blog | werkgroep caraïbische letteren

Suriname-China: “The Chinese In Me” 苏里南- 中国 “ 血 脉 相 连 ” 纪 念 册

door William L. Man A Hing

The Chinese in Me is een gezamenlijk project van de Chinese Ambassade in Suriname, Suriname Chinese United Association en Suriname China Friendship Association.

Van de diverse activiteiten die in het kader van het projekt werden georganiseerd kunnen genoemd worden: een fototentoonstelling van Surinaamse-Chinezen in het district Coronie in 2019; een roots-seeking groepsreis naar China voor een bezoek aan de Zuid-chinese provincie Guangdong met hoofdstad Guangzhou. En een boekuitgave.

De inhoud van het Album in vijf hoofdstukken:
I. Opening ceremony of ” The Chinese in me” (p. 4-11)
II. “The Chinese in me” photo exhibition (p. 12-15)
III. Stories of Chinese descendents (p. 25-125)
IV. Impression of “Chinese through my eyes” (p. 125-152)
V. China Root seeking journey (p. 154-211).

Vergezellend nieuwsmanager van de Ware Tijd Euritha Tjan A Way (1) die de groep van negen geselecteerden op hun reis naar China begeleidde formuleerde het doel van het bezoek aan voorouderlijk dorp en land der tochtgenoten in het kort: “De reis brengt de participanten terug naar de plek in China van waaruit de eerste Chinezen naar Suriname kwamen”. (p. 170)

Te oordelen naar de beschrijvingen en foto’s werden in dit verband behalve aan hoofdstad en bestuur van de Zuid-chinese provincie Guangdong, een bezoek gebracht aan diverse lokale overheden, Hakka-associaties en tempels van voorouders in plaatsen als Dongguan, Guanlan, Longgang, Qingxi, Fenggang en Shenzhen.

Maar niet alle personen waren afkomstig van de provincie Guangdong. Zo blijkt uit een ongesigneerde bijdrage “My Wife” van de Surinaamse partner van een “nieuwe” migrante dat zijn schoonfamilie in Beijing woont en dat hij met zijn Chinese vrouw Lilly uitsluitend in het Engels communiceert. (p. 148-150)

Aan het woord en in beeld komen in de bundel ruim dertig bekende maar ook minder bekende families, zoals Chin Fo Sieeuw (p. 27-30); Tai Tin Woei (p. 31); Muller (p. 33-34); Tjon Affo – Ching-Yong (p. 35-38); Chan Kon Chung (p. 38); Lijkwan (p. 43-49); Tai A Pin (p. 58-59); Lindsay Mac Donald (p. 60-63); Ronald Tjen A Tak (p. 63-66); Wong Lun Hing (p. 71-73) en Clan (p. 74-75); Li Fo Sjoe en Allan Li Fo Sjoe (p. 80-86); Ferdinand Tjoe Nij en Carmen en Agnes Dunker (p. 90-96); Dimitri Tjang-A-Tjoi (p. 97-102); Jong Loy (p. 130-131).

De omvangrijke collectie foto’s wordt vergezeld van verschillende genealogische en meer persoonlijke en biografische beschrijvingen van de betrokken interetnische families en de door hen gevoerde namen.
Een groot deel van de familieverhalen die teruggaan tot de stammoeders en stamvaders uit China die al dan niet onder contract naar Suriname waren gekomen is mondeling overgeleverd en erg boeiend en divers.

Door het ontbreken van verwijzingen is niet steeds duidelijk of bepaalde beweringen en informatie als vaststaande feiten kunnen worden geaccepteerd.

Bij het verslag van de familie Ng-A-Tham wordt en passant de relatie met Arthur Chung, wijlen president van Guyana, kort belicht maar wel met voldoende achtergrondinformatie. (p. 145).

De meeste plaats is ingeruimd voor een beschrijving van de familie Chin A Sen (p.103-109) en wijlen President van Suriname Henk (Hendrick) Chin A Sen (p.110-117).

Henk Chin A Sen

Volgens auteur Kenneth Chin A Sen zou zijn grootvader Frederik Hendrik Chin A Sen zijn geboren in 1893 en overleden in 1960 met de anecdotische aantekening: “My paternal grandfather was born on a ship – the Prins Frederik Hendrik – on its way to Suriname.” (p. 109, noot 1)
Anders bij de genealogie van Anne Chin A Sen die heeft opgetekend dat Frederik Hendrik Tjien-Atsoi Chin A Sen werd geboren 30 december 1893 te Albina, district Suriname en is overleden 14 juli 1959 te Paramaribo. (2)

Voor een zoektocht naar het voorouderlijk dorp van stamouders en verwanten in China zijn de correcte persoonsgegevens van de stamvader van het grootste belang. Daarbij kan de vaststelling van de juiste naam van Chinese ascendenten al zo zijn eigen problemen opleveren. Naast een aantal gebruikelijke bijnamen hechtten Hakka-Chinezen in Zuid-China zich aan een tweetal bestendige persoonlijke namen waarvan er één traditiegetrouw is samengesteld met een generatiecode bestaande uit een enkel schriftteken voor de positiebepaling in de afstammingslijn.  

Het gelijktijdig voeren van twee verschillende persoonsnamen, dus clannaam en persoonlijke naam, wijst evenwel op een andere oorzaak en reden.

Aangezien de namen van vroegere immigranten vanuit een dialekt waren geromaniseerd is thans niet steeds duidelijk wat de naam voorstelt in de Chinese schrijftaal. Grote zorgvuldigheid en meer onderzoek is derhalve geboden bij het terugvertalen van de geromaniseerde namen naar de juiste Chinese karakters. Het raadplegen van plaatselijk Chinees materiaal is beslist aanbevolen voor een correcte historische en genealogische relevantie. Een groot deel der persoonsnamen die thans als familienaam fungeren bleef onvertaald.

Bij een ander deel der persoonsnamen in de Hakka-taal wordt de lezer thans met verschillende zeer opvallende en afwijkende terugvertalingen zonder nadere verwijzing of onderbouwing geconfronteerd:
– de naam van stamvader: “Lie Kon Pauw “ (indicatief voor: [李 官 保 / Li Guan Bao] of voor:  [李 觀 寶 / Li Guan Bao] wordt opnieuw vertaald en weergegeven als: [李 康 鲍 / Li Kang Bao] op p.118.
– de naam van stamvader:  “Lieuw A Joe” (indicatief voor: [ 刘 亞 友 / Liu Ah You]  wordt als: [刘  阿 乔 / Liu A Qiao] vertaald en weergegeven op p. 120.
– van de familienaam van stamvader William “Lieuw-Choy” worden in een zelfde essay twee verschillende vrije terugvertalingen gepresenteerd als: [刘 蔡 / Liu Cai] op.120 en als: [刘 学 鋆 / Liu Xue Yun] op p. 122. Voor de gangbare en gevoerde schrijfwijze van de naam Lieuw Choy als zijnde: [刘 才 / Liu Cai] kan worden verwezen naar Gedenkboek Kong Ngie Tong (p. 69; 194;195) (3)

Een bekend en terugkerend voorbeeld van een vrije terugvertaling betreft de familienaam “Lijkwan” waarvan een derde versie wordt gepresenteerd.(4)

Een andere complicatie vormt de omstandigheid dat vroegere migranten in sommige gevallen legaal een geromaniseerde naam voerden die niet correspondeert met de (tweede) eigennaam in het Chinees. De praktijk wijst uit dat verwacht kan worden dat een Chinese medeburger in de eigen gemeenschap vaker een andere naam placht te voeren en onder een andere naam bekend was dan de versie die is opgenomen in de registers van de Burgerlijke Stand en het Bevolkingsregister.

De rijkelijk gedetailleerde familiebeschrijvingen bieden eveneens twee onberispelijke voorbeelden aan van het fenomeen waarbij Chinese personen tegelijkertijd twee verschillende of afzonderlijke namen voerden. Het eerste geval betreft stamvader Lie Kon Pauw (p.118) op wiens grafsteen naast deze gevoerde naam eveneens de (tweede) Chinese naam [ 李 新  堯 / Li Xin Yao ] staat gegraveerd (Chinese begraafplaats Fa Tjauw Koen Sang te Paramaribo). Het tweede geval betreft stamvader Tjon Soie Sjoe van wie naast deze gevoerde naam eveneens de (tweede) Chinese naam:  [Zhang Ben Ji / 張 本 机 ] is aangebracht op het graf (p. 58).

Voor het overige kan nog het volgende worden opgemerkt. Bij een foto op p. 182 wordt een bezoek vermeld aan de plaats “Phuket”, een naam die gemeenlijk naar Thailand verwijst. Het bezoek betrof de plaats Buji [ 布 吉 ] in de Zuidchinese provincie Guangdong waarvan de naam in de Hakka-taal wordt uitgesproken als: Pu-kit.

Soms wordt ook een informatie van feitelijke aard ongecontroleerd doorgegeven: bij een foto op p. 38 wordt de ligging van een winkelpand in Paramaribo als volgt aangegeven: ” The store of Tjin Zong Tai at the corner of Hofstraat and Zwartenhovenbrugstraat.” Het zal niet mogelijk zijn het gebouw te lokaliseren op het kruispunt van de twee genoemde straten die zoals algemeen bekend geheel parallel aan elkaar lopen.

Het boekwerk The Chinese in Me bevat een verzameling van bonte Surinaamse familieverhalen die de Chinese bijdrage beschrijven aan de ontwikkeling van de post-slavernijsamenleving van Suriname. De uitgave zal zeker kunnen bijdragen aan een betere kennis en inzicht in de verwantschappen van een aantal Surinaams-Chinese families die het spreekwoordelijk topje van de ijsberg vertegenwoordigen. Naast de verschillende in eigen beheer reeds verschenen familiegenealogieën en familiebeschrijvingen en voorts artikelen in Wi Rutu, Tijdschrift voor Surinaamse Genealogie, zijn er immers nog talrijke families die nog niet aan bod zijn gekomen.

Tot slot zij opgemerkt dat het ontbreken van een register met de (geromaniseerde) namen van de deelnemende en besproken families beslist als een gevoelig gemis kan worden ervaren.

Legenda:
Tussen vierkante haakjes staan namen opgenomen in (Chinese) Hanyu pinyin-transcriptie en / of Chinese schrifttekens.

Noten

(1) Onder de naam Tjan-A-Way is 13 mei 1869 met het Engelse barkschip Veritas en kapitein Ingram een 35-jarige contractarbeider uit China aangevoerd en geregistreerd onder # 2004; Brief Consul der Nederlanden in Hong Kong J.G. Determan van 8 februari 1869: Algemeen Rijksarchief, inv.nr. 3231 stuk nr. 347; Man A Hing, W.L., Werkboek Contractarbeiders uit China voor Suriname 1858-1869. Amstelveen, maart 2010;

(2) https://gw.geneanet.org/ascas42?lang=nl&n=chin+a+sen&oc=0&p=frederik+hendrik+atsoi – genealogie van: Anne Chin A Sen; (raadpleegdatum: 13-02-2022). https://www.openarch.nl/nas:ba9a28c6-d11e-11e8-828a-00505693001d/nl re: Registratiekaart Volkstelling Suriname 1921, ten name van: Frederik Hendrik Tjien-A-Tsoi Chin A Sen, geboren 30 December 1893 te Albina, district Marowijne (raadpleegdatum: 22-02-2022);
https://www.nationaalarchief.nl/onderzoeken/index/nt00347?activeTab=nt&searchTerm=San%20akui&sortering=prs_achternaam&volgorde=asc re: Registratiekaart Volkstelling Suriname 1921, ten name van: San Akui & Frederik Hendrik Chin A Sen (raadpleegdatum: 22-02-2022).

(3) Gedenkboek 100-jaar Kong Ngie Tong 1880-1980;

(4) Over de familienaam “Lijkwan” worden diverse terugvertalingen met verschillende clannaam en persoonlijke naam zonder bronvermelding aangeboden:
– Man A Hing, W.L., De Affaire Lijkwan. Een opzienbare terechtstelling. Orchid Press, Amstelveen, 1983.
p. 43: contractarbeider “Lijkwan” [ 赖 昆 / Lai Kun] was afkomstig van de plaats Poenje [ 番 禺 / Panyu ] van de Zuidchinese provincie Guangdong. Gegevens ontleend aan Chinese Immigrantenregister van Suriname;
– XU Xiaodong. Helanwen Sulinan Yueji Huaqiao Shiliao Bianyi. Guangzhou, 2016. ISBN 978-7-218-10689-2.
Familienaam: “Ly-Kwan” (contractarbeider aka Lijkwan onder no. C1660) wordt weergegeven als: [呂 关 / Lü Guan ] op p. 157;
The Chinese in Me (p. 43): familienaam: “Lijkwan” wordt vertaald als: [ 李 关 / Li Kuan] die afkomstig was van de plaats Buji [布吉] van de Zuidchinese provincie Guangdong.


Suriname-China: “The Chinese In Me”. 苏里南- 中国 “ 血 脉 相 连 ”  纪 念 册. Commemorative Album. Preface: Liu Quan 刘  全 , Ambassador Extraordinary Plenipotentiary of China to Suriname, March 2021. Tekst in Chinees, Engels en Nederlands (bijdragen van Euritha Tjan A Way, Patrick Woei e.a.); veel foto’s in kleur en zwart /wit in uiteenlopend formaat.  211 p. Paramaribo, s.d. [2021]. Uitgave met medewerking van: Confucius Institute at the University of Suriname en de Suriname Chinese School.

Voor de digitale versie van het album The Chinese in Me, zie deze link.

5 comments to “Suriname-China: “The Chinese In Me” 苏里南- 中国 “ 血 脉 相 连 ” 纪 念 册”

  • paragraaf 7 laatste regel moet zijn: Dimitri Tjang-A- Tjoi ipv Dimitri Tjang A Fa

    • Dank voor uw opmerkzaamheid. De correctie is aangebracht. Red. CU.

  • Hoi, ik zou graag een kopie van dit boek willen hebben. Kan ik dat ergens kopen/bestellen?

    gr. Fenmei

    • het boek is als het goed is verkrijgbaar bij Shouffle Mart aan de Ringweg te Paramaribo

      • Ik woon in Nederland en ken helaas niemand op Paramaribo 🙁

Your comment please...

  • RSS
  • Facebook
  • Twitter