Taal is macht
door Tommy Wieringa
Twee weken geleden maakte ik op deze plaats een taalfout in de eerste zin. Een paar lezers wezen me erop dat ik ‘als’ schreef waar ‘dan’ hoorde. De toon was merendeels welwillend, de taalnazi’s waren met het goede been uit bed gestapt. Ook bij herlezing van de zin kwam ‘dan’ op die plaats me vreemd voor, maar ze hadden natuurlijk gelijk. Het taalgevoel zegt soms iets anders dan de grammatica.
Een paar dagen later kondigden de keurmeesters van de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) een vergaande versoepeling aan van de als/dan-regel: ze zijn vanaf nu evenwaardig. Ik had de wet met terugwerkende kracht aan mijn kant. Zo worden de dommen bij toverslag net zo knap als de slimmen.
Bij taalfouten beroep ik me soms op mijn biculturele achtergrond, in de hoop dat ze me minder zwaar worden aangerekend. Een grap natuurlijk, alsof mijn jeugdjaren op de Nederlandse Antillen me van een exotische achtergrond voorzien die me ontslaat van de plicht tot correct taalgebruik.
Tot mijn verbazing beweegt de grote wereld zich wel degelijk die kant op. De universiteit van Hull besloot onlangs haar studenten te bevrijden van het korset van correcte spelling, grammatica en interpunctie. Ze zullen niet meer worden afgerekend op taalfouten omdat correct taalgebruik voortaan wordt beschouwd als ‘homogeen, Noord-Europees, wit, mannelijk en elitair’ – de vloekwoorden van onze tijd. Het is eerlijker voor studenten met een migratie-achtergrond: het neemt volgens de universiteit een belangrijke educatieve hindernis voor ze weg en vergroot de sociale mobiliteit.
Daad van rechtvaardigheid of politiek van lage verwachtingen? De intentie om de studentenpopulatie gelijke kansen te bieden is op zich sympathiek, maar de vraag is of het nivelleren van taalniveau dat doel dient. Vergroot het de emancipatie van minderheden om fout het nieuwe goed te maken?
De dressuur van de studietijd is er van oudsher op gericht om studenten over een zo hoog mogelijke balk te laten springen. Daarbij vallen sommigen af. Talent, intelligentie en doorzettingsvermogen zijn ongelijk verdeeld; soms speelt de achtergrond van de student een rol, soms zijn natuurlijke geschiktheid, en soms beide.
Door de taaleis te verlagen springen er inderdaad meer studenten over de balk. Succes op bestelling: door afname van onderwijskwaliteit neemt het slagingspercentage toe. Geen gezeik, iedereen rijk, Van Kooten en De Bie zeiden het al.
Zihni Özdil wond zich vorige week in de Volkskrant op over zulk valsspelen. Hij stelt dat hij zijn leven lang is tegengewerkt door witte progressieven, die het migrantenkind dom en onmondig willen houden om er hun voordeel mee te kunnen doen. Özdil, wiens column in deze krant door mij zeer wordt gemist, schrijft: „Ondertussen was het dankzij mijn christelijke, conservatieve leraar Nederlands op het Erasmiaans Gymnasium, die mij langs een net zo hoge meetlat als de rest legde, dat ik als kleinzoon van een geitenhoeder gespeend ben van taalfouten. Ook was het dankzij de rechtsige liberaal Prof. Henri Beunders, die mij beoordeelde op wat ik kon in plaats van op mijn afkomst, dat ik voor het eerst in mijn leven een baan kreeg die meer denkwerk vereiste dan vakkenvullen.”
Ook de deze week overleden schrijver Hafid Bouazza was een lagere toetsingseis vanwege zijn migratieachtergrond te min: „Een goede schrijver probeert de problemen van afkomst en oorsprong juist te overstijgen.”
Een student die tijdens zijn opleiding niet is afgerekend op zijn gebrekkige taalvaardigheid, loopt na zijn studie tegen een muur op. De maatschappij waarin hij terechtkomt bezit niet dezelfde tolerantie voor taalfouten; zo zal hij om te beginnen met een krukkige sollicitatiebrief niet eens voor een gesprek worden uitgenodigd. Taal is macht, inderdaad, macht die hij nu niet bezit.
Linguïst Timothy Colleman, als redacteur van ANS betrokken bij het versoepelen van de als/dan-regel, zegt: „Er zijn mensen die die regel wél heel belangrijk vinden. Als je geen risico wil nemen in bepaalde situaties houd je daar maar beter rekening mee. Daarvoor willen we wel waarschuwen.”
Het dient, met andere woorden, het streven naar meritocratie niet om de maatschappelijke eisen voor nieuwkomers en hun kinderen te verlagen. Beter keren we terug naar het aloude ideaal van verheffing. Er zijn al genoeg domme mensen.
Uit nrc.nl, 30 april 2021. Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 1 mei 2021
RSS
Facebook
Twitter
