Op donderdag 27 mei 2021 ondertekenden Rita Rahman, voorzitter van de Werkgroep Caraïbische Letteren, en... Lees verder →
Posts tagged with: Argentinië
Op weg met een bevrijdingsfilosoof
door Walter Lotens
De bevrijdingsfilosoof is een gelaagd boek. Het gaat zowel over de in het Westen vrijwel onbekende Argentijns-Mexicaanse filosoof Enrique Dussel (1934) als over de intellectuele ontdekkingstocht door een Nederlandse filosoof naar het Latijns-Amerikaanse denken. Het resultaat is een essay in de ik-persoon geworden waarin Wil Heeffer heen en weer loopt tussen de geschiedenis van het westerse denken en het bevrijdingsfilosofisch denken van Enrique Dussel.
read on…De dichter met de droeve ogen is niet meer
Juan Gelman
door Els Moor
Op 14 januari 2014 overleed in Mexico op 84-jarige leeftijd Juan Gelman, een van de belangrijkste dichters van het Spaanstalige gebied. Hij leefde in ballingschap, lang in Europese landen, nadat hij in 1976 het Argentinië van de junta was ontvlucht vanwege doodsbedreigingen door een terreurgroep. Hij stond bekend als ‘de dichter met de droeve ogen’. In 1976 werden zijn twintigjarige zoon en diens 19-jarige zwangere vrouw opgepakt en ze verdwenen. Veel later kwam hij erachter dat zijn zoon vermoord was, zijn schoondochter is nooit teruggevonden. Wel heeft hij later zijn kleindochter gevonden die in gevangenschap was geboren en geschonken aan een politieman. In de jaren van intens verdriet ontwikkelde Gelman zich tot een groot dichter. ‘De man die de woorden liet spreken voorbij de dood’, werd hij genoemd. In 2008 kreeg hij de Cervantesprijs.
Kleine tango
ik
weet
niet wat ik moet doen
opdat je uit mij verdwijnt en eindelijk
naar de hel loopt naar het lijden dat
mij kwelt als ik je zie
en als ik je niet zie en
je niet meer bent dan
lijden in plaats van opwinding hoop
stilte onder de zon
een andere zon bovendien
[Juan Gelman in de dagen die ons scheiden. Amsterdam: Uitgeverij de Populier en Centrum voor Chileense Cultuur (vertaling), 1983]
Nederlandse literatuur en cultuur op Feria del Libro de Buenos Aires 2013
Amsterdam is dit jaar van 23 april tot 13 mei ciudad invitada de honor op de Feria del Libro in Buenos Aires. Het Nederlands Letterenfonds organiseert hier onder de naam Café Amsterdam een grootschalige presentatie van Nederlandse literatuur en cultuur. De Feria del Libro is in Zuid-Amerika de grootste in haar soort en trok vorig jaar 1,4 miljoen bezoekers.
read on…Eerste Latijns-Amerikaanse paus: Franciscus
Rome – De Argentijnse kardinaal Jorge Mario Bergoglio is woensdag tot paus gekozen. De nieuwe paus gaat Franciscus heten. De Franse kardinaal Jean-Louis Tauran heeft dat bekendgemaakt op het balkon van de Sint Pieter.
De keuze is een totale verrassing. Hij is de eerste Latijns-Amerikaanse paus ooit en de eerste niet-Europese paus sinds Gregorius III (731-741). Hij is ook de eerste Jezuïet die paus is geworden en de eerste pater (lid van een religieuze orde of congregatie) sinds Gregorius XVI (1831-1846). Even na 19.00 uur kwam witte rook uit de schoorsteen. Er zijn vermoedelijk vijf stemrondes geweest. Dat is één meer dan in 2005, toen de Duitser Joseph Ratzinger tot paus werd gekozen.
Hoewel in Latijns-Amerika over het algemeen positief is gereageerd op de verkiezing van de Argentijn Jorge Mario Bergoglio als nieuwe paus, zijn veel Argentijnen nog altijd boos over de rol van zijn kerk tijdens de dictatuur van 1976 tot 1983. Doordat de kerk de dictatuur weinig weerstand bood en zich niet openlijk uitsprak tegen de ontvoering van baby’s en de moord op duizenden ‘subversieve elementen’, verloor de kerk in het Latijns-Amerikaanse land veel volgelingen. Het is ook een van de redenen waarom twee derde van de Argentijnen zich als katholiek beschouwt, maar minder dan tien procent geregeld een dienst bijwoont.
Onder Bergoglio’s leiding boden Argentijnse bisschoppen in 2012 een gezamenlijk excuus aan voor het falen van de kerk. Voor sommige activisten kwam dat veel te laat. Bergoglio maakte twee keer van zijn recht gebruik om te weigeren voor de rechter te verschijnen en toen hij uiteindelijk in 2010 een verklaring aflegde waren zijn antwoorden ontwijkend, aldus mensenrechtenactiviste Myriam Bregman.
Deze feiten kwamen ook ter sprake bij Pauw en Witteman in hun woensdagavonduitzending, maar zij vertoonden een foto van de pauselijke nuntius Laghi met Videla en deden het voorkomen alsof de nieuwe paus op die foto te zien was….
Borges: De bewaker van de boeken/El Guardián de los libros
door Ezra de Haan
Over Alle gedichten van Jorge Luis Borges
Wie over de Zuid-Amerikaanse literatuur spreekt heeft het meestal over Gabriel García Márqueuz, MarioVargas Llosa of Julio Cortázar. Borges wordt binnen die context zelden genoemd. Borges is een schrijver van de buitencategorie, die kleine groep van wereldberoemd geworden schrijvers die een wereld op zich vormen. Auteurs als Nabokov, Kafka, Joyce of Burroughs. Ze hebben zich aan traditie of landsgrens ontworsteld en zijn zelf een voorbeeld voor anderen geworden. Jorge Luis Borges hoort ook bij een andere, nog kleinere, groep van schrijvers, zij die blind werden en doorschreven alsof er niets aan de hand was. John Milton, voor eeuwig in de canon bijgeschreven door zijn Paradise Lost, Wyndham Lewis, de schrijver, dichter, essayist en schilder die meerdere boeken letterlijk op de tast schreef, de Belgische dichter Marcel van Maele en ook de bij tijden totaal blinde James Joyce kenden net als Borges de inktzwarte nacht die blind zijn heet.
Voor de actieve lezer en schrijver is er geen grotere nachtmerrie te bedenken dan die van de verblinding. Deze latente, altijd aanwezige, angst werd werkelijkheid toen ik mij in Hamburg aan de ‘Dialoog in het donker’ waagde. Onder begeleiding van een blinde bracht ik anderhalf uur door in het pikkedonker, leerde ik te vertrouwen op mijn blindenstok, tast- en reukzin. Binnen een minuut werd ik geconfronteerd met de problemen die plaveisel, bruggen en oversteekplaatsen opleverden. Nooit eerder luisterde alles zo nauw, nimmer heb ik zo indringend in het duister getast. Vreemd genoeg went alles. Ik betaalde, zij het met moeite mijn bier en vond ook het glas waar het inzat. Ruimte en afstand waren abstracte waarden geworden en toch kwam er ook een heerlijke rust over mij. Tot ik aan lezen dacht en de onmogelijkheid ooit nog een van mijn favorieten te kunnen herlezen. Het zweet brak mij uit. En op dat moment opende zich een deur en werd ik wederom verblind. Nu door het licht.
Boeken en dromen zijn, naast de vrouw, datgene waar het allemaal om draait. Borges wist dat als geen ander. De rijkdom van dat wat je gelezen hebt en waar je een leven lang op kunt teren, valt niet in geld uit te drukken. In het geval van Borges kwam er op een geven moment niets meer bij. Hij moest het, door blindheid getroffen, doen met dat wat er in zijn geheugen was opgeslagen. Zelf schreef hij: de pagina’s die ik heb gelezen zijn mijn trots (laat anderen pronken met de pagina’s die zij hebben geschreven). Hij wist dat weten en kennen belangrijk was en had zijn jonge jaren gevuld met het lezen van alles wat er op zijn weg kwam. Alsof hij wist wat er later boven zijn hoofd hing…
(Een lezer- fragment)
…omdat vergetelheid
een van de vormen van herinneren is, de schimmige kelder ervan,
de andere, geheime kant van de medaille
Voor Borges waren boeken meer dan vermaak of ontspanning. Literatuur en de schrijvers ervan vormden de wereld waarin hij zich bewoog. Hij wist dat alles wat hij schreef later deel uit zou gaan maken van dat wat wereldliteratuur heet. De makers ervan waren, dood of levend, zijn vrienden. Ze vertolkten soms beter dan hij, dat wat er in hem omging. En dat schreef Borges op zijn beurt weer op.
Mijn boeken
Mijn boeken (die niet weten dat ik besta)
zijn mij even vertrouwd als dit gezicht
met grijze slapen en met grijze ogen
dat ik vergeefs zoek in het spiegelglas
en dat ik aftast met mijn holle hand.
Niet zonder een zekere logische wrevel
Bedenk ik dat mijn wezenlijke woorden
staan op de pagina’s die niet weten wie ik ben,
niet op de pagina’s die ik heb geschreven.
Het is beter zo. De stemmen van de doden
vertolken mij voorgoed.
Een gedicht dat op ‘Mijn boeken’ lijkt is ‘Een blinde’ waarin Borges zijn blindheid en het aftasten van zichzelf beschrijft. Dat Milton in dit gedicht voorkomt is niet verrassend. De blinde dichter biedt Borges een ijkpunt zoals tientallen andere dichters en schrijvers in zijn gedichten dat ook doen. Bijzonder is wel dat Borges keer op keer een gedicht weet te schrijven waaruit het bijzondere voor hem van een auteur duidelijk wordt. Mooi en schrijnend zijn de woorden in ‘Een blinde’.
Een blinde
Van wie is het gezicht dat mij aanschouwt
als ik mij in het spiegelglas bespied?
Ik ken de man niet die zijn spiegeling ziet
met heimelijke toorn, die al verflauwt.
Traag in mijn duister tast ik met mijn hand
mijn onzichtbare trekken af. En dan:
een fonkeling. Ik vang een glimp op van
je haar, asgrijs, of nog met goud omrand.
En ik herhaal dat ik weinig heb verloren,
de dingen zijn nu oppervlakteloos.
Het is een dappere troost, in Miltons sporen,
maar ik denk aan de letters en de roos.
Ik denk dat, oog in oog met mijn gezicht,
ik weten zou wie ik ben in het maanlicht.
In een ander gedicht van Borges, dat ‘De blinde’ heet, gaat hij nogmaals op het onderwerp in. In de laatste regels daarvan komen de dromen voor, iets waar hij vaker over schreef.
De blinde (fragment)
Alleen de gele vormen blijven almaar komen
en als ik zie, zie ik alleen maar bange dromen.
Borges’ gedichten over dromen en slapen kunnen zich meten met die van Coleridge, Keats, Kloos of Shelley en zijn ook duidelijk op een romantische leest geschoeid. Emoties, gedachten en angsten die van alle tijden zijn komen tezamen in prachtige gedichten als ‘Het ontwaken’, ‘De slaap’, ‘De droom’ en ‘Spinoza’. Neem regels als: Zijn roem, spiegeling van dromen in de droom/ van een andere spiegel, stoort niet, noch de schroom/ en liefde van maagden die om hem is. Of de slotregel van ‘De slaap’: Wie zul je zijn vannacht in het obscuur/ domein van dromen achter gene muur? Meesterlijk is ook de opening van het gedicht ‘Het ontwaken’:
Het ontwaken (fragment)
Het licht valt in en ik verhef mij traag
uit dromen naar de droom die ieder deelt;
de dingen wordt de plaats weer toebedeeld
die ons bekend is en vertrouwd; vandaag
is overweldigend bijeengekomen
Jorge Luis Borges schreef voor hen die, net als hij, verliteratuurd waren. Wie zich in de loop der jaren van een literaire rugzak heeft voorzien, geniet des te meer van de gedichten van de meester. Al zijn helden komen langs. Joyce, Kafka, Byron, Spinoza, Browning, Rilke, Emerson, Meyrink, Melville, Keats, Poe, Conrad, ze staan er allemaal in. Maar een van de mooiste gedichten, wat dit onderwerp betreft, is Aan een zekere schim, 1940 dat voor De Quincey, de opiumschuiver, werd geschreven. In de laatste regels beschrijft Borges een gevoel dat ik maar al te goed ken: de liefde voor een inmiddels lang geleden gestorven schrijver. Het is vriend die je kent en bewondert, hoe vreemd dat ook mag klinken.
Aan een zekere schim, 1940 (fragment)
mogen wij worden gered door onontcijferbare bouwsels
die gruwel geven aan jouw droom.
Jij broeder in de nacht, opiumsnuiver,
vader van kronkelige volzinnen die al torens en doolhoven zijn,
vader van woorden die we niet vergeten,
hoor je mij, vriend die ik nooit aanschouwde
dwars door die niet te peilen dingen heen,
de zeeën en de dood?
Dat ik het tot nu toe nog niet over de vertaling van de gedichten heb gehad is het gevolg van de kwaliteit ervan. Barber van de Pol en Maarten Steenmeijer hebben de poëzie van Borges vertaald op een wijze die volkomen natuurlijk aandoet. Zelfs de oorspronkelijke vorm is bewaard gebleven en daaruit blijkt hoe meesterlijk de vertaling is. Je vergeet dat het vertalingen zijn. Voor de echte liefhebber heeft de uitgeverij ook het origineel naast de vertaling geplaatst. Het levert een boek op dat iedere echte poëzieliefhebber op zijn nachtkastje moet hebben staan. Alle gedichten van Borges is een hoogtepunt in de wereldliteratuur en een pronkstuk voor de boekenkast.
Zekerheid van twijfel: Nederlandse en Argentijnse rijkdom
Op 13 februari organiseren de KNAW en het NIBA een symposium Zekerheid van twijfel: Nederlandse en Argentijnse rijkdom.
Voor de Argentijnse schrijver Jorge Luis Borges is de twijfel de basis van de intelligentie. Een opvallende stellingname voor iemand die komt uit een land waar in het dagelijkse leven de stelligheid juist lijkt te zegevieren. Argentinië kent grote culturele rijkdom en kent een van de belangrijkste wetenschappelijke tradities op het Zuid-Amerikaanse continent. Daarom organiseert de KNAW in samenwerking met het Nederlands Instituut in Buenos Aires (NIBA) een bijeenkomst over de culturele en wetenschappelijke raakvlakken tussen Nederland en Argentinië.
Het NIBA tracht de verschillende aanwezige activiteiten te bundelen en nieuwe te ontplooien, door een platform te bieden ter stimulering van wetenschappelijke en culturele uitwisseling tussen beide landen. De bijeenkomst zal dan ook plaatsvinden in aanwezigheid van vertegenwoordigers van de Argentijnse ambassade.
Programma
15.30 uur Ontvangst
16.00 uur Welkom door dagvoorzitter Bram Buunk (hoogleraar Rijksuniversiteit Groningen, KNAW-lid en lid Raad van Advies NIBA)
Hub Hermans (hoogleraar Rijksuniversiteit Groningen, Erasmus Mundus Europlata) over internationale uitwisseling tussen Argentinië en Europa, getrokken door de Rijksuniversiteit Groningen. Wat kunnen we van elkaar leren?
Han Ligteringen (emeritus hoogleraar Technische Universiteit Delft) over haveninfrastructuren en onderzoek daarnaar: wat zijn de verschillen tussen Nederland en Argentinië?
Sandra Rottenberg in gesprek Pieter Muysken (hoogleraar Radboud Universiteit Nijmegen en KNAW-lid) over de plaats van de indianen en hun taal binnen de Argentijnse nationale identiteit.
Muzikaal intermezzo in samenwerking met Codarts: Santiago Cimavilla (bandoneon) en Marcos Di Paolo (gitaar)
Pauze
Rudy Rabbinge (emeritus hoogleraar Wageningen Universiteit en KNAW-lid) over de noodzaak van continu onderzoek naar duurzame ontwikkeling en voedselzekerheid, met Argentinië als groot agrarische producerend land en Nederland een van haar grote afnemers.
Sandra Rottenberg in gesprek met Bram Buunk (hoogleraar Rijksuniversiteit Groningen) over de uitzonderlijke positie van de psychologie in Argentinië en de culturele verschillen en overeenkomsten tussen Nederlanders en Argentijnen naar aanleiding van zijn onderzoekservaring in Argentinië.
Muzikaal intermezzo in samenwerking met Codarts: Santiago Cimavilla (bandoneon) en Marcos Di Paolo (gitaar)
19.30 uur Afsluiting en borrel met een Argentijns tintje
Datum en tijd: 13 februari 2012, 16.00 uur – 20.30 uur
Plaats: Trippenhuis, Kloveniersburgwal 29, 1011 JV Amsterdam
U kunt zich aanmelden via het elektronische aanmeldformulier.
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen
Het Trippenhuis
Kloveniersburgwal 29
Postbus 19121
1000 GC Amsterdam
Telefoon 020 5510747
Fax 020 620 4941
www.knaw.nl
The Dances of the World’s Peoples, Vol. 3: Caribbean and South America
Van Smithsonian Folkways:
Various Artists FW06503
“The Islands and countries in the Caribbean and South America have given inspiration to musicians and composers from many lands. They in turn have introduced the many varied and complex rhythms of the music of these places. Nearly everyone is familiar with some of the dances found there, such as rumbas, tangos, chachachas and others. This volume is intended to introduce other dances not generally known by folk dancer…”
Ronnie and Stu Lipner
“Las islas y países localizados en el Caribe y en América del Sur han inspirado a músicos y compositores de otras partes del mundo, quienes han acogido en sus obras los ritmos complejos y variados de esta música. Casi todo el mundo conoce algunas de las danzas originadas en esta región, como las rumbas, el tango, el cha cha cha, y otras más. En este volumen queremos introducir otras danzas más bien desconocidas por los aficionados a la danza folclórica…”
Ronnie y Stu Lipner
Related Lesson Plan
“Dance Traditions of Argentina”
Country(s) Argentina; Brazil; Chile; Colombia; Haiti; Martinique; Peru; Puerto Rico; Venezuela Culture Group(s) Puerto Rican
Keyword(s) World music anthologies
Year of Recording 1958
Record Label Folkways Records
Source Archive Smithsonian Center for Folklife and Cultural Heritage
Credits Produced by Ronnie Lipner ; Produced by Stu Lipner ; Cover artwork by W. Johnson
Klik hier voor de site
Onbegrepen Argentinië
par Paulo A. Paranagua
Longtemps, les Argentins ont traîné une réputation d’arrogance, souvent attribuée à la prospérité et au rayonnement de Buenos Aires durant une bonne partie du XXe siècle. Lorsque les déboires ont dépassé les motifs d’orgueil, le succès du football argentin a prolongé ce stéréotype de la vanité portègne. Sans disparaître tout à fait, il tend désormais à se mêler à un sentiment assez répandu en Argentine : celui d’être incompris du reste du monde.
La singularité nationale se drape d’une complexité, supposée indéchiffrable aux yeux des étrangers. Le noyau dur de l’incompréhension concerne le péronisme, ce mouvement apparu en 1945, qui domine toujours la vie politique et sociale. La réélection de la présidente Cristina Kirchner dès le premier tour, le 23 octobre, est le énième épisode de ce phénomène qui défie les politologues et les simples curieux, d’autant plus nombreux que l’Argentine est une destination à la mode. A force de contenir tout et son contraire, de l’extrême gauche à l’extrême droite, des néolibéraux aux nostalgiques de l’Etat-providence, le péronisme ne veut plus dire grand-chose. C’est devenu un concept passe-partout, où chacun projette ses espoirs ou ses phobies.
Pour répondre à la curiosité des voyageurs avides d’autre chose que de bonnes adresses, La Découverte propose un livre sur l’Argentine dans sa collection “Les guides de l’état du monde”, qui comptait déjà d’excellents ouvrages sur Cuba et le Brésil. Ludovic Lamant, journaliste et cinéphile, survole la géographie, l’histoire, la société et la culture de l’immense pays. Le péronisme, les années de plomb, les luttes anciennes et les révoltes contemporaines y occupent une large place.
Cependant, l’auteur peine à communiquer son enthousiasme et enfile les coups de projecteur laborieusement. Des approximations et des erreurs polluent le texte. L’écrivain Jorge Luis Borges devient ainsi Juan Luis dans la bibliographie, indigente. Le passage sur Borges est d’ailleurs affligeant et ne soutient pas la comparaison avec Wikipédia. Il contient une confusion : lors du retour d’exil du général Peron (1973), Borges était intouchable ; c’est sous le régime péroniste des années 1940 qu’il a subi des humiliations. L’auteur confond aussi la guerre du Paraguay (XIXe siècle) et celle du Chaco (XXe siècle), police métropolitaine et police de la province de Buenos Aires…
Au risque d’attiser la rivalité entre journalistes et universitaires, on se permettra de recommander plutôt le dossier sur “L’Argentine des Kirchner, dix ans après la crise”, publié par la revue Problèmes d’Amérique latine. Marie-France Prévôt-Schapira a convoqué Pierre Salama, grand connaisseur des économies de la région, et une brochette de brillants universitaires argentins. Ces derniers décryptent les relations entre le gouvernement, les syndicats et les oppositions. Ils analysent les métamorphoses du nationalisme et les évolutions sociales. Il en ressort une vision nuancée sur les “clairs-obscurs” du kirchnérisme, qui semble séduire les intellectuels sans toujours les convaincre.
Peut-être faut-il voir dans ce renouvellement incessant du discours nationaliste, par définition autocentré, l’origine de l’incompréhension entre les Argentins et les autres. Les traductions, les échanges, les voyages peuvent contribuer à l’estomper.
Argentine : histoire, société, culture, de Ludovic Lamant. La Découverte, 222 p., 15 €
L’Argentine des Kirchner, dix ans après la crise. Problèmes d’Amérique latine No 82, 144 p., 20 €.
[uit Le Monde, 14-11-2011]
Troubadour van de Pampas doodgeschoten
door Tanja Fraai
Eén van de meest geliefde zangers van Latijns-Amerika is vermoord. De Argentijnse zanger Facundo Cabral werd 9 juli in Guatemala-Stad in zijn auto doodgeschoten. Hij was op weg naar het vliegveld. De politie onderzoekt of het om een roofoverval gaat of om een gerichte aanslag. Facundo Cabral is 74 jaar geworden.
Condoleances
In heel Latijns-Amerika is geschokt gereageerd op de dood van Cabral. De president van Guatemala, Alvaro Colom, heeft telefonisch zijn condoleances overgebracht aan Cristina Kirchner, de president van Argentinië. President Chávez reageerde vanuit Venezuela via twitter met de woorden “¡Ay que dolor! ¡Mataron al gran trovador de Las Pampas! ¡Viva Facundo Cabral! Lloremos con Argentina y con toda Nuestra Patria Grande!” Wat zoveel betekent als “De troubadour van de Pampas is vermoord! Wij huilen met Argentinië.”
Boodschapper van Vrede
Ook anderen roemen Cabral op diverse sociale netwerksites. De zanger wordt herinnerd als ‘Ambassadeur van de Vrede’ en ‘Ambassadeur van de poëzie’. Dat uitgerekend hij slachtoffer is geworden van wat mogelijk een criminele daad is, wordt alom betreurd. VN-organisatie Unesco kende hem eerder de titel Wereldboodschapper van Vrede toe.
Protestliederen
De president van Ecuador, Rafael Correa sluit niet uit dat het om een daad van wraak gaat. Hij refereert hiermee aan de kritiek die Cabral vaak uitte op dictatoriale regimes. Tijdens de staatsgreep ontvluchtte hij Argentinië en verbleef jarenlang in Mexico. In de jaren tachtig keerde hij terug naar zijn geboorteland. Fernando Cabral is vooral bekend geworden van het nummer No soy de aquí, ni soy de allá. (‘Ik ben niet van hier en niet van daar’). Zijn nummers zijn vertaald in negen talen.
[RNW, 10 juli 2011]
De moord op de populaire Argentijnse zanger Facundo Cabral zaterdag in Guatemala is het werk van internationale bendes. Niet Cabral maar zijn concertorganisator Henry Farina zou het eigenlijke doelwit zijn geweest. Dat heeft de president van Guatemala, Alvaro Colom, gisteravond (lokale tijd) gezegd.
[uit Trouw, 12 juli 2011]
Wereldboekenhoofdstad Buenos Aires
In de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires is met de inhuldiging van een boekentoren van Babel het feestprogramma van de World Book Capital goed van start gegaan. Het tijdelijke monument op de centraal gelegen Plaza San Martín, een te beklimmen spiraalvormige toren met 30.000 boeken in vijftig verschillende talen, is een hommage aan het boek van kunstenares Marta Minujin.
[lees hier verder]
Ernesto Sabato, la conscience douloureuse de l’Argentine
L’écrivain argentin Ernesto Sabato est mort, samedi 30 avril, dans la localité de Santos Lugares (province de Buenos Aires), alors qu’il allait avoir bientôt 100 ans.
Il est l’auteur d’un chef d’œuvre absolu, Sobre héroes y tumbas (1961). Ce roman immense et lumineux est un mélange détonnant de romantisme gothique et de lyrisme moderne, traversé par un souffle fantastique.
Roman total, il métamorphose les rues, les souterrains et l’architecture de Buenos Aires et propose une interprétation décapante de l’Argentine, de son passé turbulent et de son présent anxieux. Le long passage intitulé Rapport sur les aveugles est un des textes les plus lus et commentés des lettres d’Amérique latine.
Abbadon el exterminador (1974) se présente comme une suite et met en scène l’auteur lui-même, pathétique dans ses interrogations et ses contradictions.
Ernesto Sabato était un scientifique ébranlé par l’impasse du positivisme et par les horreurs commises au nom de la raison. Le surréalisme et l’existentialisme l’ont aidé à embrasser la littérature. Le tunnel, son premier roman, date de 1948.
Il était né à Rojas, province de Buenos Aires, le 24 juin 1911. Jeune communiste, il s’était éloigné du stalinisme à la faveur d’un premier voyage en Europe, en 1935. Il reviendra en France après la guerre.
En Argentine, il s’était toujours méfié du péronisme, tout en condamnant ceux qui avaient renversé le général Juan Domingo Peron (1945-1955). Les péronistes lui ont voué une hargne tenace, que les partisans des Kirchner ont prolongée.
Ernesto Sabato avait présidé la Commission nationale sur les disparitions de personnes (Conadep), qui a mené l’enquête sur les crimes commis par la dernière dictature militaire (1976-1983). Dans la préface du rapport Nunca Mas (Jamais plus), il avait rappelé la multiplication des attentats et meurtres commis par les guérillas d’extrême gauche et par les groupes parapoliciers d’extrême droite, sous les gouvernements de Juan Peron et d’Isabel Peron (1973-1976).
Sabato était un écrivain exigeant, sans doute trop, mais nous ne lirons jamais les pages qu’il a détruites pour en avoir le cœur net. Il était une personnalité difficile, au pessimisme inscrit souvent sur le visage. Il incarnait, à la fois dans son œuvre et dans sa démarche de citoyen, la conscience malheureuse des Argentins.
Argentijnse schrijver Sabato (99) overleden
Buenos Aires – De Argentijnse schrijver Ernesto Sabato is zaterdag op 99-jarige leeftijd overleden. De Argentijn staat bekend om zijn boeken Over helden en graven en De tunnel. Dat laatste wordt gezien als een existentialistisch meesterwerk. ”De mensheid kan niet leven zonder helden, martelaren en heiligen”, zei de intellectueel eens. Hij werd zelf door veel Argentijnen beschouwd als een held. Na het militaire bewind in Argentinië leidde Sabato een commissie die de verdwijning van duizenden Argentijnen onderzocht. De commissie schreef een rapport van 50.000 pagina’s met bewijzen over de systematische ontvoering en martelingen door de militairen.
Sabato was van oorsprong natuurkundige en hoogleraar aan de universiteit van La Plata.
[ANP]
RSS
Facebook
Twitter
