainda e comunidad no ta asina leu cu nan ta aprecia y lesa obranan di nos propio autornan. Un conteo di e obranan cual a keda publica den e periodo di 1986 – 2011 ta indica cu tin mas tomonan di poesia compara cu novela, novelita of cuentanan cortico a keda publica. Esaki ta nifica cu poesia ta domina prosa y ta encera cu e cantidad di autornan cu ta dedica nan mes na prosa ta masha schaars y defacto no ta mas cu seis escritor.
Novela
Ultimo 25 aña mucho novela no a keda publica cu ta haci un bon comparacion posibel y asina mes mester distingui entre esnan pa hoben y adulto. Na 1986 a keda publica un di dos novela pa hobennan, esta :Wi-ki-ki-ri-ki-ki di Frances Kelly. Prome cu esei J. Daal a publica su obra Warwind cu tabata resultado di un forma di coperacion entre Cas Editorial Charuba y Uitgeverij Leopold. Sin embargo e genero aki di prosa no a sigui crece, manera lo a spera. Esaki considerando e cantidad di hobennan den e grupo di edad aki. Cu publicacion di e obranan Buscando felicidad (2002), Tres diferente ruta (2006) y Ursula (2011) di H.I. Hennep, e genero aki a keda rebiba. Den esei tabata un bon idea pa traduci e novelita Mosa´s eiland/ Isla di Mosa (2009) di e autora Desiree Correa cu ta contene un protesta contra e bida social cu di tur banda ta ser strangula.
Aparte cu durante ultimo añanan nos por señala un aumento leve di obranan di prosa, tog e cantidad ta keda poco. Esaki mientras cu den e decada di añanan ’60 y ’70 nos a cera conoci cu e novelita pa adultonan, esta Cuentanan Rubiano (1961) di Ernesto Rozenstand y e novela na Hulandes De witte pest (1978) di Angela Matthews. Posteriormente na 1981 e obranan di Jossy Mansur a sali riba mercado, e.o. E regreso y otro cuentanan cu ta contene mas bien cuentanan cortico tocante diferente tema. Pues den e añanan anterior un fundeshi a ser traha pa sigui construi ariba, pero esaki a resulta di no tabata bon fuerte ainda.tabata te na cabamento di e decada ’80 cu e novelita Regalo di Fantasia (1989) di F. Williams ta keda publica.
Decada 90
E decada di añanan ’90 ta habri cu e prome obra Cetilalma y otro cuentanan (1990) di J. Tromp. Na Hulanda entretanto e prome novela Zuidstraat (1992) di D. Henriquez ta ser edita y bo ta spera cu e procesonan aki – esun na Aruba y e otro na Hulanda – lo a reinforsa otro. Atrobe esaki no a resulta di ta asina y ta te na mediano di añanan ’90 a sali e siguiente obra Alma transparente (1994) di F. Williams, cu ta mas bien un coleccion di cuentanan cortico. Despues di un periodo di stabilidad di 1986 – 1996, nos ta mira un cambio den e clima literario na Aruba. Hustamente den e di dos parti di decada nobenta, nos por señala un berdadero explosion di obranan di prosa: Si t’ami mes (1996) di Richard de Veer, E Yamada (1997) di Frank Williams, Acompaña pa un Angel (1998) di Yolanda Croes, E biento di atardi (1998) di Jossy Tromp y Perdi riba laman (1999) di Yolanda Croes.
Mayoria di e novelanan cu a sali publica den añanan ´90 tabata basa riba sucesonan cu a tuma lugar na Aruba.Esaki ta conta sigur pa e obra ´E Yamada` cu ta trata e hecho cu diferente gruponan religioso riba e isla a keda lanta. Pero tambe por ehempel e novela Perdi riba laman di Yolanda Croes ta basa riba bida real y cual storia a keda construi haciendo uzo di e.o. e informenan den corant y di e famianan. Den e di dos parti di decada 2000 ta manera cu e produccion literario a pasa pa e aerea di Hulanda, unda den corto tempo cinco novela na papiamento of hulandes a keda publica. Akinan nos ta referi na e.o. Kralen uit de Cariben (2008) di I. Grovell y Dottie, de kleindochter van een oude slavin (2008) di R.V. Arrendell, di cual e ultimo aki ta mas bien un ego-documento. E hecho aki no ta kita afo cu e mesun fenomeno cu nos a registra den e di dos parti di decada ’90, a manifesta su mes na Aruba na 2008 cu tabata e Aña Cultural. Den e aña ei 18 obra literario a keda publica y ta muestra cu tin suficiente talento pa yega na un produccion literario aceptabel.
Estilo & tema
E estilo di mayoria di nos autornan a keda mescos cu antes, unda mas bien ta describi delaster un cos cu e personahe den e novela ta pasa aden. Aki aya tin un climax pasobra e ta haci e storia unabes mas interesante pa sigui lesa, pero te einan tambe. No tin un profundisacion di e storia atravez di e diferente temanan of liñeanan cu ta core den e storia. Casi bo no ta mira e cambionan cu un personahe ta pasa aden. E estilo di skirbi mes tin biaha por pasa pa uno masha passivo mes. Den esaki mester señala cu e influencia di nos autornan, dor di escritornan hulandes no a tuma luga den e caso di Aruba. Esaki por ta un indicacion cu nos autornan local ta decidido den mantene un propio estilo? Un propio estilo di skirbi cu sin embargo mester amplia su mes cu cierto tecnicanan. Un ehempel den esaki ta e obranan di J. Tromp cu su surealismo-magico, kende corectamente ta busca mas tanto un acercamento na e Literatura Spaño.
Hopi di locual a keda publica por ser categorisa como un cronica, den cual p.e. Ernesto Rosenstand den su buki Companashi (2006) ta relata con el a bandona Colombia y den kico tur el a pasa unabes cu el a yega Aruba.Nos ta topa tambe cu un ego-documento, esta esun di Richard de Veer Un siglo di recuerdo (2008), den cual e ta relata pa nos con e bida den siglo pasa tabata ta riba e isla. E ultimo aki ta un contraste compara cu su prome buki Si t´ami mes, unda e´la basa su mes riba e storianan di Compa Nanzi pero uzando personahenan den bida real na Aruba. Un otro novela cu mester menciona ta Tera di silencio (2004) di Quito Nicolaas, den cual e ta haci uzo di elementonan internacional – p.e. e asesinato di J.F. Kennedy – pa ilustra ki impacto esaki tabata tin riba e famia y e hobencito cu despues ta aparece como consehero di gobierno. Tambe e tecnica cu a ser utilisa den e novela aki, esta di uza un flash-back pa bay bek hopi mas den pasado.
E temanan principal cu tempo no a cambia mucho, teniendo cuenta cu e loke e comunidad ta gusta scucha y lesa. E pregunta ta si un escritor mester tene cuenta cu e aspecto comercial?Si un poëta mester transmiti e loke e ta sinti, observa y pensa na un dado momento, un escritor tambe mester narata e loke ta sosode rondo di dje. Riba tereno di prosa tambe nos por constata cu e desaroyonan den nos region a pasa bay, sin cu esaki tabata motibo pa inspira nos autornan pa skirbi algo al respecto. Obranan di e gigantenan manera Gabriel Garcia Marquez, Mario Vargas Llosa of di e Caribense V.S. Naipaul casi no ta tin influencia riba nos autornan local. For di esaki por deduci cu e bista di nos autornan, cu excepcion di algun, ta mucho pa paden dirigi ainda. Y e remarke aki ta conta mas bien pa e obranan skirbi na Papiamento cu esnan publica na Hulandes.
[E ultimo parti lo aparece 18-3-2012]
Interview met de Arubaanse schrijfster Rosa Arrendell
In september 2008 verscheen het boek Dottie, de kleindochter van de oude slavin. Het is een prachtig boek en meesterlijk geschreven door de Arubaanse auteur Rosa Arrendell. Al vanaf het eerste moment dat je erin leest, wordt je meegenomen in het verhaal. Over San Nicolas waar de schrijfster van dit uitzonderlijk boek is geboren, is maar weinig bekend. Maar met deze uitgave komt er een verandering in, daar het de lezer terugneemt naar de eindjaren vijftig en zestig. Een periode waarover ook heel weinig is geschreven. Reden genoeg om een gesprek met de auteur aan te gaan.
Wanneer bent u op het idee gekomen om een boek te schrijven met als thema het leven van Dottie?
Ongeveer zes jaar geleden merkte ik dat het verhaal over mijn overgrootmoeder Cobbee de slavin, de kans liep in de vergetelheid te raken en ben daarom met het schrijven begonnen.
Het boek is een ego-document geworden, waarin u over de jaren voor en na de vestiging van de Lago rafinaderij vertelt. Wat is u het meeste uit die tijd bijgebleven?
Met de komst van Lago op het eiland genoot men alom van een periode van welvaart en vooruitgang tot begin jaren zestig. Begin jaren zestig begon de raffinaderij met automatisering. Er volgde een periode van vele ontslagen onder de gastarbeiders. Men moest na hun ontslag het eiland weer snel verlaten. In de woonwijken heerste verdriet onder de buren en op de scholen verloor je vaak je beste vriend of vriendin.
U beschrijft in uw boek verschillende typische Caribische verschijnselen, zoals de enorme verantwoordelijkheid die onze kinderen van jongsaf aan worden bijgebracht. Hoe kijkt u terug naar een dergelijke opvoeding?
Ouders moesten werken en kinderen waren vaak alleen. Oudere kinderen kregen vaak de taak op hun jongere broertjes en zusjes te passen. De zorg voor de jongeren namen ze serieus opzicht. Iedereen probeerde op elkaar te passen en deelde daardoor een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Dat was heel goed voor de individuele ontwikkeling. Dat systeem was heel goed voor een evenwichtige ontwikkeling.
Eerst geeft u wat achtergrondinformatie over de situatie, dan pakt u de draad op en vertelt verder in de romanvorm. Waarom is dat?
De oude slavin Cobbee en haar kleindochter Dottie waren twee bijzondere vrouwen. Voor Cobbee moest ik even een klein stukje terug in de geschiedenis, rond de afschaffing van de slavernij en haar leven daarna. Het leven van Dottie had ik voor een flink deel zelf mee gemaakt. Ik stond erbij en keek ernaar.
In welk opzicht kunnen we uw boek vergelijken met de roman My Mother van Jamaica Kincaid?
Dat boek heb ik helaas nog niet gelezen, maar uitgaande van de titel van het boek zou ik zeggen, dat beide boeken gebaseerd zijn op de ervaringen van een kind ten aanzien van zijn moeder.
Kunt u wat meer vertellen over de code’s die onderling in The Village werden gehanteerd? De code in de Village was saamhorigheid.In alle opzichten. Er heerste een eenheid die door buitenstaanders niet kon worden doobroken. Die saamhorigheid is onstaan omdat de “Village People” beseffen dat de “Village” vaak negatief in het nieuws kwam.
U geeft een beeld van de vrouwen die vroeger in de Colonny werkten en maar ƒ65,- in de maand verdienden. Wat betekende dat voor een gezin van een alleenstaande moeder? Dat was een misdaad tegen die vrouwen, een nasleep van de slavernij. Dat betekende armoe binnen het gezinnetje. Ze kwamen van alles te kort. Er bestonden geen sociale instantie tot wie zich men kon keren met alle gevolgen van dien.
Opvallend is dat u geen aandacht besteedt aan de rol van The Golden Rock in Juana Morto. Dit is toch de club geweest, waar men bij elkaar kwam om te feesten en elkaar te ontmoeten.Waarom is dit niet meegenomen in uw beschrijving van de wijze van vrijetijdsbesteding? In die tijd had je nog geen samensmelting van culturen op Aruba, zoals we die nu zien. Iedere groep had zijn eigen club waarin ze zoveel mogelijk hun culturele actieviteiten vierden. Zo had men een Surinamse- club, een Bonairiaanse club, een St. Maarten club, een Chinese-club en een Lago Heights club. Als laatste kwam daarbij de Golden Rock Club voor de oorsprokelijke Arubanen.Afschrikwekkend was de opneningsavond met die dodelijke steekpatij.
Tegenwoordig probeert jongeren hun grenzen te verleggen, vroeger deden ze dat door b.v. zonder toestemming naar Grapefield te wandelen. Welke gevaar schuilde er toen? Het gevaar van verdrinking en Grapefield was een plek waar de iligale prostitutie werd bedreven. In huurauto’s werden zij met hun klanten daar naartoe gebracht. Ook gingen jonge stelletjes daar naar toe met alle gevolgen van dien.
Wanneer verschijnt uw volgende roman en wat zal het thema zijn? Ik heb well een aantal ideeen,maar ik moet naast de computer een andere methode zien te vinden bv door
het opnemen van geluidsbanden. Als ik aan een nieuw boek begin bent u de eerste die het hoort.
Dit interview met de auteur werd eerder op 24 oktober in Caribe Magazine geplaatst
RSS
Facebook
Twitter
